پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

آقای W دیکتاتور می شود


آقای W دیکتاتور می شود

درباره رمان «مکتب دیکتاتورها»

۱) بدخواب شده اید؟ شب ها خوابتان نمی ببرد؟ از اگزازپام و دیازپام و دیگر اعضای خانواده «پام» هم کاری برنمی آید؟ هر چه ماست، دوغ و انواع لبنیات می خورید افاقه نمی کند؟ شما در آینده یی نه چندان دور دیکتاتور می شوید، یا دست کم استعداد دیکتاتور شدن دارید. بحث پیشگویی و کف بینی و رمل و اسطرلاب انداختن کتره یی نیست. سال ها تحقیق و مطالعه پشت این ادعا خوابیده است. «تومازوی کلبی» یک عمر در به دری، مهاجرت، تبعید و زندان را به جان خریده تا مدعی این ادعا شده است؛ «همه دیکتاتورهای تاریخ دچار شب نخوابی و کم خوابی بوده اند.»

۲) «تومازوی کلبی» پزشک یا روانشناس نیست. تومازوی کلبی منجم و رمال و کف بین نیست. او شهروندی ایتالیایی و مبارزی سیاسی است، موی دماغ موسولینی. چم و خم دیکتاتورها را می شناسد. علیه دولت فاشیستی موسولینی مبارزه کرده و آنقدر در انتقاد تند و تیز و رک گو است که اطرافیانش به او لقب «کلبی» داده اند. تومازوی کلبی یکی از سه گوش مثلث شخصیتی اینیاتسیو سیلونه در کتاب «مکتب دیکتاتورها» است، با همان کلام رند و بازیگوش و نیشدار ایتالیایی ها. او شخصیتی نمادین از ایتالیایی های آزادیخواه دهه ۴۰ میلادی یا اصلاً خود اینیاتسیو سیلونه نویسنده کتاب است.

۳) و اما دو گوش دیگر مثلث کتاب «مکتب دیکتاتورها»، یکی آقای دبلیو (W) است و دیگری پروفسور پیکاپ. هر دو امریکایی هستند. در سال ۱۹۳۹ به اروپا سفر کرده اند تا دیکتاتوری را بار بزنند و برای امریکایی ها سوغاتی ببرند، آقای دبلیو حالش از آزادی و دموکراسی در کشورش به هم خورده و به این نتیجه رسیده که آزادی مطبوعات و عقیده مزخرفی بیش نیست و امریکا باید تجربه دیکتاتوری اروپا را تکرار کند. پروفسور پیکاپ هم به عنوان تئوریسین در کنار آقای دبلیو سفر می کند تا بیاموزد و آموزه هایش را در اختیار او بگذارد. رابطه آقای دبلیو و پروفسور پیکاپ با گوش دیگر این مثلث یعنی تومازوی کلبی رابطه شاگردی و استادی است. امریکایی ها برای یاد گیری رمز و راز دیکتاتوری به اروپا آمده اند و تومازوی کلبی هم که سابقه سال ها مبارزه علیه موسولینی را دارد، به عنوان یک استخوان خرد کرده در این راه برایشان معلمی می کند. حالا چرا علاقه مندان به دیکتاتوری سراغ شخصیتی ضددیکتاتوری رفته اند، جدا از جنبه طنز داستان، این اتفاق پیروی از یک اصل منطقی است؛ «حقیقت از زبان دشمن شنیده می شود.»

