بهار عربی و سردرگمی آمریکا در هدایت گری

نگاه اتاق های فکری آمریکا به سیاست خاورمیانه ای اوباما

اتاق فکرهای آمریکا با تصریح موفقیت های گذشته مانند؛ هدایت گری آمریکا در مسائل جهانی با تشکیل ناتو بعد از جنگ جهانی دوم، استقبال از فروپاشی شوروی و تنش زدایی با چین و روسیه، سیاست واشنگتن برای هدایت گری قیام مردمی در جهان عرب را سردرگم عنوان کردند.

شورای روابط خارجی آمریکا به عنوان بزرگترین اطاق فکر و جایی که نیروهای لازم برای حوزه سیاست خارجی در این کشور را تامین می کند با نهادها و نهادهای دیگری که کارکرد نسبتا مشابهی دارند موضوعات اخیر منطقه بخصوص انقلاب های مردمی را مورد بررسی قرار داده اند.

شورای روابط خارجی آمریکا در مطلبی به تاریخ ۲۸ فوریه ۲۰۱۱ درباره تحولات خاورمیانه نوشت: بعداز تحریم های سازمان ملل علیه معمر قذافی در اواخر هفته گذشته، کشورهای غربی در حال به حرکت درآمدن علیه قذافی دیکتاتور لیبی هستند. فرانسه از اقدام دو هواپیمای حامل کمک برای بنغازی خبر داد. اتحادیه اروپا هم در حال تنظیم تحریم هایی شامل ممنوعیت فروش تجهیزات، محدودیت سفر و توقیف اموال برای مقامات لیبی است. هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا نیز قرار است در مذاکرات شورای حقوق بشر در ژنو، اوضاع لیبی را بررسی کند. در حالی که شورشیان بیشتر شرق لیبی را در کنترل دارند، مقامات وفادار به قذافی در گفتگو با رسانه ها، تندروهای اسلامگرا را طراح توطئه برای سرنگونی قذافی اعلام کرده اند. آژانس بین المللی انرژی اعلام کرده بحران لیبی و افزایش قیمت ها می تواند بهبود اوضاع اقتصادی اتحادیه اروپا را مورد تهدید قرار دهد. نفت در دو سال گذشته با بالاترین قیمت خرید و فروش شده است.

فرید زکریا تحلیلگر مسائل سیاسی آمریکا در مطلبی در واشنگتن پست نوشت: برای اولین بار در یک هزاره، در مراکش، یمن، عراق و جاهای دیگر خاورمیانه تظاهرات می شود و اعراب تلاش دارند بر سرنوشت خود حاکم شوند. ایهود باراک وزیر جنگ اسرائیل اعلام کرده که دیگر درباره تغییر در مصر و افتادن این کشور به دست اسلامگرایان نگرانی وجود ندارد.

اگرچه هرج و مرج جهان عرب، بیشتر فلسطینی ها را مبهوت کرده، رشید خالدی، مورخ فلسطینی-آمریکایی خاورمیانه و استاد کرسی ادوارد سعید مطالعات مدرن عرب در دانشگاه کلمبیا معقتد است این تحولات، مذاکرات سازش به رهبری آمریکا را با شکست مواجه کرده و همراه شدن این وضعیت با وتو شدن قطعنامه سازمان ملل علیه شهرک سازی اسرائیل می تواند به معنای پایان گذاشتن بر این مذاکرات ارزیابی شود.

رابرت پولترو Robert H. Pelletreau دستیار سابق وزیر خارجه آمریکا در مطلبی در فصلنامه فارین افرز، ارگان شورای روابط خارجی آمریکا نوشت: خاورمیانه در لحظه های حساسی قرار دارد. هنوز روشن نیست انقلاب چقدر منتشر خواهد شد و چه از آن بیرون خواهد آمد اما زبردستی اوباما در اداره بحران، سیاست خارجی وی را تقویت کرده است. وی به جزئیات بیشتری در باره سیاست اوباما اشاره ای نکرد.

رابرت دانین Robert Danin کارمند سابق وازرت خارجه آمریکا و از تحلیلگران شورای روابط خارجی این کشور هم معتقد است در حالی که قذافی هنوز در مقابل ناآرامی ها مقاومت می کند، اگر وی برود، این کشور همچنان فاقد عناصر لازم برای انتقال نرم و صلح آمیز قدرت است.

مجله آمریکایی فارین پالیسی هم مسائل منطقه را مورد بررسی قرار داد و در مطلبی درباره این باره نوشت:

همچنان که بهار عربی، جهان یخ زده اعراب را می شکند، آمریکا دوران دشواری را برای پیدا کردن مسیر خود در این اوضاع طی می کند. تظاهرات های جهان عرب در حال تبدیل شدن به یک هنجار جدید هستند. هدایت کردن جهانی با دموکراسی های در حال ظهور و دیکتاتورهای در حال سقوط برای واشنگتن سخت خواهد بود. خاورمیانه جدید تضاد موجود بین علایق، ارزش ها و سیاست های آمریکا را خواهد افزود.

دوستان مستبد عرب آمریکا معتقدند آمریکا در حق آنها مهربان نبوده و واشنگتن قابل اعتماد نیست. دموکراسی های عربی هم از همین نامهربانی گلایه دارند و ایالات متحده را حامی خود نمی دانند. سعودی ها و اسرائیلی ها می گویند شما کنار رفتن یک دوست(حسنی مبارک) را تسهیل کردید، شما به اندازه کافی درباره بحرین، یمن یا لیبی سخت گیر نیستید. باید گفت آمریکایی ها در حوادث اخیر در حاشیه ایستاده اند. آنها درباره تحولات خاورمیانه، بدترین موضع یعنی دوستی ضعیف و دشمنان ضعیف تر را در پیش گرفتند. چنین ضربه ای به سیاست خارجی آمریکا قابل قبول نیست. فرض چنین سیاست خارجی ای داشتن درجه ای از کنترل روی حوادث و حفظ یکپارچگی سیاست آمریکا است، موضوعی که قبل از این سابقه ندارد. در مقابل، دولت باراک اوباما جایی خوب عمل کرده و جای دیگری بد عمل کرده است. در بازی که اوباما انجام می دهد درباره مصر زیاده گویی می کند اما به اندازه کافی از لیبی نمی گوید. چالشی که اکنون آمریکا با آن روبروست چگونگی به رسمیت شناختن جنبش های دموکراتیک اصلاح طلبی است که سعی در تغییر رژیم دارند در حالی که آمریکا هنوز در آنجاها دوستان و منافعی دارد.

چنین ماموریتی غیرممکن به نظر می رسد و با چالش های گذشته ای که واشنگتن با آنها مواجه شده فرق می کند. در گذشته، آمریکا واقعا در لحظات بحرانی به تغییر جهان کمک کرد و در اروپای بعد از جنگ با دکترین ترومن و طرح مارشال و ناتو، در دهه ۱۹۷۰ با تنش زدایی با روسیه و بازکردن آغوش به روی چین و در اوخر دهه ۱۹۸۰ با پاسخ هوشمندانه به انحلال شوروی نشان داد که سیاست آمریکا همواره فعالانه و پویا، هدایت گر و راهبردی بوده است.

بررسی کلیت تحلیل های انجام شده در اتاق های فکری آمریکا نشان می دهد که بر سر اتخاذ یک سیاست روشن در خاورمیانه اتفاق نظر جدی وجود نداشته و نوعی سردرگمی وجود دارد.

منبع: خبرگزاری - ایرنا - تاریخ شمسی نشر ۱۱/۱۲/۱۳۸۹