پاکستان

در سال های اخیر, برخی سرمایه گذاران خارجی که قصد سرمایه گذاری در بخش انرژی پاکستان را داشته اند, با مشکلاتی روبه رو شده اند, ولی فرصت های زیادی برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی این کشور وجود دارد

در سال های اخیر، برخی سرمایه گذاران خارجی که قصد سرمایه گذاری در بخش انرژی پاکستان را داشته اند، با مشکلاتی روبه رو شده اند، ولی فرصت های زیادی برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی این کشور وجود دارد. به رغم جنگ داخلی در افغانستان و نگرانی در زمینه امنیت داخلی در برخی مناطق پاکستان، رشد اقتصادی بار دیگر به این کشور بازگشته است

● شرح:

▪ رئیس جمهوری: ژنرال پرویز مشرف (از ژوئیه ۲۰۰۱)

▪ تاریخ استقلال: ۱۴ اوت ۱۹۴۷

▪ جمعیت(۲۰۰۴): ۷/۱۵۱ میلیون نفر

▪ تولید ناخالص داخلی (۲۰۰۳): ۶۶ میلیارد دلار

▪ میزان رشد تولید ناخالص داخلی (۲۰۰۴): ۱/۵ درصد

▪ نرخ تورم (۲۰۰۴): ۷/۵ درصد

▪ میزان واردات (۲۰۰۳): ۶/۱۳ میلیارد دلار

▪ میزان صادرات (۲۰۰۳): ۷/۱۱ میلیارد دلار

▪ تراز بازرگانی(۲۰۰۳): ۹/۱ میلیارد دلار

▪ شرکای تجاری اصلی: آمریکا، ژاپن، آلمان، انگلیس و عربستان سعودی

▪ اقلام عمده صادراتی: پنبه والیاف، برنج، چرم

▪ اقلام عمده وارداتی: نفت، ماشین آلات و تجهیزات حمل ونقل، مواد غذایی

▪ میزان ذخایر اثبات شده نفت خام(۲۰۰۴):۲۸۸ میلیون بشکه

▪ میزان تولید نفت (۲۰۰۳): ۶۱۷۶۹ بشکه در روز

▪ میزان مصرف نفت (۲۰۰۳): ۳۶۰ هزار بشکه در روز

▪ میزان واردات نفت (۲۰۰۳): ۲۹۸۲۳۱ بشکه در روز

▪ ظرفیت پالایش نفت خام (۲۰۰۴): ۲۶۸۹۷۵ بشکه در روز

▪ میزان ذخایر اثبات شده گاز طبیعی(۲۰۰۴): ۸/۲۶ تریلیون فوت مکعب

▪ میزان تولید گاز طبیعی (۲۰۰۲): ۸۱/۰ تریلیون فوت مکعب در روز

▪ میزان مصرف گاز طبیعی(۲۰۰۲): ۸۱/۰ تریلیون فوت مکعب

▪ میزان تولید زغال سنگ(۲۰۰۲): ۷/۳ میلیون تن

▪ میزان مصرف زغال سنگ(۲۰۰۲): ۸/۴ میلیون تن

▪ میزان واردات زغال سنگ(۲۰۰۲): ۱/۱ میلیون تن

▪ میزان ذخایر قابل برداشت زغال سنگ(۲۰۰۴): ۵/۲ میلیارد تن

▪ ظرفیت تولید برق(۲۰۰۲): ۱۸ گیگاوات

▪ میزان تولید برق (۲۰۰۲): ۶۸ میلیاردکیلووات ساعت

▪ سهم انرژی های گوناگون (۲۰۰۲): نفت،۱/۵۴ درصد؛ گاز طبیعی، ۲/۴۲ درصد؛ برق آبی، ۱۰ درصد و زغال سنگ= ۸/۷ درصد

