جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

دولت و فرهنگ


دولت و فرهنگ

مسئولیت دولت در برابر معنویات مردم, اعتقادات و دیدگاه عمومی

یکی از اهداف تشکیل دولت، تحقق و احیای ارزش ها و اهداف الهی است. دولت باید در راستای احیا و گسترش فرهنگ ها و ارزش های اخلاقی، الهی و ملی در جامعه تلاش نماید و سعی کند تا این ملاک های اخلاقی و اهداف اعتقادی در طول زمان از جامعه فراموش نگردد، چرا که یکی از شاخصه ها و زمینه های اصلی هویت اجتماع همین ارزش های الهی و اهداف دینی است که در اعتقادات شخصی و ملی مردم بستر دارد. در واقع فرهنگ و ارزش ها و الگوهای اخلاقی در تمام ابعاد جامعه اعم از اقتصاد، سیاست و روابط عمومی مردم تاثیر و نقش بسزایی دارد، به همین دلیل حفظ فرهنگ محلی و دینی باعث رواج الگوها و هنجارهای اخلاقی صحیح و سنجیده در جامعه و بین مردم می شود. و دولت تا حد امکان باید در حفظ هویت مردمی و فرهنگ ملی تلاش کرده و در این زمینه برنامه ها و سیاست گذاری های لازم را داشته باشد. حفظ اهداف الهی و ارزش های دینی در جامعه در روایات و آیات قرآنی نیز بیان گشته است و اهمیت این مسئله در حدی است که خداوند در قرآن سوره المطفقین آیه ۲۶ می فرماید: "و فی ذلک فلیتنافس المتنافسون". باید برای خدا حرکت کرد، و در چارچوب اهداف الهی تلاش نمود. بنابراین انجام این امر در جامعه و گسترش آن یکی از اهداف اساسی دولت می باشد.‏

در یک جامعه باید مردم در جهت رضایت و خشنودی خداوند حرکت نمایند و در چارچوب اهداف الهی تلاش و کوشش نمایند. چرا که کار و جهاد وجود انسان را ارزشمند و شایسته می نماید بخصوص زمانی که در راستای اعتقادات دینی و مردمی باشد. با حفظ الگوهای فرهنگی و ارزش های اخلاقی مردم در تمام عرصه ها کار و فعالیت خود را با این هنجارها سنجیده و به آرمان ها و اهداف مورد نظر نایل می شوند. جامعه پیشرفت کرده و الگویی برای مردم جهان خواهد شد. کشورهای مختلفی در طول تاریخ وجود داشته اند، تعدادی با گذشت زمان و به دلایل مختلف نابود و ویران گشته اند، برخی نیز توانسته اند به سرزمینی آباد تبدیل شوند. آنچه که باعث آبادانی و استمرار یک ملیت و سرزمین در طول زمان است، پایبندی به ارزش ها و اهداف الهی است. ‏

در کشور ما نیز ارزش ها و اهداف عمده ای وجود دارد که دولت و مردم باید به دنبال آن باشند.

همه سعی دولت محترم و خدمتگزار باید این باشد که ارزش های اسلامی و الهی را هر چه بیشتر در جامعه زنده کند. چرا که یکی از اهداف اساسی حکومت اسلامی، گسترش ارزش های الهی و اعتقادی در میان مردم و اعضای حکومت دینی باشد. بالاترین و اصلی ترین ارزش در یک اجتماع، ارزش تقوا است. تقوا عاملی است که افراد جامعه را در راه اسلام از گناه و بدی ها حفظ می کند. تقوا یعنی این که مراقبت رفتار، اخلاق و احساس خود باشیم. تقوا باعث پایبندی به اصول اخلاقی و دینی در اعتقادات شخصی، رعایت موازین دینی در روابط عمومی، حفظ اصول و قوانین شرعی در روابط اقتصادی نظیر دادوستد و کلاً در همه عرصه های زندگی اجتماعی است. و این امر به گروه خاصی تعلق ندارد و هر فردی که هر جا هست و هر عضوی از اجزای دولت را در بر می گیرد. هر فردی از آحاد مردم در هر جای کشور که زندگی می کند، مراقب باشد که از جاده اسلام تخطّی نکند چرا که اگر مردم در مسیر دینداری و راستی حرکت کنند به سعادت و آمال خود خواهند رسید. اسلام به مردم وعده نصرت و پیروزی داده است. قرآن وعده پیشرفت و موفقیت در همه ابعاد زندگی داده است و دنیا و آخرت ملت را آباد می کند. همچنان که به فضل پروردگار، در همین مدت کوتاه که اسلام در این کشور حاکم شده است.

کارها و اقداماتی برای زندگی مردم انجام شده که قابل مقایسه با دوران گذشته نیست. داشتن صداقت و اخلاص نیت در همه کارها و امور اجتماعی و اقتصادی باعث انجام صحیح و شایسته فعالیت ها می گردد. انجام واجبات دینی و پایبندی به فرایض اخلاقی و پرهیز از رذایل جامعه را در مسیر راستی و درستی سوق می دهد.‏

حفظ ارزش های اخلاقی و در نظرگیری اهداف الهی در تمام برنامه های دولتی مردم را در این مسیر تشویق می کند. یکی از وظایف دولت سازندگی در جامعه است. بنابراین در مراحل گوناگون سازندگی بایستی اهداف و ارزش های متعالی نظام اسلامی را در نظر داشته باشیم. اگر در کار سازنده از این اهداف غفلت شود مطمئناً نیل به مقاصد دینی و الهی به تاخیر می افتد. چرا که یکی از ویژگی های انسان و بشر غفلت و فراموشی است و همین غفلت

