برائت و احراز صلاحیت در ایران و سایر کشورها

یکی از گام های فرایند مدیریت منابع انسانی تعیین شرایط احراز شاغل و شغل برای هر پست است در شرایط احراز شاغل ویژگی های فردی شاغل مانند صلاحیت فردی, اخلاقی و مهارتی بیان می شود و درصورتی که فرد این شرایط را داشته باشد, شایسته اشغال آن پست خواهد بود علاوه بر آن برای هر شغل, شرح شغل تعیین می کنند که در آن ویژگی هایی مانند مهارت, دانش, اهمیت شغل مشخص می شود

یکی از گام های فرایند مدیریت منابع انسانی تعیین شرایط احراز شاغل و شغل برای هر پست است. در شرایط احراز شاغل ویژگی های فردی شاغل مانند صلاحیت فردی، اخلاقی و مهارتی بیان می شود و درصورتی که فرد این شرایط را داشته باشد، شایسته اشغال آن پست خواهد بود. علاوه بر آن برای هر شغل، شرح شغل تعیین می کنند که در آن ویژگی هایی مانند مهارت، دانش، اهمیت شغل مشخص می شود.

تا آنجا که تئوری های مدیریت منابع انسانی نشان می دهد. در تمام سیستم های اداری دنیا، تعیین شرط احراز شاغل و شغل امری ضروری و لازم قلمداد می شود. با این اوصاف سوال اصلی این است که دوستان جریان دوم خرداد براساس کدام ادله علمی و منطقی، درخصوص بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی اصل بر برائت را مطرح می کنند وقتی از نظر مدیریت علمی برای یک شغل کم اهمیت شرایط احراز شاغل و شغل تعریف می شود.

آیا نباید برای نمایندگی مجلس که از مشاغل حساس، اثرگذار و مهم نظام است، شرایط احراز تعریف کرد اگر با نگاه تطبیقی به قوانین مختلف دنیا این مساله را بررسی کنیم، خواهیم دید که در قوانین کشورهای دیگر نیز شرایطی را برای داوطلبان مجلس تعیین و مرجعی را برای بررسی و احراز این شرایط مشخص کرده اند. به عنوان مثال:

● شرایط انتخاب شوندگان در قانون انتخابات آلمان

۱) حداقل سن ۱۸ سال

۲) افرادی می توانند کاندیدا شوند که توسط احزاب معرفی می شوند

۳) حمایت ۲۰۰۰ نفر از رای دهندگان

۴) یکسال اقامت در کشور

۵) فاقد صلاحیت به موجب حکم دادگاه

● شرایط انتخاب شوندگان در کشور امریکا

۱) حداقل سن ۲۵ سال

۷-۲) سال اقامت در یکی از ایالات

۳) نداشتن جرم انتخاباتی

۴) حمایت عده ای از رای دهندگان

● شرایط انتخاب شوندگان در کشور ژاپن

۱) حداقل سن ۲۵ سال

۲) برخورداری از حقوق کامل سیاسی و مدنی

۳) عدم محکومیت به رشوه

۴) عدم محرومیت از حقوق انتخاباتی

۵) داشتن سپرده به مبلغ ۲۰۰۰ ین برای بدست آورن حداقل ۲۰ درصد آراء

● شرایط انتخاب شوندگان در کشور ایتالیا

۱) حداقل سن ۲۵ سال

۲) تاییدیه احزاب را داشته باشد

۳) نداشتن محکومیت کیفری

۴) نداشتن سابقه ورشکستگی به تقصیر

۵) حمایت ۵۰۰ نفر رای دهنده برای کاندیداتوری در حوزه تک عضوی

۶) حمایت ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ رای دهنده برای یک لیست حزب ملی فطرت انسان ها نیز این حکم که هر کس برای پستی انتخاب می شود باید دارای ویژگی ها و صلاحیت هایی باشد را تایید می کند. اگر ویژگی فرد با شغل تناسب داشت قضاوت عمومی این است این فرد برای انجام این کار شایسته است.

در مبانی دینی، به ویژه نامه حضرت امیر مومنان علی(ع) به مالک اشتر برای هریک از مسوولیت ها مانند کارگزاران، قضاوت، نظامیان، مامورین مالیاتی، بازرسان شرایطی را ذکر کرده است:

● شرایط احراز صلاحیت فرماندهان نظامی

برای فرماندهی سپاه کسی را برگزین که خیرخواهی او برای خدا و پیامبر (ص) و امام تو بیشتر و دامن او پاک تر، شکیبایی او برتر باشد، از کسانی که دیر به خشم آید و عذرپذیرتر باشد و بر ناتوان رحمت آورد، و با قدرتمندان، با قدرت برخورد کند، درشتی او را به تجاوز نکشاند و ناتوانی او را از حرکت باز ندارد. (ص ۵۷۵)

