صنعت حمل و نقل ریلی, نیاز راهبردی ایران ۱

در حال حاضر، کشور ما نیازمند ساماندهی و نوآوری و توسعه و تأمین نیازهای صنایع حمل و نقل ریلی است که این امر نیز نیازمند سرمایه‌گذاری‌ها و تحقیقات بیشتری در این زمینه است.

توسعهٔ صنعت ریلی

از سال ۱۳۵۷ تا کنون پیشرفت چشمگیری در این زمینه صورت گرفته است و در حال حاضر طول خطوط ریلی از ۴۵۶۷ متر به ۷۲۶۵ متر رسیده است. از سال ۵۷ تا ابتدای سال ۸۱، مجموع خرید واگن باری به ۷۹۲۴ واگن می‌رسد. از سال ۸۱ قرارداد خرید ۵۷۹۰ واگن جدید توسط دولت منعقد شده که ۱۱۹۰ دستگاه آن تحویل شده است. همچنین قرارداد خرید ۷۳۵ دستگاه واگن باری توسط بخش خصوصی منعقد شده یعنی در سال‌های ۸۱ و ۸۲ در مجموع ۶۵۲۵ دستگاه واگن باری خریداری شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال ۸۰، سالانه به‌طور متوسط ۳۴۵ دستگاه و در سال‌های ۸۱ و ۸۲ سالانه به‌طور متوسط ۳۲۶۳ دستگاه واگن باری، خریداری شده است. تعداد ۲۵ دستگاه واگن مولد برق نیز از چین خریداری شده و در سال جاری تحویل داده می‌شود. با اجراء سیاست‌های خرید واگن از داخل و خارج از کشور، خرید اتوبوس ریلی و ترن، بازسازی و تبدیل واگن‌ها در سال‌های اخیر علاوه بر افزایش ظرفیت ناوگان، متوسط عمر آنها نیز کاهش یافته است. شایان ذکر است از میان ۶۵۰ واگن خریداری شده تا پایان سال ۸۲، تنها ۱۵۸ مورد نو و بقیه دست دوم بوده‌اند. هم‌اکنون تنها ۹۹۳ واگن شامل ۸۳۳ واگن مسافری و ۱۶۰ واگن خدماتی قابل بهره‌برداری است و ۲۶۸ واگن با عمر بالای ۴۰ سال قابلیت بهره‌برداری را ندارد. به‌منظور بالا بردن سطح کیفی خدمات و وضعیت واگن‌ها، هر ساله تعداد زیادی از آنها تحت تعمیر اساسی قرار می‌گیرند و تعدادی از واگن‌ها، کیفیت بهتری پیدا می‌کنند. آمار موجود، بیانگر این موضوع است که طی ۶ سال اخیر بیش از ۸۰۰ دستگاه واگن، تحت تعمیر اساسی و بیش از ۵۰۵۰ دستگاه واگن، تحت تعمیر سالانه قرار گرفته است و کیفیت تعمیرات باعث شده با وجود افزای میانگین عمر واگن‌ها و همچنین رشد تعداد قطارهای اعزامی، تعداد خرابی‌ها به میزان چشمگیری کاهش یابد. از دیگر فعالیت‌های فنی و تعمیراتی که در شرکت رجاء صورت گرفته، می‌توان به این موارد نیز اشاره کرد: ساخت واگن مولد بخار، ساخت واگن مولد برق برای نخستین‌بار در تاریخ راه‌آهن کشور، طراحی و ساخت واگن ویژهٔ حمل خودرو، اجراء بیش از ۳۰۰ پروژه در زمینهٔ طراحی و ساخت قطعات واگن‌های مسافری بازسازی و راه‌اندازی قطار توربوترن (پس از ۲۳ سال)، افزایش سرعت مسیر برخی واگن‌های اکسپرس به ۱۴۰ کیلومتر در ساعت، طراحی و ساخت بیش از ۲ هزار قطعه موردنیاز واگن‌ها. از دیگر اقدامات انجام گرفته در این زمینه، می‌توان این موارد را نیز نام برد که در راه‌آهن صورت گرفته است. از سال ۱۳۶۱ تا پایان سال ۱۳۷۹، تعداد ۱۸۹ دستگاه لوکوموتیو از کشورهای کانادا و رومانی وارد ناوگان راه‌‌آهن شده‌اند که از این تعداد، ۸ دستگاه لوکوموتیو از شرکت آلستوم فرانسه (۲۰ دستگاه مسافری و ۷۰ دستگاه باری) که ۲۰ دستگاه آن به‌صورت ساخته شده (۱۰ دستگاه مسافری و ۱۰ دستگاه باری) از اواخر سال ۱۳۸۱ به‌تدریج در سرویس بهره‌برداری قرار گرفته است. تعداد ۸۰ دستگاه دیگر نیز در داخل کشور و با انتقال تدریجی فن‌آوری از کشور سازنده در حال مونتاژ در شرکت واگن پارس است و تا پایان سال ۱۳۸۵، کل آنها تحویل راه‌آهن ایران خواهد شد. ساخت نخستین لوکوموتیو از این دسته، اخیراً به اتمام رسیده و هم‌اکنون در خدمت ناوگان راه‌آهن است. نوع مسافری این لوکوموتیوها، برای سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت طراحی شده و در بالا بردن سرعت قطارها و کاهش زمان سفر، نقش مؤثری دارند. از سال ۱۳۶۰ تا پایان سال ۱۳۸۰، بیش از ۸ هزار دستگاه واگن باری در انواع مسقف، لبهٔ کوتاه، مسطح، مخزن‌دار، لبه بلند معدن، حمل بالا است، حمل غلات یخچالدار و مولد برق از کشورهای آلمان، اوکراین، اتریش و عمدتاً از شرکت واگن‌سازی پارس، وارد ناوگان راه‌آهن شده است. در ضمن فعالیت‌هائی نیز توسط ادارهٔ کل نیروی کشش و در قسمت‌های مختلف آن، انجام شده است.