می تواند فرد را از صراط مستقیم به مسیرهای دیگر منحرف سازد. بنابراین در سازندگی و توسعه نیز باید سراغ ارزش ها و اخلاقیات رفت. و در کنار مسئله سازندگی و توسعه مادی و اقتصادی کشور باید ارزش ها و اهداف الهی را مد نظر داشته باشیم. چنین رشد و پیشرفتی، توسعه اسلامی است که به آن تاکید شده است، رشد و توسعه مبتنی بر اصول و آرمان های دینی، پیشرفتی است که می تواند الگو و نمونه ای برای تمام کشورهای جهان باشد. ‏

به همین دلیل سازندگی و توسعه اقتصادی و اجتماعی از یک سو و ارزش ها و الگوهای دینی و اهداف الهی از سوی دیگر باید مکمل همدیگر باشند و کشور باید از تمام ابعاد مختلف ساخته شود. و تلاش های متصدیان دولتی در این زمینه باید مضاعف باشد. و در بطن این تلاش ها باید ارزش های معنوی، مقدسات و اهداف الهی گنجانده شود. در این صورت سازندگی و توسعه کشور به آن نتایج و اهداف مطلوب خود خواهد رسید و در این مسیر مشکلات موجود را حل کرده و خواهد توانست آن نظام الهی و قدرت سازندگی اسلام و دین و قدرت اداره یک ملت و یک کشور به وسیله احکام الهی را معرفی کرده و نشان دهد، همان گونه که با وجود نقشه ها و برنامه های دشمنان اسلام به اهداف اسلامی و آرمان های انقلابی نایل گشته ایم. و به عنوان کشوری موفق برای تمام جوامع و ملل جهان الگوی شایسته ای می باشیم.

بنابراین وظایف دولت در وظایف اقتصادی و سیاسی خلاصه نمی شود و دولت نقش بسزا و شایسته ای در گسترش اهداف الهی و فرهنگ اخلاقی در جامعه دارد و از این طریق از گسترش و نفوذ فرهنگ غربی و الگوهای اخلاقی بیگانه در اجتماع جلوگیری می کند. دولت در مقابل معنویات مردم، اعتقادات و دیدگاه عمومی نیز مسئولیت دارند و باید جامعه را در مسیر آرمان ها و اهداف دینی و اسلامی هدایت کند و از نفوذ آرمان های غیر دینی و فرهنگ غیر اسلامی در جامعه جلوگیری نماید. مردم باید از لحاظ روحی و اخلاقی در اوج و نمونه همه ملت های جهان باشند. ارتقای فرهنگ و فکر و عمل دینی است که سرچشمه نیرو زا برای همه فعالیت هاست. اگر ایمان مردم مستحکم باشد، در برابر مشکلات و مسائل خستگی ناپذیر، فعال و پرنشاط خواهد بود، اما وقتی ایمان ضعیف شد همه آفت ها را به دنبال خواهد داشت و جامعه را با مشکلات و ناهنجاری های گوناگون روبه‌رو می کند. وجود مشکلات و بحران های اجتماعی و فرهنگی گوناگون در کشورهای غربی شاهدی بر این امر است که باید الگوها و هنجارهای اخلاقی و الهی را در بین مردم گسترش داد. کشورهای جهان فراموش کرده اند که راه حل بسیاری از مسائل و بحران های اجتماع پایبندی به معنویات و اخلاقیات است. ‏

امتیاز نظام اسلامی در این است که این چارچوب، احکام مقدس الهی و قوانین قرآنی و نیز هدایت الهی است که بر دل و عمل و ذهن مردم پرتو افشانی و آنها را هدایت می کند. مسئله هدایت مردم یکی از آن مسائل بسیار مهمی است که در نظام های سیاسی رایج دنیا بخصوص در نظام های غربی نادیده گرفته شده است. لذا مسئولیت معنویات و ایمان مردم بر دوش مدیران کشور و یکی از کارهای اصلی دولت در نظام اسلامی است. معنای هدایت مردم این است که خواست و اراده مردم در جهت سرچشمه های فضایل اخلاقی باشد و رذایل اخلاقی از خواست مردم دور شود. امروزه مشاهده می شود که بسیاری از دموکراسی های غربی زشت ترین انحرافات را به این بهانه که خواست مردم است، صبغه قانونی پیدا می کند و رسمی می شود و این به دلیل نبود معنویات و هدایت ایمانی در این گونه جوامع است. ‏

زمانی که یک کشور و یک نظام و یک مجموعه عظیم مردمی، در بستر احکام و ارزش های الهی به سعادت برسد و از لحاظ معنوی، فکری، روحی و اخلاقی و همچنین از لحاظ مادی و معیشتی به وضع مطلوب خود نزدیک شود و به نهایت برسد در واقع این حرکتی در راه اعتلای راه و روش امامان و مبارزات عظیم انبیا در تاریخ هم همین است.

تلاش و زحمات مردم مسلمان ایران باید معطوف به این باشد که بتوانند یک الگوی درست از زندگی یک ملت مسلمان و اداره یک کشور اسلامی به مردم دنیا ارائه دهند. هدف این است که همه مردم به سعادت اسلامی و آنچه که شرع برای آنها خواسته برسند و این نمونه از روش زندگی را در دنیا در مقابل چشم انسان ها قرار دهند.

معصومه نعمتی

منابع: ‏

منشور دولت اسلامی، میثم موسی پور، قم: همای غدیر، ۱۳۸۴.

مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی، مرتضی مطهری، انتشارات جامعه مدرسین، زمستان ۱۳۶۲‏

راه امام (مجموعه سخنان مقام معظم رهبری)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۲‏



همچنین مشاهده کنید