برف ما را خواهد برد

برای یافتن و نجات افراد از زیر بهمن تنها ۱۵ دقیقه وقت هست. این جمله را كریگ دالوین، محقق ارشد شركت توشیبا كه اتفاقاً اسكی را به طور حرفه‌ای دنبال می‌كند و خود بارها و بارها شاهد سقوط بهمن از كوه‌‌ها بوده، گفته است. كریگ دالوین برای اولین بار به فكر ایجاد سیستمی‌ افتاد كه بتواند به شناسایی محل بازماندگان در نخستین دقایق پس از ریزش بهمن كمك كند.

او پس از تحقیقات و بررسی‌های بسیار توسط تیم تحقیقاتی خود در آزمایشگاه تحقیقاتی شركت توشیبا در بریستول بریتانیا توانست از طریق سیستم (جی اس ام) كه در حال حاضر بیش از ۱۷۰ كشور دنیا از آن بهره می‌برند، و با ساخت و نصب برنامه‌ای مخصوص در تلفن‌های همراه، در شرایط اضطراری‌این تلفن‌‌ها را به زنگ زدن با صدای بلند وادار كند. علاوه بر‌ این كار، تلفن همراه ثبت شده در‌این سیستم اضطراری با ارسال علایمی ‌محل خود را به گروه امداد اعلام می‌كند.

وی با ارائه چنین سیستمی‌توانست به گروه‌های امدادی در یافتن انسان‌های مدفون شده در زیر برف كمك بسیار بزرگی كند. به عقیده او اگر افراد را نتوان تا ۱۵ دقیقه از زیر توده‌های برف بیرون كشید، احتمال زنده ماندنشان بسیار كم خواهد بود.

سقوط بهمن همه ساله جان عده‌ای از هموطنانمان را می‌گیرد. شاید گروه‌های كوهنوردی بیشترین قربانیان‌ این حادثه طبیعی و یا خشم كوهستان باشند.

هنوز همه ما مرگ اندوهناك محمد اوراز را به یاد داریم كه در اثر سقوط بهمن جان خود را از دست داد و قربانی بهترین دوست خود یعنی كوهستان شد. ریزش بهمن در جاده‌‌ها نیز سبب مسدود شدن مسیرهای تردد و یا مدفون شدن ماشین‌‌ها و سرنشینان آنها در زیر آوار چند تنی برف شده است. بنابراین لازم است با شروع بارش‌های سنگین برف در بیشتر استان‌های كشور و در عبور از جاده‌های كوهستانی پر از برف، نكات ایمنی را رعایت كنیم.

● در چه جاهایی خطر بهمن وجود دارد؟

در كوهستان‌هایی كه شیبی بین ۳۰ تا ۴۵ درجه دارند، احتمال ریزش یا سقوط بهمن بسیار زیاد است. در شیب‌های كمتر از ۳۰ درجه و یا بیشتر از ۴۵ درجه، این احتمال بسیار ضعیف است زیرا در شیب‌های بیش از ۴۵ درجه برف قبل از انباشته شدن به طور مداوم به پایین سرازیر می‌شود و در شیب‌های كمتر از ۳۰ درجه نیز برف‌ها تعادل نسبتاً خوبی دارند.

كسانی كه در نزدیكی كوه‌‌ها سكونت دارند و یا كوه نوردان و یا اسكی بازان باید به خوبی با شیب‌های كوه‌ها آشنا باشند و همواره یك شیب‌سنج همراه خود داشته باشند تا با اندازه‌گیری زاویه شیب سطحی كه برف روی آن نشسته است، احتمال سقوط بهمن را ارزیابی كنند.

دومین عامل مهم در ریزش بهمن، پوشش طبیعی خاك و زمین است. هر چه زمین زیر برف صاف و صیقلی‌تر و یا بدون پستی و بلندی و همچنین فاقد بوته‌‌ها و علف‌های بزرگ باشد، احتمال سقوط بهمن بیشتر می‌شود و برعكس هرچه زمین زیر برف سنگلاخی‌تر و دارای تخته سنگ‌‌های بزرگ و نیز درخت و درختچه و بوته‌های بزرگ باشد، احتمال ریزش بهمن كمتر می‌شود. بنابراین نباید اجازه داده شود تا درختچه‌‌ها و بوته‌های بزرگ مناطق كوهستانی بریده شوند و یا از بین بروند.

در بیشتر جاها با خاكبرداری و لایه لایه كردن شیب كوه‌ها، از ریزش برف و نیز تشكیل توده‌های بزرگ برف كه موجب ایجاد بهمن می‌شوند، جلوگیری می‌كنند.

● چه موقع خطر بهمن زیاد می‌شود؟

عوامل زیادی در افزایش خطر سقوط بهمن تأثیر دارند. وزش بادهای تند مهم‌ترین عامل است. باد با تلمبار كردن برف‌‌ها روی هم در یك نقطه و افزایش ضخامت برف‌‌ها می‌تواند شرایط خطرناكی را به‌وجود آورد. معمولاً وزش باد در بالای گردنه‌‌ها موجب تجمع مقدار زیادی برف می‌شود و به همین علت عبور از گردنه‌هایی كه بالای آن توده‌های برف زیادی وجود دارد، بسیار خطرناك است.