قسمت تعمیرات اساسی لوکوموتیوها

قسمت تعمیرات اساسی لوکوموتیوها، تعمیرات اساسی کلیهٔ مجموعه‌های لوکوموتیو شامل موتور دیزل، ژنراتور، تراکشن موتور و غیره را براساس دستورالعمل‌های مدوّن فنی به‌عهده دارد. همچنین تعمیرات و بازسازی لوکوموتیوها اعم از خرابی ویژه، اجراء پروژه‌های جدید و ارائه خدمات به کلیهٔ نواحی و سایر واحدها را برعهده دارد. این واحد، ظرفیت تعمیرات اساسی موتورها را به تعداد ۵ دستگاه و تعمیرات ویژهٔ لوکوموتیوهای سنگین و سبک به تعداد ۱۰ دستگاه و همچنین تعمیرات ژنراتورهای اصلی به تعداد ۱۰ دستگاه و تعمیرات تراکشن موتورها را در حد ۱۰۰ دستگاه در ماه دارا است. انواع ماشین تراش چرخ و محور، انواع پرس چرخ و محور، بورینگ، انواع جرثقیل‌های سقفی با تناژ ۵ تا ۹ تنی از تجهیزات این کارگاه به‌شمار می‌رود.

قسمت جاری دیزل‌ها

بازدیدها و سرویس‌ها تا سطح یک‌ساله و انجام تعمیرات انواع لوکوموتیوهای GM (باربری و مسافرتی) و هیتاچی به‌عهدهٔ قسمت جاری دیزل‌ها است. علاوه بر آن، بازسازی مدارهای برقی، تعمیرات گاورنر، انژکتور و سیستم ترمز از جمله وظایف واحدهای تحت پوشش این قسمت است.

