آشنایی با اصطلاحات آماری بازارکار

عمدتاً ثابت شده است که در نظر داشتن دستمزدهای مربوط به تک تک حرف برای انجام تحقیقات, اطلاعات بسیار جالب تری نسبت به میانگین های محلی که در برگیرنده بیشتر حرفه های موجود در صنعت می باشد را فراهم می کند

● شاخص‌های درآمد و دستمزد حرفه‌ای

Occupational Wage and Earning Indices

عمدتاً ثابت شده است که در نظر داشتن دستمزدهای مربوط به تک تک حرف برای انجام تحقیقات، اطلاعات بسیار جالب‌تری نسبت به میانگین‌های محلی که در برگیرنده بیشتر حرفه‌های موجود در صنعت می‌باشد را فراهم می‌کند.

درآمد در برگیرنده چند جزء از جمله پاداش، اضافه‌کاری و انعام می‌شود که به عنوان قسمتی از نرخ دستمزد محاسبه نمی‌شود.

بهترین و مناسب‌ترین تعریف درآمد برای استفاده در بررسی‌های مربوط به یک سری سوالات دقیق و مناسبی که در این زمینه پرسیده می‌شود بستگی دارد.

بررسی‌های ILO در زمینه نرخ دستمزد، درآمد، ساعات کاری مربوط به ۱۵۹ حرفه که به ۴۹ گروه صنعتی تقسیم شده است (با مراجعه در ماه اکتبر هر سال) تنظیم شده است.

ـ مأخذ: ترجه شاخص‌های کلیدی بازارکار، خلاصه شاخص شماره ۱۶، اداره کل آمار نیروی انسانی، سال ۱۳۸۳.

● شاخص‌های دستمزد صنعت (ساخت)

Manufacturing Wage Indices

این شاخص روند میانگین دستمزدهای واقعی را در بخش صنعت نشان می‌دهد، انتخاب این شاخص با در نظر گرفتن ملاحظات مختلفی انجام می‌شود.

اطلاعات مربوط به سطوح درآمد برای ارزیابی استانداردها و شرایط شغلی و معیشتی این دسته از کارگران در کشورهای صنعتی و کشورهای در حال توسعه ضروری است.

اهمیت اطلاعات میانگین درآمد به خصوص در برنامه‌ریزی اقتصادی و توسعه اجتماعی، برقراری سیاست‌های درآمدی و پولی و مالی)، قانونمند کردن حداقل دستمزد و بعلاوه، استانداردهای جهانی برای مفاهیم روش‌های جمع‌آوری دسته‌بندی و گردآوری آمارهای دستمزد و درآمد) صورت گرفته است.

لازم به ذکر است که این شاخص‌ها بر مبنای آمارهای میانگین دستمزدهای تولید است که عموماً بخش‌های رسمی یا مدرن یک اقتصاد را در برمی‌گیرد این شاخص درآمد خوداشتغالی یا فعالیت‌های بخش غیررسمی را آشکار نمی‌سازد.

سومین عامل در انتخاب شاخص‌های دستمزدهای تولیدی به نوع و طبیعت آن که همان انتخاب شاخص‌های واقعی دستمزد می‌باشد بستگی دارد.

ـ مأخذ: ترجمه شاخص‌های کلیدی بازارکار، خلاصه‌ شاخص‌ شماره ۱۵، اداره کل آمار نیروی انسانی، سال ۱۳۸۳

● شرکت

Company

بر اساس قانون مدنی ایران، شرکت عبارت است از «اجماع حقوقی مالکین متعدد در شی واحد»

- تشکیل شرکت معمولاً این گونه توجیه می‌شود که از طریق آن،‌ می‌توان منابع و امکانات مختلف و پراکنده را به نحوه متمرکز و گسترده به کار گرفت. برخی از شرکت‌های تجاری حقوقی ایران عبارتند از:

۱) سهامی،

۲) با مسوولیت محدود،

۳) تضامنی،

۴) مختلط غیرسهامی،

‌۵) مختلط سهامی،

۶) نسبی و تعاونی.

ـ مأخذ: فرهنگ اصطلاحات کارآفرینی، مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور، مرداد ۱۳۸۴

● شغل

Job

۱) مجموعه وظایف، کارها و تکالیفی که یک مستخدم به خاطر آن استخدام می‌شود. شغلی یا کاری که فرد بیشتر طول مدت زندگی خود را به آن می‌پردازد به ویژه شغلی که به آن وابستگی عمیق دارد.

ـ مأخذ: فرهنگ اصطلاحات کارآفرینی، مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور، مرداد ۱۳۸۴

۲) شغل، نوع کاری است (مطابق تعریف کار) که توسط شخص در طول هفته مرجع انجام می‌شود یا انجام آن را بر عهده دارد. بدون توجه به وضع شغلی و رشته فعالیت وی.