در سال های اخیر، برخی سرمایه گذاران خارجی که قصد سرمایه گذاری در بخش انرژی پاکستان را داشته اند، با مشکلاتی روبه رو شده اند، ولی فرصت های زیادی برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بخش انرژی این کشور وجود دارد. به رغم جنگ داخلی در افغانستان و نگرانی در زمینه امنیت داخلی در برخی مناطق پاکستان، رشد اقتصادی بار دیگر به این کشور بازگشته است. آمریکا در سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی، تحریم های وضع شده برضد هند و پاکستان را لغو کرد. این تحریم ها در سال ۱۹۹۸ و به هنگام آزمایش های هسته ای دو کشور هند و پاکستان برضد آنها وضع شده بود. از هنگام لغو تحریم های پاکستان، کمک های بین المللی بسیاری روانه این کشور شده است. سازمان های مالی بین المللی مانند«بانک جهانی» و «صندوق بین المللی پول» هشدار داده اند این کشور باید اصلاحات اقتصادی را دنبال کند. در عین حال، این سازمان های مالی بین المللی به پیشرفت هایی که پاکستان تا کنون به دست آورده است، اذعان دارند. اصلاحات اقتصادی مختلفی در پاکستان صورت گرفته اند، ولی به نظر می رسد اصلاحات دشوارتر، مانند خصوصی سازی شرکت های بزرگ و زیان ده دولتی، هنوز به پیش نرفته است. در عین حال، بانک جهانی وصندوق بین المللی پول با پرداخت اعتبارات اضافی به مبلغ ۱۰ میلیارد دلار به پاکستان در فاصله سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ موافقت کردند.

صنعت نساجی پاکستان که ۶۴ درصد صادرات این کشور را به خود اختصاص داده است، در سال ۲۰۰۳ بار دیگر رشد خود را از سر گرفت؛ به گونه ای که این بخش در سال ۲۰۰۳ حدود ۲۴ درصد رشد داشت. در همان سال، کل صادرات پاکستان ۱۸ درصد رشد داشت. در سال ۲۰۰۱، آمریکا با واردات محصولات نساجی از پاکستان را قطع کرد و همین مسئله به احیای دوباره این صنعت کمک کرد.

در سال های ۲۰۰۴-۲۰۰۳، رشد تولید ناخالص داخلی پاکستان ۱/۵ درصد بود. پیش بینی شده است رشد تولید ناخالص این کشور در سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۴، ۹/۴ و ۱/۵ درصد باشد. دولت پاکستان در نظر دارد در چارچوب راهبرد توسعه ای خود، رشد تولید ناخالص داخلی این کشور را تا سال ۲۰۱۰ به ۸ درصد برساند.

● نفت

در سال ۲۰۰۳، پاکستان روزانه ۶۱۷۶۹ بشکه نفت تولید می کرد. در همان سال، میزان مصرف فرآورده های نفتی در این کشور ۳۶۰ هزار بشکه در روز بود و بنابراین پاکستان روزانه ۳۰۸ هزار بشکه نفت وارد می کرد. پاکستان با آن که امید چندانی به خودکفایی در تأمین نیازهای انرژی ندارد، دولت این کشور شرکت های خصوصی(و حتی شرکت های خارجی) را ترغیب کرده است در توسعه ظرفیت تولید داخلی این کشور فعالیت داشته باشند.

«شرکت دولتی توسعه نفت و گاز»، مهم ترین نهاد فعال در صنعت نفت است و روزانه ۲۲۳۳۴ بشکه نفت تولید می کند.

دو شرکت بریتیش پترولیوم و انی، مهم ترین شرکت های نفتی خارجی هستند که در پاکستان فعالیت دارند. چند شرکت نفتی دیگر از کشورهای استرالیا، اتریش و مالزی نیز در بخش نفت پاکستان فعالیت می کنند.

● پالایش نفت- صنایع پایین دستی

پیش بینی می شود واردات نفت پاکستان در سال های آینده افزایش چشمگیری پیدا کند، زیرا رشد تقاضا برای نفت به مراتب بیشتر از رشد تولید آن در داخل پاکستان است. میزان تقاضا برای فرآورده های نفتی در پاکستان بسیار بیشتر از میزان تولید این گونه فرآورده ها در داخل کشور است و پالایشگاه های این کشور پاسخ گوی مصرف فرآورده های نفتی نیستند؛ بنابراین، پاکستان مجبور است نیمی از فرآورده های نفتی مورد نیاز خود را از خارج وارد کند. «پالایشگاه پاک- عرب» (PARCO) که در اواخر سال ۲۰۰۰ فعالیت خود را آغاز کرد، ظرفیت پالایش نفت در این کشور را افزایش داد و تا حدودی سبب کاهش واردات فرآورده های نفتی به پاکستان شد. این کشور همچنین پروژه پالایشگاهی بزرگ دیگری موسوم به «ایران- پاک» در دست اجرا دارد که ظرفیت پالایش آن ۱۳۰ هزار بشکه در روز است. این پالایشگاه در استان بلوچستان پاکستان، واقع در نزدیکی مرز ایران، قرار دارد. «شرکت ملی نفت ایران» و «شرکت پتروشیمی و پالایش نفت پاکستان» هر یک ۵۰ درصد سهام این پالایشگاه را در اختیار دارند. نفت خامی که قرار است این پالایشگاه را تغذیه کند، از راه دریا از ایران وارد می شود. قرار است پایانه ای برای بارگیری نفت خام وارداتی از ایران در پاکستان ایجاد شود.

