روی پای خودت بایست

یكی از نگرانی های بزرگ والدین در جوامع صنعتی امروز نحوه تربیت كودكان است پدران و مادران امروز برای كودكان خود هر كاری انجام می دهند, اسباب بازی ها و لوازم مورد علاقه آنها را می خرند, لباس های شیك و گران قیمتی برای آنها می خرند ولی معمولاً از توجه به نیازهای درونی كودكان غفلت می كنند

یكی از نگرانی های بزرگ والدین در جوامع صنعتی امروز نحوه تربیت كودكان است. پدران و مادران امروز برای كودكان خود هر كاری انجام می دهند، اسباب بازی ها و لوازم مورد علاقه آنها را می خرند، لباس های شیك و گران قیمتی برای آنها می خرند ولی معمولاً از توجه به نیازهای درونی كودكان غفلت می كنند. در واقع می توان گفت كودكان امروز به دلیل غفلت هایی كه والدین آنها مرتكب شده اند از ظاهر بهتری در مقایسه با كودكان گذشته برخوردارند، ولی در عوض به شدت به آنها وابسته هستند. هرچند كه والدین تعمداً برای فرزندان خود كم كاری نمی كنند ولی به علت مشكلات فراوان شغلی و خانوادگی كه دارند از توجه به برخی جزییات كلیدی در تربیت كودك غافل می مانند كه در نهایت باعث وابستگی هرچه بیشتر كودك به پدر و مادر خود می شود. اگر والدین بخواهند فرزندان مستقلی بار بیاورند باید از همان دوران كودكی با فرزندان خود تمرین كنند تا آنها را برای روزهای پیش بینی نشده آینده آماده كنند.

هنگامی كه شما احساس كنجكاوی را در فرزندان خود تقویت می كنید در واقع آنها را به سمت تجربه غیرمستقیم استقلال هدایت می كنید. وقتی كودك موضوعی برای كنجكاوی داشته باشد به تنهایی به دنبال جواب می رود و علاوه بر كسب تجربه، مقدماتی ترین مفاهیم استقلال را تجربه می كند. فراموش نكنید كودكی كه كنجكاوی را در محیط خانواده تجربه نكرده باشد هیچ وقت نمی تواند از پس كارهای مهم در آینده به تنهایی برآید. كنجكاوی به رشد استقلال در كودك كمك می كند. بهترین شیوه ای كه می توانید بدون صرف هیچ هزینه ای كودك خود را كنجكاو بار بیاورید این است كه كودك را به سؤال پرسیدن تشویق كنید. بدون این كه كودك شما متوجه بشود هنگامی كه سؤالی می پرسد به او جایزه ای بدهید و او را به سمت پیدا كردن جواب سؤال هدایت كنید و در آن هنگام نیز مجدداً به او جایزه ای بدهید. این جایزه نباید حتماً چیز بزرگی باشد. یك شكلات، یك كتاب، بردن كودك به پارك، خرید كارتون مورد علاقه كودك یا هر چیزی دیگری كه مایه خوشحالی او می شود. والدین باید مربی كنجكاوی كودكان خود باشند. كودكان خود را راهنمایی كنید تا برای رسیدن به راه حل های خلاق از ادوات استفهام چه كسی، چه طور، كجا و چرا استفاده كنند. تقویت كنجكاوی در كودكان نیاز به شرایط سنی خاصی ندارد ولی اگر این كار را از سالهای اولیه زندگی او شروع كنید نتایج بهتری خواهید گرفت. اما اگر به هر حال فرزند شما در حال حاضر كمی بزرگتر شده و به مدرسه می رود نیز هنوز دیر نشده است. به او كمك كنید تا با خلاقیت و كنجكاوی بیشتری تكالیف خویش را حل كند و به آنها یاد بدهید كه هنگامی كه در مدرسه هستند از معلم خود سؤال های زیادی بپرسند. فراموش نكنید كه وقتی فرزندانتان از مدرسه بازمی گردند، از آنها بپرسید: امروز در مدرسه چه سؤالی پرسیدی؟