۴) عکسی که پایین صفحه مشاهده می کنید، فتوشاپی نیست، واقعیت دارد و بارها در رسانه ها منتشر شده است. عکس مربوط است به جرج دبلیو بوش در سال های ابتدایی ریاست جمهوری اش. او به یکی از دبستان های امریکا رفته و با این عکس تا مدت ها خوراک رسانه های کشورش را تامین کرده است. همان طور که می بینید بوش کتاب را بر عکس به دست گرفته است. در یک لحظه صدای کلیک دوربین عکاس ها فضای کلاس را پر کرد و گاف رئیس جمهور ثبت شد. روزنامه ها و افکار عمومی رئیس جمهور را راحت نگذاشتند و بی هیچ دغدغه و ترسی او را دست انداختند؛ «رئیس جمهور بی سواد است. بوش احمق است. رئیس جمهور خنگ است و...» حالا این عکس را با این جمله از آقای دبلیو، شخصیت کتاب مکتب دیکتاتورها تطبیق دهید. آقای دبلیو در بخشی از کتاب به تومازوی کلبی می گوید؛ «خواهش می کنم بد احمق ها را نگویید. خود من شخصاً همیشه کشش خاصی نسبت به این گونه افراد داشته ام ... متاسفانه هنوز مکانیسم مطمئنی برای ترویج حماقت به وجود نیامده است،» آقای دبلیو کتاب مکتب دیکتاتورها، جرج دبلیو بوش رئیس جمهور پیشین امریکا را به یادتان نمی آورد؟ این درست که سیلونه از دهه ۴۰ میلادی نوشته و جرج دبلیو بوش سیاستمدار هزاره سوم است.

این درست که جرج دبلیو بوش دست کم در داخل مرزهای کشورش شکل و شمایل دیکتاتورها را نداشت. اما وقتی کارنامه سیاست خارجی رئیس جمهور سال های ۲۰۰۸ - ۲۰۰۰ امریکا را مرور می کنیم، چیزی جز جنگ، خشونت طلبی و بنیادگرایی نمی بینیم. کلام عصبانی و تند جرج بوش القاعده بنیادگرا و تندمزاج را به واکنش واداشت، باعث فروریزی برج های دوقلوی تجارت جهانی در منهتن نیویورک شد و جنگ افغانستان را به راه انداخت. کل کل تمامیت خواهانه اش با دیکتاتوری چون صدام پروژه جنگ عراق را کلید زد ( هر دو جنگ بعد از صدام و بوش هنوز ادامه دارد). ایران و کره شمالی و سوریه را محور شرارت نامید و... جرج بوش در سیاست خارجی دست کمی از موسولینی و هیتلر و دیگر فاشیست های تاریخ ندارد. جدا از حرف مشترک W، علاقه به جنگ، تمامیت خواهی و تمایل به تمرکز قدرت و البته حماقت از دیگر شاخصه های شباهت آقای دبلیو در کتاب مکتب دیکتاتورها و جرج دبلیو بوش است.

۵) مکتب دیکتاتورها به جزوه یی آکادمیک می ماند برای واحد درسی چگونه دیکتاتور شویم یا برای دیکتاتور شدن چه شرایطی لازم است. اگر می خواهید در ۲۵۰۰ صفحه کوچه پس کوچه های دیکتاتورها و بن بست ها و شاهراه هایش را پیدا کنید، مکتب دیکتاتورها جزوه دندان گیری است. راستش را بخواهید کتاب اینیاتسیو سیلونه هیچ کشش دراماتیکی ندارد و عاری از هرگونه تصویر سازی است. اصلاً رمان نیست. جدل و بحث و گفت وگو است و با چاشنی طنز همراه است. آقای دبلیو و پروفسور پیکاپ می پرسند و تومازوی کلبی پاسخ می دهد، تشریح می کند و گاهی دست می اندازدشان.

▪ پیشنهاد

در کنار مکتب دیکتاتورها که مهدی سحابی آن را ترجمه و نشر ماهی منتشرش کرده است، بد نیست سری هم به «نبرد من» نوشته هیتلر بزنید. فیلم دیکتاتور بزرگ چارلی چاپلین هم با توجه به سمت و سوی طنز و موقعیت کمیکش پیشنهاد می شود. عکس جلد کتاب اصلاً به همین فیلم اشاره می کند.



همچنین مشاهده کنید