فریاد بند ۷

استیفای حقوق ملت دلیر ایران وظیفه مهمی است كه به رغم پیگیری ها, متاسفانه تاكنون نتیجه بخش نبوده است

«... ۶- از دبیر كل درخواست می نماید كه با مشورت با ایران و عراق، مسأله تفویض اختیار به یك هیأت بی طرف برای تحقیق راجع به مسئولیت منازعه را بررسی نموده، در اسرع وقت به شورای امنیت گزارش دهد.

۷- ابعاد خسارات وارده در خلال منازعه و نیاز به تلاش های بازسازی با كمك های مناسب بین المللی پس از خاتمه درگیری تصدیق می گردد و در این خصوص از دبیر كل درخواست می كند كه یك هیأت كارشناسی را برای مطالعه موضوع بازسازی و گزارش به شورای امنیت تعیین نماید...» این دو بند تعیین كننده در قطعنامه ۵۹۸ (۱۹۸۷) می باشد كه پس از اندكی دقت به وضوح می توان از كنار هم قرار گرفتن این دو به اهداف مطلوب آن نیز دست یافت. در مورد بند ۶ كه تعیین متجاوز بوده، سازمان ملل پس از چند سال بالاخره عراق را به عنوان متجاوز و مسئول منازعه هشت ساله میان دو كشور ایران و عراق معرفی نمود. مطابق حقوق مخاصمه دولت ها كه در مجامع بین المللی پذیرفته است، متجاوز موظف است غرامت كلیه خسارت های مادی و معنوی را به كشور مورد تجاوز پرداخت نماید. استیفای حقوق ملت دلیر ایران وظیفه مهمی است كه به رغم پیگیری ها، متاسفانه تاكنون نتیجه بخش نبوده است. مطلب زیر در واقع چكیده ای است از گزارش هیات اعزامی سازمان ملل به ایران در مورد خسارت های جنگ تحمیلی. باشد كه ملت شریف ایران با تلاش مسئولین نظام شاهد بازپس گیری حقوق تضییع شده خود باشند. لازم به یادآوری است در تنظیم این مقاله از اسناد و مدارك مركز مطالعات و تحقیقات جنگ استفاده شده است.خاویر پرز دكوئیار، دبیر كل وقت سازمان ملل، طی نامه ای مورخه ۳۱ جولای ۱۹۹۱ خطاب به رئیس شورای امنیت كه در سند ۲۲۸۶۳/S منتشر شد، به سرپرستی معاون پیشین دبیر كل، آقای عبدالرحیم ای فرح، گزارشی از تیم كارشناسان اعزامی به جمهوری اسلامی ایران ارایه داد.وی در گزارش خود كه پیرو پاراگراف ۷ قطع نامه ،۵۹۸ نسبت به موظف ساختن دبیركل سازمان ملل جهت تهیه گزارشی درباره خسارت های وارده به دو كشور ایران و عراق برای كمك بین المللی به بازسازی خرابی های دو كشور و ارایه گزارش به شورای امنیت صورت گرفت، جزئیاتی از خسارت ها، ماهیت و وضعیت تلاش های بازسازی و مشاهدات هیأت از مناطق و تأسیسات آسیب دیده را به اطلاع شورای امنیت رساند.گزارش این هیأت، در حقیقت، توصیفی از وسعت خرابی ها و برآوردهای مالی خسارت های وارده به ایران بود. هیأت اعزامی، علی رغم سفر كوتاه و توقف های كوتاه مدت اعضای آن در شهرها، مراكز و تأسیسات تصویری نسبتاً واقعی از ویرانی ها و آسیب هایی كه در طول جنگ به ایران وارد شده بود؛ ارایه داد و در گزارش خود، تلاش نمود تا حد امكان با تشریح وضعیت مناطق مورد بازدید و نیز گزارش هایی كه از سوی مقامات ایرانی دریافت كرده بود، وسعت خرابی ها را بیان كند و كمبودها و نواقص اطلاعات در ایران را نیز گوشزد نماید. این گزارش، تقریباً از تمامی اطلاعات آماری كه مقامات ایرانی در اختیار هیأت قرار داده اند استفاده كرد. ما نیز در ذیل، به قسمت هایی از گزارش و چكیده مطالب بسنده می نماییم:از ۲۴ استان (آن زمان) كشور، ۵ استان صحنه نبرد بود و ۱۱ استان دیگر هدف حمله های هوایی و موشكی مكرر قرار گرفت. این ۱۶ استان، دو سوم جمعیت ۵۰ میلیونی كشور را در خود جای می داد. منطقه نبرد به طول ۱۲۰۰ كیلومتر در امتداد مرز و به عمق ۸۰ كیلومتر، عمدتاً در خاك ایران است.