برای بیست وپنجمین سالمرگ اورسن ولز خالق شاهکار «همشهری کین»

امروز بیست وپنجمین سالروز درگذشت «اورسن ولز», کارگردان, تهیه کننده و بازیگر صاحب نام هالیوود و خالق شاهکار «همشهری کین» است

امروز بیست‌وپنجمین سالروز درگذشت «اورسن ولز»، کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگر صاحب‌نام هالیوود و خالق شاهکار «همشهری کین» است.

«جورج اورسن ولز» متولد ششم می ۱۹۱۵، از بزرگ‌ترین فیلم‌سازان، فیلم‌نامه‌نویسان، بازیگران و تهیه‌کنندگان سینمای آمریکا بود که فعالیت چشم‌گیری هم‌زمان در عرصه‌ تلویزیون، تئاتر، رادیو و سینما داشت.

اورسون ولز به لطف شخصیت و صدای جذاب‌اش و نیز ساخته‌های خلاقانه، یکی از مستعد‌ترین هنرمندان قرن بیستم محسوب می‌شود.

سبک خاص فیلم‌سازی، استفاده‌ خلاقانه از نور، بهره‌گیری بی‌نظیر از زاویه‌های دوربین، تکنیک‌های صدابرداری و برداشت‌های بلند ازجمله شاخصه‌های فیلم‌سازی اورسن ولز بودند.

اولین جرقه‌های شهرت «ولز» در سال ۱۹۳۸ رقم خورد؛ زمانی‌که کارگردانی و روایت داستان رادیویی اقتباس از رمان «نبرد دنیاها» را به‌ عهده گرفت.

اورسن ولز در سال ۱۹۴۱ با ساخت اولین فیلم بلند خود بر اوج قله شهرت ایستاد. «همشهری کین» که خود وی در آن نقش «چارلز فاستر ولز» را ایفا کرد، امروزه به عقیده بسیاری از منتقدین بهترین فیلم تاریخ سینمای جهان است که ولز در حالی‌که فقط ۲۵ سال داشت آن را مقابل دوربین برد.

اورسن ولز در سال ۲۰۰۲ در دو نظرسنجی جداگانه که ازسوی انجمن فیلم بریتانیا انجام گرفت، به‌عنوان بهترین کارگردان تمام ادوار سینمای جهان انتخاب شد.

وی درعرصه‌ بازیگری نیز بسیار مستعد بود، به‌طوری که رتبه‌ شانزدهم فهرست ۱۰۰ بازیگران برتر تاریخ هالیوود را در فهرست انجمن بازیگران آمریکا در اختیار دارد.

اورسن ولز متولد ششم می ۱۹۱۵ در ویسکونسین در خانواده‌ای متمول و صاحب نفوذ بود که در چهار سالگی شاهد جدایی پدر‌و‌مادرش بود و در ۹ سالگی مادرش را از دست داد. پس از مرگ پدر، وی به اروپا و شهر دوبلین مهاجرت کرد و به عنوان بازیگر تئاتر مشغول به فعالیت شد.

موفقیت او تا آنجا ادامه یافت که به آمریکا رفت و هم‌زمان با اجرای تئاتر، در رادیو شروع به‌کار کرد. اولین فعالیت اورسن ولز در هالیوود، گویندگی نمایش‌نامه رادیویی «خانواده رابینسون» در سال ۱۹۴۰برای رادیو RKO بود؛ هرچند پیش از آن وی در تلاش برای ساخت اقتباس سینمایی از رمان «قلب تاریکی» جوزف کونراد بود.

اما در سال ۱۹۴۱ بود که اورسن ولز سومین پیشنهاد ساخت فیلم را به کمپانی RKO ارائه کرد و مورد قبول قرار گرفت که نتیجه‌ آن ساخت شاهکار سینمای جهان یعنی «همشهری کین» بود. وی با این‌که فقط ۲۵ سال داشت، اما کارگردانی، تهیه‌کنندگی، نگارش فیلم‌نامه و نقش‌آفرینی در این فیلم را به‌عهده گرفت.

این فیلم که ساخت آن ۱۰ هفته به طول انجامید، با حضور معروف‌ترین عوامل فیلم هالیوود، از جمله «گرگ تولند» ساخته شد که اورسن ولز او را سریع‌ترین فیلم‌بردار هالیوود می‌دانست. «همشهری کین» در ۹ بخش نامزد جوایز اسکار بود که فقط در رشته بهترین فیلم‌نامه‌ اصلی موفق به دریافت جایزه شد.