همچنین بارش مجدد برف با افزایش وزن توده‌های برف قبلی، سبب بر هم زدن ثبات و پایداری آنها شده و ریزش بهمن را محتمل‌تر می‌كند. با ریزش ۳۰ سانتیمتر برف جدید روی شیب‌های تند (بیش از ۳۵ درجه)، خطر جدی می‌شود و با ۸۰ سانتیمتر برف جدید، حتی شیب‌های متوسط هم خطرناك می‌شوند. هوای گرم و بارش باران اگر به تدریج و آرام آرام اتفاق بیفتد، معمولاً باعث پیوند خوردن لایه‌های برف و حفظ پایداری آنها می‌شود اما اگر هوا خیلی گرم شود و یا باران با شدت ببارد آن وقت ریزش بهمن از ارتفاعات را در پی خواهد داشت.

به همین علت است كه از نیمه‌های فروردین به بعد، در ارتفاعات ۳۰۰۰ متر به بالا نور خورشید به خصوص در نیمه‌های جنوبی باعث سقوط بهمن‌های شل و آبكی می‌شود.

همچنین می‌توان از حجم برف به خطر سقوط آن پی برد. اگر حجم برف تازه بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر باشد، احتمال ریزش بهمن كم است. اگر حجم برف تازه بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر باشد احتمال ریزش وجود دارد و اگر حجم برف تازه بیش از ۳۰ سانتیمتر باشد ریزش بهمن حتمی است.

شكل دانه‌های برف نیز در سقوط بهمن نقش دارد. دمای هوا باعث تشكیل دانه‌های برف به شكل‌های مختلفی می‌شود. از صفر تا ۵ درجه زیر صفر، دانه‌های برف بیشتر سوزنی شكل هستند از ۵ تا ۱۰ درجه زیر صفر، دانه‌ها استوانه‌ای و گاه بادامی شكل می‌شوند. از ۱۰ تا ۱۳ درجه زیر صفر، دانه‌های برف پهن، از ۱۳ تا ۱۷ درجه زیر صفر شش گوش و از ۱۸ تا ۲۵ درجه زیر صفر دانه‌های برف به شكل استوانه‌های پهن در می‌آیند. شكل برف در میزان چسبندگی بین آنها و قدرت اتصال توده‌های برف تأثیر زیادی دارد و احتمال سقوط بهمن را كاهش یا افزایش می‌دهد.

سرعت بهمن برف آبكی ۵۰ تا ۷۵ كیلومتر در ساعت، سرعت بهمن برف خشك ۱۰۰ تا ۱۵۰ كیلومتر در ساعت و سرعت بهمن‌ پودر ۲۰۰ تا ۳۰۰ كیلومتر در ساعت است.

● نكاتی كه فرد بهمن زده باید به آن توجه كند:

▪ اگر گرفتار بهمن شده و یا زیر آواری از برف مدفون شدید، لازم است ابتدا با هر وسیله‌ای جلوی دهان و بینی خود را مسدود كنید.

▪ تلاش كنید تا جای ممكن سوار بر توده بهمن بمانید و خود را در سطح نگه دارید.

▪ چنانچه مقدور بود، قبل از فرو رفتن در زیر برف وسایلی از خود را به بالا پرتاب كنید تا جستجو گران بتوانند با یافتن آنها مسیر شما را تشخیص دهند.

▪ تا توان دارید سعی كنید با دست مسیری را در برف‌‌ها برای خود باز كنید.‌

● نكاتی كه هنگام عبور از مسیرهای كوهستانی پر از برف باید به آن توجه كرد

▪ بهتر است در عبور از چنین مسیر‌هایی به آرامی‌ و جدا جدا حركت كرد. اگر افراد قصد كوهنوردی در چنین مناطقی را دارند، بهتر است هر فرد به كمر خود طناب بهمن ببندد. ‌این طناب ۶ میلیمتر قطر دارد و به رنگ سفید و قرمز است كه در صورت مدفون شدن فرد در زیر برف بتوان با استفاده از‌این طناب محل مدفون شدن او را شناسایی كرد.

▪ در هنگام عبور از مناطق كوهستانی پر از برف باید سكوت را رعایت كرد. بوق زدن و یا بلند كردن صدای ضبط ماشین در‌ این مسیرها می‌تواند موجب ریزش بهمن شود.

▪ كسانی كه كوهنوردی می‌كنند باید با بازكردن بند كوله و دیگر تجهیزات به‌محض ریزش بهمن در یك ثانیه همه وسایل را از خود جدا كنند تا قادر به دویدن و فرار باشند.

▪ بهترین زمان عبور از كوهستان‌های پر از برف حداقل ۲۴ ساعت پس از آخرین بارش برف و به‌هنگام صبح زود و یا غروب خورشید است كه هوا سردتر است و آفتاب به برف نمی‌تابد.

▪ در فصل زمستان تا جایی كه ممكن است از مناطق كوهستانی گذر نكنید و یا با تجهیزات مناسب از چنین مسیرهایی عبور كنید.

محمدرضا میرغلامی