آرزوی صعود معجزه آسا

به بهانه آغاز دور پایانی مرحله گروهی جام جهانی

بازی های دور سوم مرحله گروهی جام جهانی ۲۰۱۰ در حالی از امروز آغاز می‌شود که سه امتیاز روز پایانی برای تیم‌های از پیش صعود‌ کرده اهمیت چندانی ندارد و معمولا این تیم‌ها در چنین مسابقاتی با نفرات ذخیره خود که ممکن است در ادامه جام به آنها بازی نرسد وارد میدان می‌شوند. تیم‌هایی هم هستند که این بازی‌های تشریفاتی، آخرین بازی آنها در آفریقای‌جنوبی خواهد بود، کشورهایی که عملا حذف شده‌اند و حتی حوصله اعاده حیثیت هم ندارند. بسیاری از تیم‌هایی که بازی‌های روز آخر برایشان حکم مرگ و زندگی را دارد، روی سه امتیاز بازی با چنین تیم‌هایی حساب می‌کنند؛ هرچند گهگاه همین در ظاهر بی‌انگیزه‌ها با نمایش‌های قابل اعتنا حریف را دچار مشکل کرده‌اند.

از جام‌جهانی ۱۹۳۰ تا ۲۰۱۰ آفریقای‌جنوبی، دو دوره از مسابقات در سال‌های ۱۹۳۴ و ۱۹۳۸ مرحله گروهی نداشت. در سال ۱۹۵۰ هم تنها دو گروه چهار تیمی وجود داشت و از هر گروه هم یک تیم بیشتر بالا نمی‌آمد. از قضا در این دو گروه برزیل و اسپانیا طوری در دو بازی اول نتیجه گرفته بودند که بازی روز سوم حتی روی کاغذ هم اهمیت نداشت. جام‌جهانی بعدی اما در نوع خود منحصر به فرد بود. درهر گروه تیمی که دو بازی اولش را می‌باخت باید با جام‌جهانی ۱۹۵۴ وداع می‌کرد و برای انتخاب تیم دوم صعود‌کننده گروه، بین تیم‌های دوم و سوم بازی پلی‌آف برگزار می‌شد. کم‌کم جام‌جهانی به عصر پخش تلویزیونی وارد می‌شد و شکل برگزاری بازی‌ها هم آرام‌آرام منطقی‌تر می شد. اینگونه بود که برای اولین‌بار بازی‌های دور سوم مرحله گروهی حساس شد اما باز‌هم دو امتیازی‌بودن هر برد و فاصله تنها یک امتیاز بین تساوی و پیروزی‌ باعث می‌شد کمتر تیمی در روز سوم مرحله گروهی حذف شده باشد.

با این تفاسیر به ندرت پیش می‌آمد که تیمی در روز سوم بی‌انگیزه باشد و به جز یک مورد هیچ‌گاه تیم‌های بی‌انگیزه موی دماغ سایرین نشدند. نقطه عطف این اتفاق جام‌جهانی ۱۹۸۶ و ۱۹۹۰ بود. در این سال‌ها از هر گروه ۵/ ۲ تیم بالا می‌آمدند و برای مثال در سال ۱۹۸۶ اوروگوئه از دو بازی ابتدایی خود یک مساوی و یک باخت به دست آورده بود اما با یک تساوی ۰-۰ در بازی سوم توانست راهی مرحله بعدی شود.

در پانزدهمین دوره این رقابت‌ها (جام‌جهانی ۱۹۹۴) برای اولین بار بازی ها سه امتیازی شد اما باز هم به دلیل صعود ۲.۵ تیم از هر گروه روز آخر برای تمامی تیم‌ها مهم بود.حتی تیم‌هایی که از دو بازی اول خود امتیازی نداشتند هم کورسوی امیدی به نتایج دور سوم مرحله گروهی داشتند. اما از سال ۱۹۹۸ شکل بازی ها به کامل ترین و بی عیب ترین صورت ممکن تبدیل شد. هر بازی سه امتیاز و از هر گروه هم دقیقا دو تیم به دور بعد صعود می کردند. با این توضیحات تیمی که از دو بازی اول صفر امتیاز کسب می کرد حذف شده بود. چنین تیمی در نظر اکثریت به پیروی از بازی های نخست بازنده بازی سوم است اما همین از پیش بازنده ها گاهی به طرز عجیبی دردساز می شدند. یادآوری برخی از اتفاقات عجیب روزهای پایانی دور مقدماتی موضوع را روشن تر می کند:

▪ انگلیس ۲-۲ اتریش (۱۹۵۸) : تنها بازی مربوط به قبل از سال ۱۹۹۸ که تیم حذف شده آش پرروغنی برای کشوری پخت که از قبل روی امتیاز بازی حساب کرده بود. اتریش دو بازی اول را بدون اینکه گلی بزند به شوروی و برزیل باخته بود.