اگرچه آکادمی اسکار توجه لازم را به این فیلم نداشت، اما «همشهری کین» توانست در طول سال‌ها به‌عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما شناخته شود. هرچند به تاخیر افتادن زمان اکران و توزیع نامناسب فیلم موجب شد تا میزان فروش آن چندان چشم‌گیر نباشد.

در دهه‌ ۶۰ دانشکده‌های فیلم‌سازی از «همشهری کین» به‌عنوان واحد درسی استفاده می‌کردند و تعدادی از بزرگان سینمای فرانسه چون «ژان لوک ‌گدار» و «فرانسوا تروفو» از این فیلم الهام گرفتند.

دومین فیلم بلند اورسن ولز «امبرسون‌های باشکوه» بود که در سال ۱۹۴۲ براساس کتاب برنده جایزه‌ پولیتزر نوشته «بوت تارکینگتون» ساخته شد. وی علاوه‌بر تهیه‌کنندگی، در این فیلم ایفای نقش نیز داشت.

اورسون ولز فیلم بعدی خود را اثری مستند به نام «همه‌اش واقعیت است» در برزیل ساخت که نیمی از بودجه یک میلیون دلاری آن را دولت آمریکا متقبل شد. این فیلم به واقع یک تبلیغ دوران جنگ برای دولت آمریکا بود تا کشور‌های آمریکای لاتین را از اتحاد با دیگر قدرت‌ها منع کند.

پس از بازگشت به هالیوود، اورسن ولز با استقبال کمپانی‌های فیلم‌سازی همراه نشد که علت اصلی آن عدم موفقیت دو فیلم قبلی وی بود. به‌همین دلیل بار دیگر به کار در رادیو رو آورد.

از فیلم‌های بعدی اورسن ولز که کارگردانی و بازیگری آن را برعهده داشت می‌توان به «غریبه»(۱۹۴۶)، «بانویی از شانگهای»(۱۹۴۸)، «آقای آرکادین»(۱۹۵۵)، «نشانی از شر»(۱۹۵۸)، «محاکمه» (۱۹۶۳)، «ناقوس‌های نیمه‌شب» (۱۹۶۶)، «قصه جاویدان»(۱۹۶۸) و «برای تقلید» (۱۹۷۵) اشاره کرد.

اورسن ولز در سال ۱۹۵۲ جایزه بزرگ جشنواره کن را برای «اتللو» دریافت کرد. در سال ۱۹۵۹ بهترین بازیگر کن شد و در سال ۱۹۶۶ جایزه بیستمین سال تاسیس جشنواره کن و جایزه بزرگ دستاورد فنی این جشنواره را کسب کرد. در سال ۱۹۷۰ شیر طلای افتخاری ونیز به وی اعطا شد. او در سال ۱۹۷۱ جایزه اسکار افتخاری را گرفت.

وی در سال ۱۹۸۳ جایزه لوچینو ویسکونتی را از جوایز «دیوید دوناتلو» ایتالیا کسب کرد؛ در سال ۱۹۸۴ جایزه یک عمر دستاورد هنری را از انجمن کارگردانان آمریکا گرفت.

اورسن ولز روز دهم اکتبر ۱۹۸۵ در سن ۷۰ سالگی در لس‌آنجلس درگذشت. وی با وجود آنکه در زمان خود کمتر مورد توجه قرار گرفت، امروزه یکی از کسانی است که از لحاظ جنبه‌های بصری سینما بسیار مورد تحسین است.

هفته گذشته فیلم «همشهری کین» عنوان بهترین فیلم اول یک کارگردان در تاریخ سینما را به‌دست آورد. در نظرسنجی انجام شده از انجمن اینترنتی منتقدین فیلم برای انتخاب بهترین فیلم‌های اول تاریخ سینما، فیلم «همشهری کین» در رتبه‌ اول ایستاد.

فیلم «کله‌ پاک‌کن» ساخته‌ دیوید لینچ در رتبه‌ دوم قرار گرفته و «شب مردگان زنده» به کارگردانی «جورج رومرو» رتبه سوم این فهرست را به خود اختصاص داده است.