طبق اظهارات مقامات ایرانی، بیش از ۵۰ شهر و شهرستان و نزدیك به ۴ هزار روستا در این جنگ به میزان مختلف متحمل خسارت گردیدند و تعداد بسیاری نیز با خاك یكسان شده اند كه می بایست آنها را به این تعداد اضافه كرد. در مجموع كل واحدهای مسكونی كه بنابه گزارش ها در جنگ تخریب شد، بیش از ۱۳ هزار بود و ۱۹۰ هزار واحد نیز به شدت خسارت دید. هیأت سازمان ملل تعداد قابل ملاحظه ای از این محل ها را مورد بازدید قرار داد و خسارات وارده را تایید كرد. این جنگ در تخریب مناطق مسكونی و غیرنظامی، تأثیر مستقیم و اسفباری داشت كه بر طبق برآوردهای دولت، ۱۴ هزار غیرنظامی كشته و هزار نفر مجروح شدند كه از این تعداد، حدود ۳۷ هزار نفر معلول هستند. به علاوه، در حدود یك میلیون و دویست و پنجاه هزار نفر نیز مجبور به ترك خانه و كاشانه خود شدند. هم چنین، برآورد می شود خسارت مستقیم به بخش های اقتصادی بالغ در ۱۴/۴/۸۱۱/۳۰ میلیون ریال و خسارات غیرمستقیم به مراكز اقتصادی، بالغ بر ۳۶۰/۵۳۵/۳۴ میلیون ریال است.تأسیسات نفتی نیز كه از صنایع راهبردی كشور هستند، هدف تخریب گسترده قرار گرفتند، از آن جمله پالایشگاه آبادان ، به طور قابل توجهی تخریب شد. انهدام حوزه های نفتی و گازی جزیره خارك كه از بزرگترین تأسیسات بارگیری نفتی جهان است به شدت آسیب دید؛ و توانایی این كشور در ایجاد منابع كافی برای رفع نیازهای ملی را به شدت كاهش داد. جمهوری اسلامی ایران به منظور مقابله با این شرایط، بلافاصله پس از اعلام آتش بس، برنامه بازسازی خود را در زمینه صنعت نفت و هم چنین در سایر بخش های صنعت سرعت بخشید.هیأت اعزامی، از بیشتر تأسیسات حمل و نقل، نیرو و ارتباطی كه در جنگ آسیب دیده بود، دیدن كرد. در بسیاری از مناطق، بازسازی در حال جریان بود. هیأت متوجه شد، بسیاری از این بازسازی ها تحت شرایط جنگی و با تعبیه قطعاتی انجام گرفته است كه از مواد داخلی با مصرف دوباره مواد زاید، تهیه شده بودند، نتیجه كار این است كه قسمت عمده تعمیراتی كه تا به امروز انجام شده است، راه حل های پانسمانی با عمری محدود هستند.این هیأت، بیشتر آسیب های شهرها و بنادر خرمشهر و آبادان را آن گونه كه دولت گزارش كرده بود، تأیید كرد. كاهش ظرفیت تولید نیروگاه ها و خطوط انتقالی عمده كه در اثر جنگ آسیب دیده بودند، مانع از تولید نیرو به حدی می شد كه بتواند جوابگوی حداكثر مصرف باشد و این امر سبب خاموشی های گسترده در مراكز صنعتی عمده گشت. تقریباً ۸۰۰ واحد از صنایع سبك و سنگین، آسیب دیده و یا از میان رفتند.كشاورزی نیز كه تكیه گاه اصلی اقتصاد در استان های غربی و جنوبی است (مناطق عمده تولید مواد غذایی در كشور)، در اثر این مناقشه به شدت آسیب دید؛ و به دلیل احداث محوطه هایی برای سنگ چینی ها، خاكریزها و تردد وسایل نقلیه و هم چنین، رفت و آمد بسیار تانك ها و سایر وسایل نقلیه نظامی، مناطق وسیعی از زمین های مزروعی و زیر كشت ویران شد. این شرایط با وجود میدان های مین گسترده؛ هم چنان جان افراد را به مخاطره می اندازد و از شروع فعالیت برای آماده سازی زمین و كشت و زراعت جلوگیری می كند.صنعت خرما ضایعات عمده دید و آسیب وارده آن چنان وسیع است كه آثار آن تا ۱۰ یا ۱۵ سال آینده، احساس خواهد شد.هفت میلیون درخت بارور در خوزستان كاملاً از بین رفت كه بیانگر از میان رفتن ۱۵۵ هزار تن تولید خرما در سال است.دولت در گزارش های رسمی خود، به آسیب های جنگی بخش های اجتماعی نظیر بهداشت، آموزش و پرورش و حوزه فرهنگ اشاره ای نداشت و اطلاعات اولیه در ملاقات با مقامات به دست آمد، اما هر یك از این بخش ها به مطالعات بیشتری نیازمند است.هیأت اعزامی توجه عمده خود را بر خسارت های وارده به زیربنای اقتصادی كشور و نیز گام هایی كه دولت برای بازسازی برداشته بود، معطوف ساخت. اما ابزار لازم برای تحقیق درباره خسارات غیرمستقیم بر اقتصاد كشور را نداشت.عمده فعالیت دولت در بخش بازسازی مسكن و اسكان مردم متمركز شده بود. از جزئیات مبالغی كه تاكنون برای بازسازی و احیای ظرفیت های تولیدی كشور به كار گرفته شده، اطلاعاتی ارایه نشده است. در این مدت زمان محدود نیز امكان دست یابی به اطلاعات درباره برنامه های بازسازی مناطق و تأسیسات آسیب دیده وجود نداشت.