به عبارت دیگر منظور از شغل مجموعه وظایفی است که توسط فرد شاغل انجام می‌شود و یا به او منتسب شده است.

مأخذ: مرکز آمار ایران، طرح آمارگیری نیروی کار، سال ۱۳۸۱.

منبع: اصطلاحنامه آماری بازارکار، مرکز آمار و اطلاعات بازارکار، وزارت کار و امور اجتماعی

● بیکاری اصطکاکی Frictional Unemployment

این نوع بیکاری نتیجه تغییرات کوتاه مدت در بازارکار است که به طور معمول در اقتصاد پویا اتفاق می‌افتد. کسانی که شغل خود را ترک می‌کنند تا شغل دیگری بدست آورند، بدلیل کامل نبودن بازارکار(عدم اطلاع کافی از مشاغل ممکن) زمانی را بدون شغل خواهند گذراند. بنابراین طبیعی است که افراد مدت زمانی را صرف آشنا شدن با بازار شغل نمایند. اگر چه این آشنا شدن مستلزم صرف هزینه، از داست دادن درآمد اسمی و انجام برخی هزینه‌هاست. این هزینه‌ها که هزینه‌های «جستجو» خوانده می‌شوند، می‌توانند از نگاه جوینده کار نوعی سرمایه‌گذاری تلقی شود. اقتصاد نیز از این جستجو بهره می‌برد زیرا فرد با انتخاب بهترین شغل که بیشترین تناسب را با مهارت او دارد، با بهره‌وری بیشتری در فعالیت‌های اقتصادی شرکت می‌کند.

ـ ماخذ: Browne.M.N. and Hass P.F.(۱۹۸۷) Modern Economics,)

(Principles,: Goats and Trade-offsUSA.P ۴۸

● بیکاری پنهان Unemployment Disguised

۱) بیکاری پنهان بیکاری واقعی نیست، بلکه بیکاری نامطلوب است. در بیکاری پنهان، قطع کار به چشم نمی‌خورد، بلکه کارگرانی بسیار در زمینه‌هایی به کارگرفته می‌شوند که در آن، شمار کارگران نسبت به کار فزونی دارد و از این رو، هرکس خود را در حال کم کاری می‌بیند.

ـ ماخذ: فرهنگ اصطلاحات کارآفرینی، مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور، مرداد ۱۳۸۴

۲) اگر اضافه کردن یک کارگر باعث افرایش تولید نگردد، بیکاری پنهان وجود دارد. این مورد برای افرادی که دارای تحصیلات بالا می‌باشند بسیار صادق است. اگر به دلیل عدم امکان احراز شغل متناسب با تخصص، افراد از کارایی پایین برخوردار باشند، بیکاری پنهان وجود خواهد داشت.

ـ ماخذ: احمد احدی، «اقتصاد کلان کاربردی»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، سال ۱۳۷۱

● کم کاری پنهان Disguised Underemployment

شامل افرادی می‌شود که ظاهراً به صورت تمام وقت مشغول می‌باشند ولی خدمات ارائه شده توسط آن‌ها را می‌توان با همان تعداد نفر و در مدت زمان کوتاه‌تری تولید نمود. در این مورد اگر کار موجود آشکار بین شاغلین تقسیم شود، کم کاری پنهان به کم کاری آشکار تبدیل می‌شود.

ـ ماخذ: احمد احدی، «اقتصاد کلان کاربردی»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، سال ۱۳۷۱

● کم کاری پنهان Youth Unemployment

اصطلاح جوانان در مورد افرادی به کار می‌رود که سن آن‌ها از ۱۵ تا ۲۴ سال است.

به عبارت دیگر بیکاری جوانان عبارتست از افرادی که دارای ۳ شرط بیکاری (جویای کار- فاقد کار- آماده برای کار) باشند و گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال قرار دارند.

ـ ماخذ: مرکز آمار ایران، طرح آمارگیری نیروی کار، سال ۱۳۸۴

● بیکاری داوطلبانه Voluntary Unemployment

شامل بیکارانی است که شغل قابل دستیابی برای آن‌ها وجود دارد. یعنی فرصت شغلی برای آن‌ها فراهم است ولی به امید آن که در آینده بتوانند شغل بهتر و مناسب‌تری بیابند شغل‌های موجود را انتخاب نمی‌کنند. علت و انگیزه افرادی که با میل و اراده خود بیکار می‌شوند این است که نرخ دستمزد برای سطح مهارتی و برای منطقه جغرافیایی آن‌ها کمتر از مقدار دستمزد آستانه‌ای آن‌هاست.

