جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

شهری پر از لبخند


شهری پر از لبخند

نگاهی به جشنواره دوازدهم تئاتر عروسکی

۱) مهم نیست نمایش عروسکی از ابداعات چه کشوری است و یا چند سال از قدمت آن می گذرد. همین که می دانیم یکی از دو اجرای تئاتر ماسک است و شرق خاستگاه اولیه آن بوده، کافی است تا از به وجود آمدن آن به قدر کفایت لذت ببریم. آن وقت ها که هنوز دسته بندی های تئاتری، اجرای عروسکی و تئاتر انسانی را از هم جدا نکرده بود، آدم ها در قالب موجودات خیالی و واقعی همگی چهره شان را پشت طبیعت واقعی خود پنهان می کردند و وظیفه خطیر سرگرم کردن دور و بریهایشان را از هر رده سنی به جان می خریدند.

پس از آن که ماسک از هنرپیشه جدا شد، به بالای سر بازیگر منتقل شد و به صورت عروسک میله ای درآمد. نخست این عروسک به وسیله دست بازی داده می شد اما بعدها از دست های عروسک گردان دور شد و به وسیله نخ و ریسمان هدایت شد.

درست بعد از بلوغ این فرزند راستین هنر بود که تئاتر عروسکی خصوصیات ویژه خود را یافت و هر کشوری با بهره گیری از آئین و منش خود، این گونه اجرا را منعکس کننده فرهنگ و تمدن خود به جهانیان تلقی کرد. شکی نیست که عروسک تا به امروز تأثیر ویژه ای در ادبیات ما داشته است اما با تمام رسالتی که تاکنون بر عهده این موجودات بی جان بوده، رسالتی مهم تر از نشاندن لبخند و یا پیدایش تفکر عمیق در کودک نمی توان متصور بود.

۲) هر اتفاقی در زمینه هنر اگر به طور کاملاً رسمی پیگیری شود، جشنواره ای پشت آن است. عروسک های بی جان هم هر سال به مدت یک هفته کنار هم جمع می شوند تا روحی درون آنها دمیده شود و چیزی از اقیانوس عمیق هنر تئاتر هم نصیب کودکانی شود که روزی در رؤیاهایشان با همین عروسک ها همذات پنداری می کردند.

حالا این جشنواره ۱۲ ساله شده است. یک سری از نمایش ها برای اولین بار است که به صحنه می رود اما تعداد نمایش های رپرتواری نیز در این جشنواره کم نیست. اپرای عروسکی مکبث، ماکاندو، آهای کدو کجا کجا و.‎/‎/ از نمایش هایی هستند که یک زمانی در جشنواره ای یا اجرای عمومی به صحنه رفته اند و حالا برای دومین بار است که شانس خودشان را محک می زنند. کار برای بچه ها ظرایف و ویژگی های خاص خود را دارد. کودک اگر به اندازه پدر و مادرش از هنر نفس به نفس لذت نبرد، مطمئناً کمتر از آن لذت نخواهد برد. اما این گونه کارها هم مثل باقی نیاز به نقد و دیده شدن دارد.

حسن این که بعضی از این اجراها در یک جشنواره به نمایش عموم درآمده، این است که نقد و نظرات اهالی تئاتر عروسکی و بازتاب رسانه های مختلف باعث بالا بردن کیفیت آن آثار می شود. به عبارتی موشکافی آثار دیده شده درست مثل صافی عمل می کند و تا جای ممکن اجازه رد شدن کار های خلاقانه و بدیع را می دهد.

۳) جشنواره تئاتر عروسکی عنوان بین المللی را به یدک می کشد. مثلاً «یوهان اشتراوس و دوشیزه دانوب» در کنار «آلیس در آینه» و «قورباغه» و «مزرعه مشدی جون» عروسک هایی از اتریش و هلند و ایتالیا و ایران را دور هم جمع کرده است.

دنیای کودکان و زبان آنها تا اندازه ای مشترک است و همین مسئله باعث می شود که تئاتر عروسکی را هنری بی حد و مرز بدانیم اما قرار گرفتن این کشورها به عنوان رقیب، بحث مقایسه و به تبع آن برتری کیفیت را پیش می کشد. چیزی که می توان از آن به عنوان سکوی جهشی برای تئاتر استفاده کرد.

۴) خیمه شب بازی هم از هنرهایی است که وامدار تئاتر است. گونه ای از نمایش ایرانی که به دلیل شهرت و جذابیت هایش بسیاری از مردم نمایش عروسکی ایران را به آن نام می شناسند. در هنری که چندسالی از قدمت آن می گذرد همیشه باید به نکاتی توجه کنیم. خیمه شب بازی نمایشی است که پدران و مادران ما با آن بزرگ شده اند و روزگاری از اسباب سرگرمی آنها به شمار می آمده است. در بررسی این گونه نمایش معمولاً به دو نکته اشاره می شود: حفظ آنچه که داریم و تلاش برای دستیابی آنچه می خواهیم داشته باشیم. نکته اول به مراتب از اهمیت بیشتری برخوردار است.

با تمرکز باید پیدا کنیم در نمایش خیمه شب بازی سال ها پیش چه اتفاقی می افتاد که تماشاچی (بزرگ و کوچک) آنچنان به صندلی هایشان می چسبیدند که گمان می رفت خیال دل کندن از سالن و دیدن عروسک های رقصان را ندارند.

این هنر امروز به واسطه ورود بسیاری از سرگرمی های نو و بدیع تا حد زیادی درحاشیه قرار گرفته است. وجود دو نمایش خیمه شب بازی در دوازدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران - مبارک به منزله قطره آبی در بیابان تئاتر عروسکی به شمار می آید.

امسال این جشنواره دو نمایش خیمه شب بازی «گل باقالی فرزند نمونه» به کارگردانی بهناز مهدیخواه و «مبارک و دیو سفید» به کارگردانی جواد تولمی را در دل خود دارد. ظاهراً قرار است مهدیخواه نمایش خود را در بخش نمایش های خیابانی اجرا کند. حالا که دیگر تفریحات مدرن بساط حرکات عروسک های دست و پا چوبی را در قهوه خانه ها و کافه های مختلف شهر برچیده بهتر است متوسل شویم به این شش روز جشنواره و اجراهایی که خاطرات خوبمان را دوباره در کافه شهرداری (تئاتر شهر) از نو زنده کند.

۵) اینها کافی نیست. این که از ۳۶۵ روز سال ۶ روز را اختصاص دهیم به جاندار کردن عروسک هایمان و خودمان را به این لذت بردن های کوتاه راضی کنیم، مطمئناً وجدان هیچ کدام مان آرام و قرار نمی گیرد. بی انصافی است اگر بگوییم که برای بهتر شدن تئاتر عروسکی تنها به این جشنواره های سالانه اکتفا کرده ایم اما حالاحالاها جای کار دارد. برپایی کارگاه های تخصصی و آشنا کردن بچه ها با این هنر از سنین پائین را می شود از کارهای مؤثر در این حوزه دانست. در سال های نه چندان دور شاهد کارهای متفاوت و جدیدی از افرادی چون غریب پور، برومند، طهماسب و.‎/‎/ بودیم. آن وقت ها کوچک ترین جایی در بزرگ ترین سالن شهر پیدا نمی شد. این روزها خانواده عروسکی دوباره دست به دست هم داده اند تا بهترین خاطرات را در ۶ روز جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی مبارک در دنیای کودکان حکاکی کنند.

یادمان نرود حالا دیگر عمق خنده بچه هایمان با طول عمر عروسک ها برابری کند.

الهام نداف



همچنین مشاهده کنید