●به اشتباهات كودك احترام بگذارید؟

چگونه فرزندی را تربیت می كنید كه مستقل باشد، از اشتباهاتش درس بیاموزد و در شرایط دشوار به هنگام مشكلات، روی پای خودش بایستد؟ در اینجا هم مانند دیگر موارد تربیت فرزندان جواب ساده ای وجود ندارد. اما یكی از كارهایی كه می توانید بكنید این است كه به او احساس اعتماد و اطمینان بدهید. اعتماد و اطمینان كودك به خود و توانمندی هایش رمز موفقیت اوست و در این میان تجربه كردن موفقیت وسیله ایجاد اعتماد به نفس در كودك می شود. اما آنچه كه حائز اهمیت است اشتباهاتی است كه كودكان در راه به دست آوردن تجربه مرتكب می شوند. والدین باید بپذیرند كه هر كودك جدا از آن كه متفاوت و منحصر به فرد است مشكلات خاص خودش را نیز دارد. همه بچه ها اشتباه می كنند و این كاملاً طبیعی است. وقتی پدر و مادر از فرزندانشان انتظار كامل بودن دارند، فرزندان احساس ناشایستگی می كنند و خود را از رسیدن به موقعیتی كه پدر و مادرشان انتظار دارند ناتوان می بینند اما والدین می توانند با هدایت فرزندان آنها را با اعتماد و اطمینان آشنا كنند. برای این كار آنها می توانند كارهای بزرگ را به بخش های جزیی تر تقسیم كنند تا فرزندان با موفقیت های جزیی و پیوسته، به جای شكست های بزرگ، به اعتماد به نفس برسند. چیزی بیش از عشق بی قید و شرط، اعتماد به نفس كودك را تقویت نمی كند. وقتی به فرزندانتان پیام منفی مخابره می كنید از آنها موجوداتی ضعیف و ناتوان می سازید و به آنها احساس بی ارزش بودن می دهید. بدین ترتیب آنها اعتماد به نفس شان را از دست می دهند و انگیزه ای برای رسیدن به موفقیت های بعدی نیز نخواهند داشت و در نهایت برای درست انجام دادن كارها به شما وابسته می شوند. در عوض بگذارید فرزندانتان بدانند كه شما آنها را برای خودشان دوست دارید نه كاری كه انجام می دهند. عشق بی قید و شرط را با تشویق فرزندانتان به آنها نشان دهید. فرزندانتان را با عباراتی مانند می توانی هر كاری را بكنی ، من به تو اعتماد دارم و می دانم كه می توانی این كار را بكنی بمباران كنید. اشتباهات كودكان را فرصتی برای یادگیری در نظر بگیرید. كودكان هرگز نباید این پیام را دریافت كنند كه چون مرتكب اشتباه شده اند، بد و مقصر هستند. وقتی فرزندانتان با شكستی روبه رو می شوند، آنها را تشویق كنید. اما كار اشتباه فرزندانتان را نیز با آنها در میان بگذارید. تعریف بی جهت هرگز جایز نیست و به رشد عزت نفس كمك نمی كند. اما واكنش دقیق و درست نشان دادن به كودك، نشانه احترام گذاشتن شما به توانایی او در یادگیری است.

●در كار كودكان زیاد دخالت نكنید

آیا تا به حال فكر كرده اید كه اعتماد به نفس از چه زمانی در كودك شكل می گیرد و رشد می كند؟ محققان می گویند كودك از لحظه تولد توانایی رشد و پرورش این خصیصه مهم را دارد. همزمان با رشد كودك و با آغاز فراگیری مهارت های مختلف، اعتماد به نفس نیز در او تقویت می شود. برای رسیدن به موفقیت، كودك نیاز دارد كه خودش تجربه كند و هر مهارت جدید را با وجود تمام سختی هایش به تدریج و به تنهایی فرابگیرد. اگر بیش از حد به كودك كمك كنید، آن گونه كه باید از موفقیت هایش احساس رضایت نخواهد كرد. اغلب برای والدین سخت است كه به كودك كمك نكنند، اما بدانید برای برداشتن هر قدم جدید، كودك باید چندین بار به زمین بیفتد و خودش به تنهایی بایستد و گام بعدی را بردارد. البته شما هم باید به طور غیرمستقیم او را كنترل كنید و در واقع محدودیت هایی برایش قائل شوید. بعضی مردم به اشتباه معتقدند كه اعتماد به نفس زیاد باعث می شود كه كودك لوس و یا خودرأی شود، بر عكس كودكی كه فاقد اعتماد به نفس است، احساس امنیت نمی كند. پدر و مادری كه به فرزند خود عشق می ورزند، به او اجازه می دهند تا به تنهایی كارهایش را انجام دهد و كودك نیز یاد می گیرد كه چگونه از عهده مسئولیت های بزرگتری برآید. به علاوه چنین كودكی احساس خوبی نسبت به خود پیدا می كند و یاد می گیرد كه چگونه به دیگران اهمیت بدهد و در آینده نیز از عهده مسئولیت های بزرگتر برآید.