ـ ماخذ: تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان، نوشته ویلیام- برتسون ۱۳۷۸، ترجمه عباس شاکری، نشرنی

● بیکاری دوره ای Cyclical Unemployment

به دلایل مختلفی ممکن است خرید مصرف‌کنندگان و سطح هزینه بنگاه‌های اقتصادی برای ایجاد کارخانه‌ها و نصب تجهیزات جدید کاهش یابد. در نتیجه فروش کلیه انواع محصولات کاهش می‌پذیرد، موجودی‌ها افرایش می یابد و نصب تجهیزات جدید کاهش می یابد، بنابراین یکی از متداول‌ترین علت‌های بیکاری، سطح فعالیت‌های اقتصادی است. بیکاری دروه‌ای آن است که در نتیجه کاهش سطح کل تولید در اقتصاد در دوره‌های رکود به وجود می‌آید وبا توجه به نرخ‌های مزد موجود، تقاضا برای کارگر کاهش می‌یابد و به کمتر از عرضه نیروی کار می‌رسد. بیکاری دوره‌ای مشکلی جدی‌تر از بیکار اصطکاکی است زیرا غیرارادی است و برای مدت طولانی‌تری ادامه می‌یابد.

در نتیجه این نوع بیکاری باعث مشکلات اجتماعی زیادی در خانواده‌ها می‌شود و تاثیر منفی قابل ملاحظه‌ای بر سطح تولید در کل اقتصاد دارد.

ـ ماخذ: وحیدی- پریدخت، «بررسی مقایسه ای سیاست‌های بازارکار ایران در برنامه سوم»، فصلنامه پژوهش، شماره ۹۶

● بیکاری ساختاری Structural Unemployment

این بیکاری ناشی از تغییرات بلندمدت در ساختار اقتصاد است. ممکن است که موقعیت مقایسه‌ای هزینه نیروی کار تغییر کند و بیکاری ساختاری به وجود آید. بنابراین بیکاران ساختاری کسانی هستند که آماده کارند اما مهارت یا محل مستقر آن‌ها با فرصت‌های شغلی موجود (اشغال نشده) سازگار نیست.

بیکاری ساختاری زمانی به حداکثر خود می‌رسد که تولیدات سنتی کشور به شدت کاهش می‌یابد و بازارکار خود را به کندی با آن سازگار می‌کند، در حقیقت کند بودن سازگاری بازارکار با تغییرات به علت پرهزینه بودن فرایند سازگاری است. برای سازگار شدن کارگران، بازآموزی و به دست آوردن مهارت‌های جدید یا جابجایی ضروری است و برای سازگاری شرکت‌ها نیز سرمایه‌گذاری در تولیدات جدید و اغلب تجربه نشده لازم است.

ـ ماخذ: وحیدی- پرپدخت، «بررسی مقایسه‌ای سیاست‌های بازارکار ایران در برنامه سوم»، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فصلنامه پژوهش شماره ۹۶ ص۱۸۶-۱۸۷

● بیکاری غیرداوطلبانه Involuntary Unemployment

شامل بیکاری است که افراد حاضرند در سطح دستمزدهای رایج و متناسب با سطح تخصصی خود مشغول کار شوند ولی کاری نمی‌یابند. شرایط فوق گاهی چنان حاد می‌شود که جویندگان کار حاضرند در سطح دستمزدهای کمتری و یا با ساعت بیشتری در مقابل مزد ثابت، کار خود را ارائه نمایند ولی موفق نمی‌شوند. عوارض وخیم اجتماعی- اقتصادی بیشتر داوطللبانه می‌تواند شامل بیکاری اصطکاکی، بیکاری ادواری و بیکاری ساختاری باشد.

ـ ماخذ:«تئوری وسیاست‌های اقتصاد کلان»، نوشته ویلیام- ح براتسون (۱۳۷۸) ترجمه عباس شاکری- نشر نی ص ۱۶۲

● بیکاری مطلق Absolute Unemployment

وضعیتی است که تمام عوامل تولید، از عرضه تولید وفعالیت‌ها خارج باشند و از آن‌ها استفاده نشود.

ـ ماخذ: احمد احدی، « اقتصاد کلان کاربردی»، موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، سال۱۳۷۱، ص ۱۷۱-۱۷۲

● جمعیت شاغل Employed Population

تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کارکرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب می‌شوند.

شاغلان به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق بگیران و خوداشتغالان می‌شوند. ترک موقت کار در هفته مرجع با داشتن پیوند رسمی شغلی، برای مزد و حقوق بگیران و تداوم کسب و کار برای خود اشتغالان به عنوان اشتغال محسوب می‌شود. افراد زیر نیز به لحاظ اهمیتی که در فعالیت اقتصادی کشور دارند، شاغل محسوب می‌شوند:

▪ افرادی هستند که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند کار می‌کنند(کارکنان فامیلی بدون مزد).

▪ کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند یعنی مستقیما در تولید کالا یا خدمات سهیم هستند و فعالیت آن‌ها «کار» محسوب می‌شود.