● شرایط احراز صلاحیت کارگزاران دولتی

کارگزاران دولتی را از میان مردمی با تجربه و با احیاء از خاندان های پاکیزه و باتقوی که در مسلمانی سابقه درخشان دارند انتخاب کن. زیرا اخلاق آنان گرامی تر و آبرویشان محفوظ تر و طمع ورزی شان کمتر و آینده نگری آنان بیشتر است. (ص ۵۷۷)

● شرایط احراز صلاحیت نویسندگان و منشیان

در امور نویسندگان و منشیان به درستی بیندیش و کارهایت را به بهترین آنان واگذار، نامه های محرمانه، که در بردارنده سیاست ها و اسرار تو است، از میان نویسندگان به کسی اختصاص ده که صالح تر از دیگران است. در ادامه حضرت انتخاب افرادی که به امانت داری و نیکویی در بین مردم مشهور هستند و بزرگی کار بر آنها چیره نمی شود برای این پست را تاکید می کنند. (ص ۵۸۲)

● شرایط احراز صلاحیت مسوولین رسیدگی به امور محرومان

حضرت برای رسیدگی به امور محرومان دستور می دهند که برای این گروه از افراد مورد اطمینان خود که خداترس و فروتنند فردی را انتخاب کن. (نامه ۵۳- ص ۵۸۳)

● شرایط احراز صلاحیت بازرسان

رفتار کارگزاران را بررسی کن و جاسوسانی راستگو و وفاپیشه بر آنان بگمار. (ص ۵۷۹) قانون اساسی کشورمان هم به این مهم به طور جدی توجه نموده است به عنوان نمونه در اصل یکصد و نهم برای مقام معظم رهبری که بالاترین مقام کشور است، شرایط و صفاتی مانند صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه، عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام، بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریت و قدرت کافی برای رهبری را ذکر کرده و نمایندگان مجلس خبرگان وظیفه احراز این شرایط را دارند.

در اصل یکصد و پانزدهم قانون اساسی شرایط احراز پست ریاست جمهوری چنین بیان شده است: ایرانی الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور، شورای نگهبان هم مرجع احراز این شرایط در بین داوطلبان است. در اصل شصت و دوم درخصوص شرایط احراز نمایندگان آمده است: شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و کیفیت انتخابات را قانون معین خواهد کرد.

بر اساس ماده (۲۸) قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی شرایط احراز به صورت ایجابی و سلبی برای داوطلبان نمایندگی مجلس تعیین شده که شورای نگهبان مرجع بررسی و احراز این شرایط است: ماده ۲۸- انتخاب شوندگان هنگام ثبت نام باید دارای شرایط زیر باشند:

۱) اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.

۲) تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.

۳) ابراز وفاداری به قانون اساسی و اصل مترقی ولایت مطلقه فقیه.

۴) داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن.

۵) نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابیه.

۶) سلامت جسمی در حد برخورداری از نعمت بینایی، شنوایی و گویایی.

۷) حداقل سن سی سال تمام و حداکثر هفتاد و پنج سال تمام. در اصل یکصدم قانون اساسی شرایط انتخاب شوندگان و حدود وظایف و اختیارات اعضای شورای شهر و روستا را به قانون محول کرده که در ماده (۲۶) قانون انتخابات شوراها نیز شرایط احراز اعضای شوراها را چنین بیان کرده است: ماده ۲۶- انتخاب شوندگان هنگام ثبت نام باید دارای شرایط زیر باشند:

۱) تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران.

۲) حداقل سن ۲۵ سال تمام.

۳) اعتقاد و التزام عملی به اسلام و ولایت مطلقه فقیه.

۴) ابراز وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. با این اوصاف در قانون اساسی هر کجا صحبت از پست و مسوولیتی شده مانند رهبر، رییس جمهور، رییس قوه قضاییه، وزراء و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نمایندگان شوراها شهر و روستا، بر احراز صلاحیت تاکید شده و هیچ کجا در مورد صحبتی از اصل بر برائت است بیان نشده است. بحث برائت در فصل سوم قانون اساسی ذیل حقوق ملت آمده است براساس اصل سی و هفتم اصل، برائت است و هیچکس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود، مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد همانطور که در متن اصل آمده است، اصل برائت درخصوص جرم معنی دارد. افراد مجرم شناخته نمی شوند مگر جرم آنها در دادگاه صالحه به اثبات برسد، این مفهوم چه ارتباطی با شرایط احراز پست مهم و حساسی مانند نمایندگی مجلس دارد از دوستان دوم خردادی انتظار می رود درخصوص مسایل بدیهی، روشن، منطقی و علمی خدشه ایجاد نکنند، به هرحال برخی مسایل وجود دارد که باید به دور از گرایش و دیدگاه و اهداف سیاسی مورد توجه قرار گیرد.

لطف الله فروزنده