دولت پس از شروع جنگ، برنامه سازی را پیگیری نمود و در برنامه های خود، تجدید نظر كرد تا بتواند پاسخگوی احتیاجات روزمره باشد. اهداف عمده این برنامه عبارت است از: نوسازی و تجدید حیات محیط زیست، اقتصاد، مراكز صنعتی شهرها و روستاهایی كه در طول جنگ به شدت آسیب دیده بودند.تلاش ها و تعهدات دولت و مردم جمهوری اسلامی ایران، تأثیر بسیاری بر هیأت داشت. تاكنون اقدامات قابل ملاحظه ای برای بازسازی صورت گرفته، با این وجود، بازسازی بخش عظیمی هم چنان باقی مانده است.

حدود وظایف و اختیارات هیأت

در اجرای بند ۷ قطع نامه ،۵۹۸ شورای امنیت، هیأت كارشناسی خود را برای انجام وظایف ذیل برگزید:

الف) دست یابی به اطلاعات اولیه درباره ماهیت و میزان خسارت هایی كه در طول جنگ میان جمهوری اسلامی ایران و عراق، به زیربنای كشور وارد شد.

ب) تعیین درستی و نادرستی اطلاعات ارایه شده با بازدید از محل تا حد امكان.

ج) جمع آوری اطلاعات كامل تر برای موضوع بند ۷ قطع نامه ۵۹۸ دولت تهران علاوه بر تخمین خسارت های مستقیم وارده به بخش اقتصادی، میزان خسارت های اقتصادی غیرمستقیم را نیز كه این كشور در جنگ متحمل شد، تخمین زده است. هیأت اعزامی به موضوع تعیین خسارت های غیرمستقیم نپرداخت، زیرا تصور می كرد، چنین بررسی ای به خدمات كارشناسان اقتصاد كلان، نیازمند است.این هیأت تمام دانسته ها و اطلاعات درباره مناطق خسارت دیده را از منابع دولتی (یعنی اسنادی كه از طریق مقامات دولتی ارایه شد) و از طریق ملاقات با مقامات یا كاركنان فنی كه اعضاء هیأت را در طول بازدید از مناطق همراهی می كردند به دست آورد.از آنجایی كه مقام های ایرانی، كار بازسازی را از سال ۱۹۸۳ آغاز كرده بودند و هنوز به شدت فعالیت داشتند، هیأت در تعیین ماهیت و میزان خسارت های اصلی وارد گشته بر مناطق و كارخانه هایی كه تعمیر شده و یا بازسازی شده بودند، با مشكل مواجه شد.در طول جنگ، سیاست دولت این بود كه پس از آسیب دیدن تأسیسات حیاتی اقتصاد كشور، تا حد امكان به سرعت آنها را تعمیر یا بازسازی كند. در بسیاری موارد، دولت گزارش داد، تأسیساتی كه در طول جنگ بازسازی شده اند، بیش از یك بار آسیب دیده و یا ویران شده اند. هیأت اعزامی در موقعیتی نبود كه چنین خسارت هایی را تأیید كند.

---