▪ محصلانی که در هفته مرجع دارای کار بوده‌اند.

▪ تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند( نیروهای مسلح پرسنل کادر و سربازان، درجه داران، افسران وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی).

ـ ماخذ: مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از نیروی کار، سال ۱۳۸۴

● جمعیت غیرفعال اقتصادی Non- active Population

تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع طبق تعریف،‌ در هیچ یک از دو گروه شاغلان و بیکاران قرار نمی‌گیرند، جمعیت غیرفعال اقتصادی محسوب می‌شوند.

مأخذ: مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از نیروی کار، سال ۱۳۸۴

● جمعیت فعال اقتصادی Active Population

تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر (حداقل سن تعیین شده) که در هفته تقویمی قبل از هفته‌ی آمارگیری (هفته مرجع) طبق تعریف کار، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بوده‌اند (بیکار) جمعیت فعال اقتصادی محسوب می‌شوند.

ـ مأخذ: مرکز آمار ایران، نتایج‌ آمارگیری از نیروی کار، سال ۱۳۸۴

● چرخه عمر بنگاه Business Life cycle

در این مفهوم، یک شرکت یا بنگاه به انسان تشبیه می‌شود که روزی به دنیا می‌آید، رشد می‌کند و زندگی سالمی را می‌گذراند، به سن بلوغ و پختگی می‌رسد و سپس رو به افول می‌گذارد و می‌میرد. این چرخه به ویژه برای شرکت‌های کوچک مصداق دارد.

ـ مأخذ: فرهنگ اصطلاحات کارآفرینی، مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور، مرداد ۱۳۸۴

● خط فقر Poverty line

به عقیده مارتین راولیون (۱۹۹۸) خط فقر عبارت است از مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح حداقل رفاه متحمل می‌شود. افرادی که به این سطح رفاه دسترسی ندارند فقیر و کسانی که به این سطح حداقل رفاه دسترسی دارند غیرفقیر نامیده می‌شوند.

بسته به این که فقر به مفهوم مطلق یا نسبی در نظر گرفته شود،‌ آستانه‌ای تعریف می‌شود که مرز بین فقیران و سایر افراد جامعه را مشخص می‌نماید. این آستانه خط فقر نامیده می‌شود. به این ترتیب خط فقر نیز دارای دو مفهوم مطلق و نسبی است. بر اساس تعریف، خط فقر مطلق عبارت است از مقدار درآمدی که با توجه به زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... جامعه مورد بررسی برای تأمین حداقل نیازهای افراد (مانند غذا، پوشاک، مسکن و...) لازم است و یا حداقل شرایطی (مانند حداقل میزان درآمد، تحصیلات، مسکن و...) است که عدم تامین آن موجب می‌شود که فرد مورد بررسی فقیر در نظر گرفته شود. خط فقر نسبی یا به صورت درصد معینی (یا میانگین) درآمد جامعه و یا به شکل یک مرز درآمدی که درصد معینی از افراد جامعه پایین‌تر از آن قرار می‌گیرند تعریف می‌شود.

ـ مأخذ: پژوهشکده آمار ایران، اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران، سال ۱۳۸۱

● خوداشتغال Self Employment

۱) «حاضر در کار»: به اشخاصی که طی دوره مرجع، مقداری کار برای کسب درآمد یا عایدی برای خانواده به صورت نقدی یا جنسی انجام داده‌‌اند.

۲) «دارای کارگاه است ولی حاضر در کار نیست»: به اشخاص دارای کارگاه که ممکن است یک کارگاه تجارتی یا مزرعه یا یک کارگر خدماتی باشد و این اشخاص به طور موقت در طی دوره مرجع به هر دلیل خاصی حاضر درکار نیستند.

مأخذ: ۲۰۰۵ Yearbook Of Labour Statistics

● خوداشتغالی Self Employed

در خوداشتغالی یا کار برای خود، افراد شاغل با اتکای به توان شخصی، ابتکار و خلاقیت خود، به کارهای تولیدی یا خدماتی و در نتیجه به کسب درآمد می‌پردازند. این گونه اشتغال، فرد را به تدریج آماده کسب توانایی‌های لازم برای ورود به فعالیت‌های بزرگتر می‌نمایند. فرد خوداشتغال، از آزادی و استقلال عمل بیشتری برخوردار است و در تصمیم‌گیری‌ها، اختیارات وسیعی دارد.

