هزینه های بازی آمریكا با مقدسات اسلامی

در یكی از شماره های هفته نامه آمریكایی نیوزویك در ماه جاری طی گزارشی از قول یك مقام دولتی آمریكا چنین نقل قول شد كه بازجویان آمریكایی در بازداشتگاه خلیج گوانتانامو به قرآن كریم بی احترامی كرده اند

این نشریه در شماره بعدی ضمن یك عقب نشینی ژورنالیستی اعلام كرد مطلب قبلی فاقد اعتبار حرفه ای بوده است. پس از اعتراضات خونین در افغانستان كه نقطه شروع واكنش ها به این بی حرمتی بود، این پرسش به ذهن خطور می كند كه آیا واقعاً خطای روزنامه نگاری صورت گرفته است یا اینكه واشنگتن تاب تحمل پیامدهای افشای این بی حرمتی را نداشته و نیوزویك به خاطر حساسیت های فراگیر وادار به پس گرفتن مطلب قبلی خود شده است؟این نوشتار بر آن است كه ضمن تلاش برای پاسخ دادن به دو پرسش مطرح شده، هزینه های رسوایی های آمریكا در نزد افكار عمومی مردم خاورمیانه را بررسی كند.

عذرخواهی دوپهلو؟

نیوزویك در شماره جدید خود به قلم «مارك ویتاكر» سردبیر، از چاپ گزارش اولیه خویش دفاع كرده و آورده است كه طبق موازین حرفه ای، نقل قولی را از یك منبع مطلع مطرح كرده بود. بر اساس نوشته سردبیر، قبل از چاپ مطلب جنجالی، نیوزویك تدابیر لازم را بكار گرفت و ادعای بی احترامی به قرآن كریم در بازداشتگاه گوانتانامو را با وزارت دفاع آمریكا در میان گذاشت. نیوزویك می گوید وقوع چنین رخدادی از سوی این وزارتخانه تكذیب نشد!

روزنامه «گاردین» (شانزدهم ماه مه) به زیركی پاپس كشیدن نیوزویك از مطلب قبلی را یك «عذرخواهی دو لبه» نامید. به جرأت می توان گفت نیوزویك نمی توانسته بدون بررسی جوانب انتشار مطلبی چنین جنجالی، صرفاً بر اساس ادعا وارد چنین آوردگاهی شده باشد. بویژه پس از مشاهده واكنش افكارعمومی مسلمانان در خاورمیانه به رسوایی شكنجه وحشیانه زندانیان عراقی در زندان «ابوغریب» بغداد، احتمال وقوع واكنش های خشونت آمیز به انتشار مطلبی در خصوص بی حرمتی به قرآن كریم در گوانتانامو، بطور قطع در نیوزویك مورد بحث و بررسی قرار گرفته بود.

در تحلیل كلمات نیوزویك بابت گزارش قبلی، كمتر تردیدی باقی نمی ماند كه این هفته نامه در عذرخواهی خود «هرگز نمی گوید كه خبر بی احترامی به قرآن كریم و انداختن آن بدرون دستشویی كذب بوده است.» برعكس این نشریه از این خبر دفاعی تلویحی هم می كند. نیوزویك حتی پس از چند روز از گذشت پس گرفتن گزارش جنجالی خود به قوت بر موثق و قابل اطمینان بودن جایگاه منبع خود تأكید داشته است. این نشریه تنها گفته است كه منبعی بلندپایه در درون دولت آمریكا به نیوزویك گفت در یك گزارش تهیه شده برای سرفرماندهی شاخه جنوبی ارتش آمریكا، اشاره به بحث بی حرمتی به قرآن كریم در گوانتانامو را دیده بود، و اینكه این منبع اكنون گفته است «مطمئن نیست كه اشاره یاد شده را در گزارش فرماندهی جنوبی دیده و شاید این اشاره را در اسناد دیگر ملاحظه كرده باشد«.( شاخه جنوبی ارتش مسؤول نظارت بر بازداشتگاه گوانتاموست). بدین ترتیب، نیوزویك همچنان به گزارش خود مبنی بر وقوع بی حرمتی در بازداشتگاه گوانتانامو كاملاً پایبند است چون به صراحت می گوید كه منبع بلند پایه این نشریه اصرار دارد كه اشاره به این بی حرمتی را در اسناد تحقیقاتی دیده است. علاوه بر تماس با وزارت دفاع (پنتاگون) كه اصل ادعای بی حرمتی از سوی این وزارتخانه تكذیب نشد؛ نیوزویك بخش دیگری از ابعاد بی حرمتی های متعدد به قرآن كریم در گوانتانامو را چنین فاش كرد:

«بر اساس یادداشت های یك وكیل به نام مارك فالكوف در نیویورك كه وكالت ۱۳ بازداشتی یمنی در پایگاه گوانتانامو را بر عهده داشت، بی احترامی به قرآن كریم در این بازداشتگاه بیش ازیك مورد بوده است.»بر اساس یادداشت های وكیل یادشده پس از آنكه یك نگهبان آمریكایی با پا بروی یك جلد قرآن كریم كوبید، ۲۳ زندانی مسلمان تلاش كردند تا خود را حلق آویز كنند. اسناد این وكیل همچنین نشان می دهد یك بازداشتی مسلمان پس از آنكه نگهبان سلول قرآن كریم وی را گرفته و آن را به سمت دستشویی پرتاب كرد، اقدام به خودكشی كرد.

وزارت دفاع و تدبیر پس از واقعه

به گفته نیوزویك، پنتاگون تا سیزدهم ماه مه به چاپ گزارش اولیه این نشریه هیچ اعتراضی نكرد. «لاورنس دی ریتا» سخنگوی وزارت دفاع در واكنش به مطلب نیوزویك گفت:«ما تمامی ادعاهای معتبر در خصوص سورفتار با زندانیان را بررسی می كنیم»، اما وی وقوع هرگونه سوء رفتار كه در آن به قرآن كریم اسائه ادب شده باشد را رد كرد. نیوزویك می گوید: پس از این موضع گیری سخنگوی وزارت دفاع دوباره به سراغ منبع خود رفته است و این منبع در پاسخ اصرار داشت كه «قطعاً اشاره به بی حرمتی به قرآن كریم را در جایی از گزارش های تحقیق خوانده بود.» این نشریه سپس در پیگیری ماجرا، سخنان منبع خود را با سخنگوی وزارت دفاع در میان گذاشت و آقای دی ریتا خشمگینانه در پاسخ گفت:«مردم به خاطر آنچه این حرامزاده (منبع نیوزویك) گفته است، جان خود را از دست داده اند. »نیوزویك می گوید: بعد از این ماجرا بود كه منبع این نشریه اعلام كرد تردید دارد كه اشاره به بی حرمتی به قرآن كریم را در گزارش تهیه شده برای شاخه فرماندهی جنوبی ارتش دیده است و شاید این اشاره را در جای دیگری ملاحظه كرده باشد!

این رفتار می تواند تااندازه ای طبیعی بوده باشد و منبع خبر احساس كرده با این موضعگیری دوپهلو می تواند هم بر جنجال برپا شده نقطه پایانی بگذارد و هم نیوزویك را از شرایط دشوار خارج كند. اینكه پنتاگون تنها زمانی خشمگینانه وارد میدان شد كه تعداد كشته ها و مجروحین در میان معترضین به بی حرمتی به قرآن كریم افزایش یافته بود، این شائبه را ایجاد می كند كه هدف، كنترل ابعاد خسارت و جلوگیری از گسترش بیشتر مطرح بوده است. بدنبال عذرخواهی هفته نامه نیوزویك، وزارت دفاع آمریكا اعلام كرد كه آنچه نباید اتفاق می افتاد، عملا اتفاق افتاده است. از سوی دیگر، رسوایی زندان ابوغریب هنوز در حافظه افكار عمومی مردم خاورمیانه و جهان بسیار تازه است. در شرایطی كه موج عملیات های ضدآمریكایی در عراق به شكل بی سابقه ای روند صعودی به خود گرفته است، تلاش عجولانه آمریكایی ها برای پس گرفتن گزارش بی حرمتی به قرآن كریم در گوانتانامو كاملاً قابل درك به نظر می رسد. این كاری است كه آمریكایی ها می كنند!