● گاز طبیعی

میزان ذخایر اثبات شده گاز طبیعی پاکستان ۸/۲۶ تریلیون فوت مکعب است. این کشور در حال حاضر سالانه ۸/۰ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی تولید می کند که تمام آن به مصرف داخلی می رسد. تولید کنندگان گاز طبیعی در پاکستان عبارتند از: شرکت های دولتی «شرکت نفت پاکستان»، «شرکت توسعه نفت و گاز »، بریتیش پترولیوم، انی و چند شرکت خارجی دیگر.

انتظار می رود میزان تقاضا برای گاز طبیعی در پاکستان در سال های آینده افزایش یابد. وزارت نفت و گاز پاکستان پیش بینی کرده است در سال ۲۰۰۶، میزان مصرف گاز طبیعی در پاکستان حدد ۵۰ درصد باشد. این کشور همچنین در نظر دارد گاز طبیعی را به عنوان سوخت طرح های نیروگاهی خود در آینده انتخاب کند. در نتیجه پاکستان باید تولید گاز داخلی خود را افزایش دهد و به واردات گاز از کشورهای همسایه نیز توجه داشته باشد.

پاکستان با کمک سرمایه گذاران خارجی به توسعه حوزه های گازی جدید روی آورده است. انتظار می رود حوزه های گازی جدیدی که پیش تر کشف شده اند، یک میلیارد فوت مکعب به تولید روزانه گاز طبیعی در پاکستان بیفزایند.

پاکستان از طرح ساخت خط لوله گاز ایران به هند که از خاک این کشور می گذرد، استقبال کرده است. پاکستان می تواند با گرفتن عوارض انتقال گاز ایران به هند، درآمد کسب کند. همچنین این کشور می توان از طریق این خط لوله، بخشی از گاز مورد نیاز خود را تأمین کند، اما نکته ای که هند را نگران کرده، تنش های سیاسی میان دهلی نو و اسلام آباد بر سر مسئله کشمیر است. مقامات هندی خواستار تضمین امنیت این خط لوله از سوی پاکستان شده اند. این پروژه حدود ۳ میلیارد دلار هزینه دارد و پاکستان می تواند از محل اخذ عوارض انتقال گاز طبیعی سالانه ۶۰۰ میلیون دلار درآمد کسب کند.

یکی دیگر از پروژه هایی که پاکستان برای تأمین گاز مورد نیاز خود مد نظر دارد، پروژه موسوم به «پروژه دلفین» است. بر اساس این پروژه، گاز طبیعی قطر از طریق خط لوله ای که از دریا می گذرد، به پاکستان و هند متصل می شود.

● برق

ظرفیت تولید برق پاکستان ۱۸ گیگاوات است. نیروگاه های حرارتی این کشور که از نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ استفاده می کنند، حدود ۷۰ درصد ظرفیت تولید برق پاکستان را تأمین می کنند. پاکستان ۲۸ درصد برق خود را از نیرگاه های برق- آبی و ۵/۲ درصد را نیز از انرژی هسته ای به دست می آورد. ظرفیت تولید برق پاکستان در سال های اخیر افزایش یافته که علت آن به طور عمده سرمایه گذاری های خارجی در این بخش بوده است. خشکسالی های دوره ای سبب کاهش آب سدها و در نتیجه، کاهش تولید برق در نیروگاه های برق- آبی می شود. بخش بسیار بزرگی از مناطق روستایی پاکستان نیروی برق ندارند و همه مناطق این کشور دارای برق نیستند؛ بنابراین، انتظار می رود میزان تقاضا و مصرف برق در دراز مدت افزایش یابد.

صنعت برق در پاکستان به طور عمده در اختیار و مالکیت دولت است؛ با این حال، برنامه خصوصی سازی این بخش در دست اجرا است.

● زغال سنگ

در حال حاضر، زغال سنگ نقش زیادی در تأمین انرژی پاکستان ندارد، ولی کشف برخی معادن زغال سنگ در استان سند این کشور می تواند اهمیت این منبع انرژی را در پاکستان افزایش دهد؛ بنابراین، دولت پاکستان به ایجاد نیروگاه های برقی که از زغال سنگ به عنوان منبع انرژی خود استفا ده می کنند، توجه دارد.