ـ مأخذ: فرهنگ اصطلاحات کارآفرینی، مرکز انتشارات سازمان سنجش آموزش کشور، مرداد ۱۳۸۴

ـ منبع:اصطلاحنامه آماری بازارکار، مرکز آمار و اطلاعات بازارکار، وزارت کار و امور اجتماعی

کار و جامعه ص ۹۰و۹۱و۹۲و۹۳و۹۴و۹۵ به تاریخ دی و بهمن ۸۵

● درآمد

Income

عبارت است از حق‌السعی نقدی و غیرنقدی، که طبق مقررات در فواصل منظم، برای مدتی که کار انجام شده یا کار انجام شده همراه با مزد زمانی که کار انجام نشده، مثلاً برای مرخصی سالانه، سایر مرخصی‌های با حقوق یا تعطیلات با شاغلین پرداخت می‌گردد. درآمدها از مبالغ سهم کارفرمایان که بابت بیمه کارکنان خود به تأمین اجتماعی و بابت مستمری و همچنین مزایای دریافتی شاغلین تحت شرایط تأمین اجتماعی می‌پردازند مستثنی است. درآمد از پرداخت‌هایی که بابت غرامت اخراج و خاتمه کار می‌پردازند نیز مستثنی می‌باشد.

درآمدها باید شامل دستمزدها و حقوق‌های مستقیم، مزد مدت کار انجام نشده (به استثنای غرامت اخراج و مزایای خاتمه کار)، پاداش‌ها و جوایز، مزایای حق مسکن و عائله‌مندی که مستقیماً توسط کارفرما به شاغلین تعلق می‌گیرد باشد.

دستمزدها و حقوق‌های مستقیم برای کار انجام شده این موارد را در برمی‌گیرد:

الف) پرداخت زمانی مستقیم کارگران مدت- معین

ب) پرداخت تشویقی کارگران مدت- معین

ج) درآمد کارگران قطعه کار (به استثنای مزد اضافه‌کاری)

د) پرداخت بابت اضافه‌کاری، نوبت کاری، شب‌کاری، و کار در روز تعطیل

هـ) کمیسیون‌های پرداختی بابت فروش و سایر پرسنل که شامل موارد زیر است:

- مزایای ارشدیت و مهارت‌های ویژه مابه‌التفاوت منطقه جغرافیایی (بدی آب و هوا)، مزایای قبول مسوولیت، بدی شرایط کار، کار خطرناک و مزایای سختی کار، پرداخت طبق نظام‌های دستمزد و تضمین شده، مزایای کمک معاش و سایرا مزایا و فوق‌العاده‌های منظم

- مزد زمان کار انجام نشده شامل پرداخت‌های مستقیم به شاغلین بابت تعطیلات عمومی، مرخصی‌های سالانه و سایر ایام غیرکار می‌باشد که مزد آن توسط کارفرما پرداخت می‌گردد.

- پاداش‌ها و جوایر شامل پاداش‌های فصلی و آخر سال، پرداخت‌های اضافی بابت دوره مرخصی (مازاد بر پرداخت عادی) و پاداش‌های افزایش تولید می‌گردد.

ـ مأخذ: «آمارگیری‌های جمعیت فعال اقتصادی، بیکاری، اشتغال و اشتغال ناقص»، قطعنامه راجع به نظام واحدهای دستمزد، مصوب دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی آماردانان کار (ILO)، تألیف: هوکانز، فرهاد مهران، ووی جی.

● درآمد

عبارت است از عایدی نقدی و غیرنقدی که بر اساس قاعده در فواصل منظم،‌برای مدتی که کار انجام شده،‌ همراه با مزد زمانی که کار انجام نشده، نظیر مرخصی سالانه یا سایر مرخصی‌ها یا تعطیلات با حقوق، با شاغلین پرداخت می‌گردد. این درآمدها از سهم کارفرمایان به تأمین اجتماعی در قبال کارکنانشان و طرح‌های مستمری و همچنین مزایایی که شاغلین طبق این طرح‌ها دریافت می‌کنند مستثنی می‌باشد. درآمدها از مبالغ سنوات خدمت (بازخریدی) و فاقد کار (اخراج) نیز مستثنی است.

درآمد موارد زیر را در برمی‌گیرد.

▪ دستمزدها و حقوق مستقیم (نقدی)

الف) پرداخت در ازای مدت عادی کار

ب) پرداخت بابت اضافه‌کاری و کار در روز تعطیل

ج) پرداخت اضافی بابت نوبت کاری و غیره که جزو اضافه‌کاری محسوب نمی‌شوند.

د) پرداخت پاداش (پاداش افزایش تولید و غیره)

هـ) سایر پاداش‌هایی که بطور منظم پرداخت می‌شود.

و) کمک‌های عایله‌مندی که مستقیماً به وسیله کارفرما پرداخت می‌شود.

ز) فوق‌العاده هزینه زندگی یا کمک هزینه (dearness)

ح) کمک هزینه مسکن یا اجاره که مستقیماً به وسیله کارفرما پرداخت می‌شود.