انگلیس قبل از این بازی دو امتیاز از دو تساوی خود داشت و در صورت باخت احتمالی شوروی مقابل برزیل در بازی همزمان که اصلا دور از ذهن نبود با یک پیروزی می‌توانست به عنوان تیم دوم از گروه صعود کند. قسمتی از کار که در اختیار انگلیس نبود درست انجام شد. برزیل با دو گل واوا شوروی را برد اما اتریش با ارائه یک بازی جوانمردانه و بی نقص انگلیس را ۲-۲ متوقف کرد تا کار برای انگلیس به بازی پلی آف بکشد. در بازی پلی آف هم انگلیس باخت تا بیش از پیش حسرت بازی ضعیف مقابل اتریش را بخورد.

▪ آفریقای جنوبی ۲-۲ عربستان سعودی (۱۹۹۸) : پیش از شروع بازی هر چند امتیاز آفریقای جنوبی از دانمارک کمتر بود اما به دلیل رقبای پیش رو، دو تیم از شانس مساوی برای صعود برخوردار بودند. نمایش وحشتناک عربستان مقابل فرانسه این امید را به آفریقایی‌ها داده بود که با احتساب شکست دانمارک مقابل میزبان در بازی همزمان و پیروزی پر گل خود مقابل عربستان راحت به دور بعدی صعود کنند.آفریقایی ها خیلی زود توسط بارتلت به گل رسیدند اما عربستان به یکباره همه را انگشت به دهان کرد. دو گل سامی الجابر و نواف الطونیان از روی نقطه پنالتی عربستان را جلو انداخت و وقتی آفریقایی‌ها گل مساوی را زدند که فرصت زدن گل‌های بعدی نبود. اگر آنها بازی را می‌بردند به دور بعد صعود می‌کردند.دانمارک در بازی همزمان به فرانسه باخته بود.

▪ آفریقای‌جنوبی ۲-۳ اسپانیا (۲۰۰۲) : بر خلاف مورد قبلی سرنوشت صعود آفریقای‌جنوبی در جام جهانی ۲۰۰۲ در دست خود آنها بود. پیروزی مقابل اسپانیا از پیش صعود کرده به عنوان تیم سرگروه که به بازیکنان اصلی هم استراحت داده بود می‌توانست آنها را به عنوان تیم دوم راهی دور بعد کند. آرندس دروازه‌بان آفریقای‌جنوبی در همان شروع بازی یک اشتباه فاجعه‌بار در مقابل رائول انجام داد و رائول هم با گل کردن هدیه آرندس بار دیگر ارزش تعقیب توپ تا آخرین ثانیه را نشان داد. در اواخر نیمه مک کارتی با گل خود آفریقا را به بازی باز گرداند اما مندیتا در اوقات تلف شده نیمه اول با یک ضربه آزاد ماهرانه دوباره اسپانیا را پیش انداخت. در رختکن خبرهای خوبی به گوش بافانا رسید. پاراگوئه در همان لحظاتی که آفریقا گل دوم را خورد از اسلوونی گل خورد و حالا آنها حتی با باخت هم صعود می کردند. در ابتدای نیمه دوم لوکاس رادبه که میانه خوبی با گلزنی نداشت روی اشتباه انریکه رومرو بازی را به تساوی کشاند. بازی به نفع آفریقا در جریان بود تا زمانی که خبر رسید پاراگوئه از اسلوونی جلو افتاده. حالا آنها باید گل بعدی را می زدند اما ضعف روحی باعث شد تا گل سوم را توسط رائول دریافت کنند و حذف شوند.

▪ ایران ۱-۱ آنگولا (۲۰۰۶) : ایران در دو بازی اول با دو باخت حذف شده بود و آنگولا با علم به عدم پیروزی مکزیک مقابل پرتغال امیدوارانه پا به این میدان گذاشته بود. اما در جریان بازی فقط یک بار به سمت دروازه ایران حمله کردند و با توجه به فرصت‌های هدر رفته ایران نتیجه تساوی هم حق آنها نبود. آنگولا در صورت پیروزی در این بازی می توانست در اولین حضور خود در جام جهانی به دور دوم صعود کند اما نمایش آنها اصلا جالب نبود. گل آنگولا را در این بازی فلاویو زد و بختیاری زاده هم برای ایران گل زد.

▪ اسپانیا ۱-۰ عربستان سعودی (۲۰۰۶) : آوردن نام این بازی در این فهرست شاید چندان درست و منطقی به نظر نرسد اما اگر عربستان با اختلاف سه گل یا بیشتر اسپانیای از پیش صعود کرده را می برد و تونس هم با اختلاف یک گل مقابل اوکراین به برتری می رسید آنگاه عربستان به عنوان تیم دوم از این گروه راهی دور یک هشتم نهایی می شد. اسپانیا به نسبت بازی های قبلی تمام ۱۱ نفر خود را عوض کرده بود اما فوتبال عربستان در سطحی نبود که حتی مقابل این تیم پیروز شود و در نهایت با تک گل نیمه اول خوانیتو بازی را واگذار کردند. شکست تونس در بازی همزمان اندکی درد عرب‌ها را تسکین داد.

مهدی احمدی