سیل زمانی به راه افتاد كه «عمران خان» یك چهره شناخته شده در پاكستان، یك نسخه از گزارش نیوزویك را در یك كنفرانس خبری بالا برد و فریاد زد:«این كاری است كه آمریكایی ها در حال انجام آن هستند: بی حرمتی به قرآن».موج اعتراضات در افغانستان، به مرگ حداقل ۱۷ نفر و جراحت بیش از یكصد نفر انجامید. اعتراضات چنان شدید بود كه دولت حامد كرزی در طول عمر كوتاه خود از زمان ساقط شدن رژیم طالبان، بزرگترین بسیج ضدآمریكایی در این كشور را شاهد بود. رئیس جمهوری افغانستان، كه در هنگام بخشی از زدوخوردها بر سر طرح گزارش بی احترامی بازجویان ارتش آمریكا در گوانتانامو در سفر خارجی به سر می برد، بخشی از علت اعتراضات را موج سواری مخالفان حضور نظامی آمریكا در افغانستان توصیف كرد. اما شدت اعتراضات رئیس جمهوری دستپاچه شده افغانستان را واداشت تا نیم انتقادی هم از آمریكایی ها بكند و بگوید كه نظامیان آمریكایی در انجام كارهایشان در افغانستان مرتكب اشتباهاتی شده اند. این موضع گیری «حامد كرزای» خود نشان از آن دارد كه وی به شكل فزاینده ای در موضع تدافعی قرار گرفته است و نمی خواهد كه هزینه جسارت سربازان آمریكایی به مقدسات و ارزش های اسلامی را با تزلزل بیشتر حكومت خود بپردازد.

آن روز خوش سپتامبر و هراس از تكرار آن

موج اعتراضاتی كه از پاكستان و افغانستان تا لبنان و نوار غزه كشیده شد، مجله نیوزویك و دولتمردان واشنگتن را به شدت در حیرت فرو برد. گزارش نیوزویك و بازپس گرفتن بعدی آن نشان داد حماقت گاه می تواند نقطه پایانی نداشته باشد، مخصوصاً وقتی پای آمریكایی ها در جهان اسلام در میان باشد. هفته نامه نیوزویك خود با زبانی صریح به این امر اعتراف كرده و در شماره جدید خود نوشته است:«غربی ها، از جمله دست اندركاران نیوزویك، شاید میزان نفرت مسلمانان از حضور آمریكا را دست كم بگیرند، مخصوصاً وقتی این حضور به هر ترتیبی با ارزش های مذهبی اسلام تلاقی می یابد.نیوزویك می گوید:«مراتب همدردی و تأسف این نشریه شامل آن دسته از قربانیان (خشونت های ناشی از گزارش كردن بی حرمتی به قرآن) و سربازان آمریكایی می شود كه در بحبوحه واكنش ها به این ماجرا گرفتار شدند. »این جمله نیوزویك همان جمله كلیدی است كه علت بازپس گرفته شدن گزارش را تا اندازه زیادی توضیح می دهد. اینكه به ارزش های اسلامی تعدی شده است، امری كه نفرت از حضور آمریكا در منطقه را افزایش می دهد و ظهور این نفرت در حمله به سربازان آمریكایی تبلور می یابد.