▪ مزد در قبال زمانی که کار انجام نشده (نقدی)

الف) مرخصی سالانه و دیگر مرخصی‌های با حقوق، شامل مرخصی خدمت طولانی

ب) تعطیلات عمومی و دیگر تعطیلات رسمی

ج) سایر مرخصی‌ها با حقوق

▪ پاداش‌ها و تشویقی (نقدی)

الف) پاداش آخر سال، پاداش فصلی و سایر پاداش‌های یک بار در سال (time- one)

ب) پاداش سهیم شدن در سود

ج) پرداخت اضافه بابت مرخصی، مازاد بر پرداخت مرخصی عادی و سایر پاداش‌ها و تشویقی‌ها

▪ پرداخت‌های غیر نقدی

الف) پرداخت‌های غیرنقدی بابت غذا و نوشابه

ب) پرداخت‌های غیر نقدی بابت سوخت (زغال سنگ، کک، برق، گاز و غیره)

ج) ارزش جاری مسکن رایگان یا ارزان

د) سایر پرداخت‌های غیرنقدی (نظیر کفش و لباس)

مأخذ: «نظام واحد آماری دستمزد، سازمان بین‌المللی کار (ILO)، تألیف: ک.م بشیر، ک. م همپسند، ک.جی پنی منت، ترجمه صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی، سال ۱۳۷۳

* این درآمد مربوط به مزد و حقوق‌بگیران از شغلی که به آن اشتغال دارند، می‌باشد.

● درآمد

تمامی وجوه و ارزش کالاهایی است که در برابر کار انجام شده یا سرمایه به کار افتاده و یا از طریق منابع دیگر (حقوق بازنشستگی، درآمدهای انتقالی و نظایر آن) در زمان آماری مورد نظر به خانوار تعلق گرفته باشد.

ـ مأخذ: نتایج آمارگیری از هزینه درآمد خانوارهای شهری کشور، مرکز آمار ایران. سال ۱۳۸۳

● درآمد خانوار

Househlod Icome

۱) دریافتی‌های کلیه اعضای خانوار (پولی و غیرپولی) چه در ازاء فعالیت‌های اقتصادی و یا به صورت دریافتی‌های انتقالی درآمد خانوار نامیده می‌شود.

۲) کلیه دریافتی‌های نقدی و غیرنقدی از مزد و حقوق، بهره، سود، اجاره.

(از هر نوع) و سایر منابع به عنوان پاداش، نفقه، اعانه و حقوق بازنشستگی طی ماه و سال درآمد خانوار محسوب می‌گردد.

ـ مأخذ: فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندارد بکار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری، مرکز آمار ایران، جلد ۴، سال ۱۳۷۴.

● درآمد مزد و حقوق بگیران

Wag- workers/ Employee Income

درآمد مزد و حقوق بگیران عموماً به اشکال مختلف است. بدین معنی که ممکن است کلیه دریافتی‌های آن‌ها از بابت انجام کار نقدی و یا قسمتی نقدی و قسمتی جنسی و یا پاداش به صورت:

الف) دستمزد نقدی

ب) دستمزد جنسی

ج) سایر درآمدها

باشد.

ـ مأخذ: مرکز آمار ایران، فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندار بکار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری. جلد ۴. سال ۱۳۷۴

● درآمد مزد و حقوق‌بگیر دولتی

Public wage- worker Income

درآمد خالص کلیه اعضای شاغل مزد و حقوق بگیر خانوار در بخش دولتی است که شامل کلیه دریافتی‌های مستمر و غیرمستمر پولی و غیرپولی آن‌ها می‌باشد.

مأخذ: مرکز آمار ایران. فرهنگ و تعاریف و مفاهیم استاندارد بکار رفته در طراح‌ها و گزارش‌های آماری. جلد ۴. سال ۱۳۷۴

● درآمد مزد و حقوق‌بگیر خصوصی

Private wage- worker Income

درآمد کلیه اعضای شاغل مزد و حقوق‌بگیر خانوادر در بخش خصوصی است که شامل مزد و حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر پولی و غیرپولی آن‌ها پس از کسر مالیات و بازنشستگی است.

ـ مأخذ: مرکز آمار ایران، فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندارد بکار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری، جلد ۴. سال ۱۳۷۴

● درآمد مستمر

Permanent Income

منظور از درآمدهای مستمر، آن دسته از دریافت‌های مزد و حقوق‌بگیران است که به طور مرتبط همه ماهه در دوره‌های زمانی مشخص دریافت می‌شود. مانند حقوق و مزایای ماهانه، حقوق عیال و اولاد، کمک‌های مستمر غیرپولی و هرگونه نقدی یا جنسی در دوره‌های زمانی منظم و پیش‌بینی شده‌ای که دریافت شود.

مأخذ: مرکز آمار ایران، فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندارد بکار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری، جلسد ۴. سال ۱۳۷۴.