قسمت کارخانجات بافق

کارخانجات بافق با توجه به اهمیت و حجم بالای حمل و نقل در محور جنوب شرق در شهرستان بافق، واقع شده است و وظیفهٔ تعمیرات و نگهداری جاری انواع لوکوموتیوهای GE و همچنین لوکوموتیوهائی که در آن محور، تردد می‌کنند را به‌عهده دارد. در این مجموعه، با بهره‌گیری از محیطی مناسب و کارگاه‌های مجهز از جملهٔ آزمایشگاه آب و روغن، کارگاه‌های تعمیرات گاورنر، انژکتور، سیلندر و متعلّقات، بوژی و تراش چرخ، ماشین ابزار و قطعه‌سازی و الکترونیک و استفاده از پرسنل مجرب و ... قادر است کلیهٔ خدمات موردنیاز لوکوموتیوهای GE را تا سطح سرویس‌های دوساله انجام دهد.

کارخانچات تعمیرات لوکوموتیو کرج

با توجه به افزایش تعداد لوکوموتیوها در راه‌آهن این کارخانه برای پاسخگوئی به این افزایش، تأسیس شد که تعمیرات لوکوموتیو با استفاده از سیستم‌های پیشرفته نرم‌افزاری انجام می‌شود.

شرکت فن ژنراتور

تا سال ۱۳۷۱ بازسازی مجموعه‌های الکتریکی نظیر ژنراتور اصلی، ژنراتور همراه، تراکشن موتور و به‌طور کلی ماشین‌های الکتریک دوّار موردنیاز راه‌آهن در خارج از کشور انجام می‌شود، ولی شرکت فن ژنراتور با بهره‌گیری از امکانات خود در سال‌های اخیر، موفق شده است که بخشی از نیازهای راه‌آهن را در زمینهٔ ماشین‌های الکتریکی تأمین کند. این شرکت با استفاده از کارخانجات خودرو مشهد و کرج توانسته است. بازسازی انواع ماشین‌های الکتریکی موردنیاز نیروی کششی را انجام دهد. بخشی از این مجموعه‌ها عبارتند از تراکشن موتور D۷۷، ژنراتور AR۱۰، ژنراتور کمکی تراکشن موتور GEZ۶۱ و ژنراتور همراه D۱۸ و CA۵.

شرکت بنیان لوکوموتیو

به‌منظور تأمین لوکوموتیوهای اصلی و مانوری موردنیاز، به بازسازی و بهینه‌سازی لوکوموتیوهای GM مدل G۱۲ اقدام شد، به نحوی که هم در مانور، هم در خطوط اصلی کارآئی داشته باشند.

شرکت پویا توربین

این شرکت، مسئولیت بازسازی توربو شارژرهای لوکوموتیوهای GU و GE را به‌عهده دارد.

فعالیت‌های انجام شده توسط ادارهٔ کل نیروی کشش به‌طور کلی بدین شرح است:

- تبدیل دو دستگاه لوکوموتیو باری - مسافری به لوکوموتیو سرعت بالا با سرعت ۱۶۰Km/h

- طراحی، اجراء و راه‌اندازی یک دستگاه اتاق تست موتور GM با قدرت ۳۰۰hp

- طراحی، اجراء و راه‌اندازی لودباکس هفت نقطه‌ای برای تعیین منحنی مشخصهٔ ژنراتور لوکوموتیوهای سنگین

- ساخت سینی دوار

- ساخت تراک موبیل

- تغییر طرح کابین لوکوموتیوهای G۱۲

- ساخت قطعات برای بوژی لوکوموتیوها و بازسازی ۶۵ دستگاه بوژی

- بازسازی ۳۵ دستگاه لوکوموتیو G۱۲ و ۲۳ دستگاه لوکوموتیوها G۲۲

- بازسازی ۲۳ دستگاه لوکوموتیوهای هیتاچی در واگن پارس