●حواس كودك خود را تقویت كنید

در جریان یك آزمایش، گروهی از بچه موش ها را در محیطی كه محروم از عوامل تقویت كننده حواس بود بزرگ كردند. در همین زمان گروه دیگری از بچه موش ها را در یك محیط سرشار از تقویت كننده حواس قرار دادند. موش های گروه نخست با آسیب های مغزی روبه رو شدند. مثلاً وقتی در ماز (دالان های پیچ در پیچ) قرار می گرفتند نمی توانستند راه خود را پیدا كنند و به مقصد مورد علاقه شان برسند. این موش ها رفتار پرخاشگرانه ای را به نمایش می گذاشتند. اما موش های گروه دوم ذهن هوشیارتری داشتند. وقتی در مازهای پیچیده قرار می گرفتند، به راحتی راهشان را پیدا می كردند و شادمانه با یكدیگر بازی می كردند. در این آزمایش از موش ها استفاده شد زیرا دستگاه عصبی آنها به انسان ها شباهت دارد. از این روست كه توصیه می شود زندگی كودكان خود را سرشار از عوامل تقویت كننده حواس كنید. بررسی های پزشكان نشان می دهند كه فرزند شما هنوز متولد نشده می تواند به مقدار زیاد تحت تأثیر موسیقی قرار بگیرد. به محض این كه فرزندتان متولد می شود، او را در شرایط سرشار تقویت كننده حواس قرار دهید. نوازش كردن، زیاد لمس كردن به تقویت قوای حسی فرزندانتان كمك می كند. برای پرورش حواس بویایی و چشایی آنها باید كمی منتظر بمانید تا بزرگتر شوند. اما توجه به رنگ ها، صداها و نورها را می توان از همان كودكی در بچه ها تقویت كرد.

●تقویت قدرت تصور كودكان

كودكان كم سن و سال آمادگی آن را ندارند تا به تضادها و تناقض های جدی زندگی توجه كنند. با این حال معما، چیستان و كتاب را دوست دارند. به كمك انواع بازی ها، معماها و داستانها می توان توجه بچه ها را به ناشناخته ها جلب كرد. مثلاً به هنگام خواب برای فرزندانتان همان داستان های همیشگی را تعریف كنید، اما در هر مورد به آن پایانی متفاوت بدهید. انجام این كار سوای این كه باعث می شود قدرت تصور والدین بیشتر شود، توجه فرزندان را نیز به ناشناخته ها جلب می كند و قدرت تصور آنها را نیز بالا می برد. قبل از خوابیدن فرزندتان كمی كنار او بنشینید و از كتاب های مورد علاقه اش داستانی برای او بخوانید و سعی كنید همان طور كه گفته شد آن را خلاقانه به پایان برسانید. شاید هر شب بتوانید فقط قسمتی از یك داستان را بخوانید، این موضوع چندان مهم نیست، مهم آن است كه شما از این كار لذت می برید و احساس خوبی دارید. اگرچه داستان ها به طور غیرمستقیم به بچه ها درس هایی از زندگی می دهند، اما تحقیقات نشان می دهد كه آهنگ و ریتم گفتار شما هنگام خواندن كتاب، كودك را آرام و به او كمك می كند كه قدرت تصور ذهنی خود را افزایش دهد.

محمد صادق امینی

---