● درآمد مزد و حقوق‌بگیری بخش عمومی/ بخش خصوصی

Wag- workers in Private sector/ Public sector

درآمد کلیه اعضای شاغل مزد و حقوق‌ بگیر خانوار در بخش عمومی/ بخش خصوصی است که شامل دریافتی‌های مستمر و غیرمستمر پولی و غیرپولی آن‌ها پس از کسر مالیات و بازنشستگی می‌باشد.

ـ مأخذ: مرکز آمار ایران، فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندارد بکار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری. جلد ۴. سال ۱۳۷۴.

● درآمد مشاغل آزاد غیرکشاورزی

Free Jobs Income in Non- agriculture Sector

۱) درآمد کلیه افرادی که به صورت کارفرما یا کارکن مستقل در مشاغل آزاد غیرکشاورزی بکار اشتغال دارند. به عنوان درآمد مشاغل غیرکشاورزی منظور شده است.

۲) درآمد افرادی از خانوار که به صورت کارفرما یا کارکن مستقل، در مشاغل آزاد غیرکشاورزی به کار اشتغال دارند پس از کسر هزینه‌های شغلی به عنوان درآمد مشاغل نیز کشاورزی منظور شده است.

ـ مأخذ: مرکز آمار ایران، فرهنگ تعاریف و مفاهیم استاندارد به کار رفته در طرح‌ها و گزارش‌های آماری، جلد ۴. سال ۱۳۷۴.

● روش درصدی از میانه (میانگین) درآمد

Percentage of Income Median (Mean) Approach

یکی از روش‌های تعیین خطر فقر است. در این روش یک شاخص درآمدی مثل میانه یا نمای توزیع درآمد مشخص می‌شود سپس ۵۰ تا ۶۰ درصد اندازه میانه (نما) به عنوان خط فقر لحاظ می‌شود.

ـ مأخذ: پژوهشکده آمار ایران، اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران، سال ۱۳۸۱

● روش صدک

Percentile Approach

یکی از روش‌های تعیین خط فقر است، در این روش افراد بر حسب درآمد رتبه‌بندی می‌شوند و بر حسب کمترین صدک توزیع، افراد فقیر شناسایی می‌شوند.

ـ مأخذ: پژوهشکده آمار ایران، اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران، سال ۱۳۸۱.

● روش نسبت غذا

Food- Ratio Approach

یکی از روش‌های تعیین خط فقر است، که بر اساس آن همواره نسبت ثابتی بین مخارج خوراکی و درآمد (سایر هزینه‌ها) برقرار است. این روش از الگوی هزینه‌های واقعی برای تعیین خط فقر و اجتناب از مشکلات تعیین حداقل نیازهای غذایی استفاده می‌کند.

ـ مأخذ: پژوهشکده آمار ایران، اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران، سال ۱۳۸۱.

● روش نیازهای اساسی

Basic- Needs Approach

یکی از روش‌های تعیین خط فقر است، که در آن فرض می‌شود باید حداقلی از نیازهای خوراکی و غیرخوراکی تأمین گردد. این سبد حداقل، حداقل سطح درآمد یا مصرف مورد نیاز را تأمین می‌کند.

ـ مأخذ: پژوهشکده آمار ایران، اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران، سال ۱۳۸۱

● ساعت کار

Work Hours/ Hours of Work

ساعات کار مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام دادن کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد.

ـ مأخذ: قانون کار جمهوری اسلامی ایران، ماده ۵۱، سال ۱۳۸۳.

▪ ساعت کار متعارف

Normal work Hours/ Hours of Work

ساعات کار متعارف از طریق تعیین ساعت کار بر حسب قوانین و مقررات، قراردادهای دسته‌جمعی و یا «حکم داوری» معین می‌شود.

در مواقعی که ساعات کار عادی از طریق قواین و مقررات، قراردادهای دسته‌جمعی یا حکم داوری تعیین نگریده است، ساعات کار عادی به معنای ساعات کار هفتگی یا روزانه‌ای است که کار بیشتر از آن، مشمول نرخ اضافه‌کاری می‌شود و یا خلاف عرف و قاعده تشکیلات کارگری مربوطه است (سازمان بین‌المللی کار ۱۹۷۶)

▪ ساعات کار معمول

Actual work hours/ Hours of Work

ساعات کار معمول به مفهوم ساعات کار معمول هفتگی یا روزانه یک کارگر و معمولاً در یک دوره طولانی‌تری از یک دوره‌ مرجع آمارگیری سنجش می‌شود. ساعات معمول کار به دوره زمانی مشخص اشاره دارد.

▪ ساعات کار واقعی

Actual work hours/ Hours of Work

قطعنامه مربوط به مار ساعات کار که به وسیله دهمین کنفرانس بین‌المللی آمار شناسان کار در ۱۹۶۲ تنظیم شده است به مزدبگیران و کارکنان حقوق‌بگیر اشاره دارد. در قطعنامه مذکور آمار مربوط به ساعات کار واقعی شامل موارد زیر می‌گردد.