«كاندولیزا رایس» وزیر خارجه آمریكا در سفر اخیرش به عراق، در بغداد در مقام دفاع از لشگر كشی بوش به خاورمیانه و صحبت های وی در باب گسترش دموكراسی گفت: آمریكا باید شانس خود برای تغییر این اوضاع را امتحان می كرد. وزیر خارجه دولت بوش در بیانی بسیار بی سابقه گفت:«برای مدتی طولانی آمریكا و دنیای غرب بر این باور بودند كه مردم خاورمیانه توجهی به آزادی ندارند. ما(آمریكا) به مدت چندین دهه به دنبال تأمین ثبات منطقه (بخوانیم تأمین جریان نفت و حاكمیت كشورهای نفتی و امنیت اسرائیل) رفتیم و آنچه نصیب ما شد، نه ثبات بود و نه امنیت... ایدئولوژهای مبتنی بر نفرت (بخوانیم از آمریكا و غرب) در این منطقه چنان گسترش یافتند كه برخی حاضر شدند در آن روز خوش ماه سپتامبر(یازدهمین روز از ماه خوش سپتامبر ۲۰۰۱) هواپیماهای مسافربری را به ساختمانها بكوبند!...»مقامات واشنگتن منت آزاد كردن مردم خاورمیانه از زیر یوغ رژیم های غیر مردمی و غیردموكراتیك را در حالی بر دوش این مردم بار می كنند كه در واقع نگران تهدیدی هستند كه از ناحیه دهها سال سرسپردگی آمریكا به حفظ رژیم های نفتی و تولید احساسات ضدآمریكایی در این كشورهای اسلامی پدید آمده است. در واقع خانم رایس به صراحت اعتراف كرد كه سیاست واشنگتن در تأمین جریان بدون اختلال نفت، به بهای حفظ رژیم های خودكامه ای صورت گرفت كه اولین لازمه حیات چنین رژیم هایی حمایت واشنگتن از اقدامات ضددموكراتیك و سركوبگرانه آنها بود.

حال، این پرسش مطرح می شود كه سیاست های جاری آمریكا در خاورمیانه و رسوایی هایی كه یكی پس از دیگری برملا می شوند، آیا خود تقویت كننده جایگاه طرفداران ایدئولوژیهایی نیست كه كاندولیزا رایس از حمله آنها در یك روز خوش ماه سپتامبر ابراز نگرانی كرده است؟ ابراز ندامت خانم رایس از سیاست های گذشته كشورش در خصوص خاورمیانه به چه معناست؟

سیاست های آمریكا بر مقدم داشتن سیاست و منافع بر اخلاق و احترام به حقوق و آزادی های سایر ملل استوار بوده است. چگونه می توان رفتار آمریكا در آمریكای لاتین و حمایت از رژیم های نظامی را از یاد برد؟ دخالت تمام عیار در كودتای ۲۸ مرداد چگونه قابل فراموشی است كه با هدف كنار زدن یك دولت مردمی و بازگرداندن قدرت به منبع حافظ منافع واشنگتن صورت گرفت؟

تناقض در رفتار سیاسی آمریكا حتی همین روزها در قبال تحولات ازبكستان قابل مشاهده است. به قیمت حفظ ازبكستان در زمره متحدان كلیدی آمریكا در نبرد با تروریسم و حفظ پایگاه نظامی ارتش آمریكا در ازبكستان، كاخ سفید برای چند روز اولیه چشم خود رابر روی كشتارصدها تن از مردم غیرنظامی شهر «اندیجان» بست و انتقادی از «تاشكند» به عمل نیاورد. این درحالی بود كه چند روز قبل از شروع این ناآرامی ها، بوش با لحنی احساسی از آزادیخواه بودن مردم آسیای مركزی و ستایش از انقلاب های مخملین در جمهوری های سابق اتحاد شوروی ابراز حمایت می كرد! اما این آزادیخواهی تا زمانی مورد ستایش است كه در راستای ایجاد تغییرات ژئوپولتیكی به نفع واشنگتن و به ضرر مسكو باشد.

در نگاه كلی، باید گفت واشنگتن دریافته است سیاست های گذشته در قبال كشورهای مسلمان خاورمیانه قابل تداوم نیست و اینك با حربه «صدور مسلحانه دموكراسی» وارد میدان شده است، اما بی حرمتی های نظامیان آمریكایی در ابوغریب و گوانتانامو به مسلمانان و ارزش های اسلامی نتیجه ای جز افزایش احساسات ضدآمریكایی در منطقه نخواهد داشت و شاید دوباره وضعیتی ایجاد شود كه به گفته وزیر خارجه دولت جورج بوش، حاملان ایدوئولوژهای افراطی در یك روز خوش ماه سپتامبر، باردیگر برای ضربه زدن به آمریكا رو كنند.