۱) ساعات کار واقعی در طول مدت کار

۲) کار اضافی علاوه بر ساعات کار انجام شده در طول مدت کار، با دریافت مزدی بالاتر از نرخ معمول (اضافه‌کاری)،

۳) وقت صرف شده در محل کار برای انجام فعالیت‌های مانند آماده‌سازی محل کار ، تعمیر و نگهداری، آماده‌سازی و نظارت ابزار و وسایل کار

۴) زمان سپری شده به صورت آماده خدمت در محل کار به عللی از قبیل کمبود ملزومات کار، از کار افتادن ماشین‌آلات، وقوع حوادث یا وقت صرف شده در محل کاری که فعالیتی برای انجام دادن وجود نداشته لیکن بر حسب قرارداد که منعقده، پرداخت مزد مربوطه تضمین شده است و

۵) زمان استراحت‌های کوتاه مدت در محل کار مانند وقت نوشیدن چای و...

ـ قطعنامه فوق‌الذکر متعاقباً مقرر می‌دارد موارد زیر مشمول ساعات کار واقعی قرار نمی‌گیرد:

۱) ساعاتی که در قبال آن مزد دریافت شده لیکن کار انجام نمی‌گیرد مانند مرخصی‌های سالیانه با حقوق، تعطیلات عمومی با حقوق، یا مرخصی استعلاجی با حقوق،

۲) وقت صرف غذا

۳) زمان رفت و آمد به محل کار و بالعکس، مفهوم ساعات واقعی کار با ساعاتی که در قبال آن مزد پرداخت می‌شود و به صورت مکرر در آمارگیری از کارگاه‌های مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت است.

از آنجاییکه که آمارگیری‌های نیروی کار کلیه گروه‌های شاغلین اعم از شاغلین در مشاغل مزدبگیری یا خوداشتغالی را پوشش می‌دهد. لذا ساعات کار واقعی باید در رابطه با انواع اشکال اشتغال بکار گرفته شود. مفاده قطعنامه فوق‌الذکر می‌تواند مبنایی برای چنین تعریف فراگیری باشد. در مورد افرادی که در دوره مرجع دارای دو شغل یا بیشتر بوده‌اند (افراد چند پیشه) ساعات کار واقعی آن‌ها مجموع ساعات کار انجام شده در مشاغل مختلف است. بدین ترتیب ساعات کار واقعی افراد شاغلی که در طول دوره مرجع در محل کار حضور ندارند عملاً به صفر خواهد رسید.

مأخذ: کتاب آمارگیری‌های جمعیت‌ فعال اقتصادی، بیکاری، اشتغال و اشتغال ناقص، سازمان بین‌المللی کار ILO تألیف: ر.هوسمانز، فرهاد مهران، ووی جی ورما

▪ ساعات کار واقعی

ساعات کار واقعی برای افرادی که در طول هفته مرجع در سرکار خود حاضر بوده‌اند عبارت است از تعداد ساعاتی که در طول هفته مذکور کار کرده‌اند (شامل ساعات اضافه‌کاری منهای ساعت غیبت از کار). ساعت کار برای افرادی که در طول هفته مرجع غایب موقت از کار بوده‌اند صفر می‌باشد.

▪ ساعت کار معمول

ساعت کار معمول متوسط ساعت کار فرد در یک هفته از فصل آمارگیری است. ساعت کار معمول اعم در مورد افراد حاضر در سر کار طی هفته مرجع و هم در مورد افراد غایب موقت از طی این مدت معنی‌دار است.

▪ ساعت کار متعارف

ساعت کار متعارف، ساعت کار تعیین شده در هفته در قوانین استخدامی، قانون کار، ... است که برابر ۴۴ ساعت در هفته می‌باشد.

مأخذ: مرکز آمار ایران، طرح آمارگیری نیروی کار، ۱۳۸۱

● سطوح تحصیلی

Educational Attainment

سطوح تحصیلی در نظر گرفته شده برای شاخص‌ها در منابع مختلف، متفاوت است. در شاخص‌های کلیدی بازارکار، پنج سطح تحصیلی در نظر گرفته شده است:

▪ اشخاص با تحصیلات کمتر از یک سال

▪ کمتر از تحصیلات مقدماتی

▪ مقدماتی

▪ سطح متوسطه

▪ بالاتر از متوسطه

مأخذ: ترجمه شاخص‌های کلیدی بازارکار، خلاصه شاخص شماره ۱۲، اداره کل آمار نیروی انسانی، سال ۱۳۸۳

منبع:

اصطلاحنامه آماری بازارکار، مرکز آمار و اطلاعات بازارکار، وزارت کار و امور اجتماعی.(کار و جامعه)