آزمون بیوفیزیکال دردوران بارداری

پای صحبت های دکتر اعظم السادات موسوی متخصص زنان

«من باردار هستم؛ هم مشکل تیرویید دارم، هم سابقه سنگ کلیه. برایم تست BPP درخواست کرده اند...

خیلی می ترسم چون در موردش چیزی نمی?دانم. آیا حتما لازم است این تست را انجام دهم؟ ماجده از اردکان» یکی از آزمون‌های نه‌چندان رایج دوران بارداری، آزمون بیوفیزیکال یا (BPP) است که شاید خیلی از مادران باردار نام آن را هم نشنیده ‌باشند. این آزمون، ساده و بی‌درد است و سلامت جنین را در دوران بارداری تایید می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این آزمون و اینکه چه مادرانی به انجام آن نیاز دارند و اصلا چه زمانی باید انجام شود، با خانم دکتر اعظم‌السادات موسوی، متخصص زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ آزمون بیوفیزیکال چه کاربردی دارد؟

با آزمون بیوفیزیکال، سلامت جنین در دوران بارداری سنجیده می‌شود. این آزمون با کنترل الکتریکی قلب جنین و سونوگرافی انجام می شود، که ضربان قلب، تون عضلانی، حرکات، تنفس و میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین اندازه‌گیری این آزمون می شود. معمولا در ۳ ‌ماهه آخر بارداری انجام می‌شود، اما اگر احتمال آسیب جنین در دوران بارداری وجود داشته باشد، ممکن است در هفته‌های ۲۸ تا ۳۴ بارداری انجام شود چون در این زمان احتمال کاهش رشد جنین در رحم وجود دارد و ممکن است بسیاری از مشکلات اتفاق بیفتد. آزمون بیوفیزیکال در مادرانی که بارداری عادی دارند و رشد جنینشان مشکلی ندارد، معمولا در هفته ۳۲ بارداری برای اولین‌بار و با نظر پزشک انجام می‌گیرد. در برخی زنان که بارداری‌های پرخطر دارند، ممکن است لازم باشد این آزمون هر هفته یا ۲ بار در هفته در ۳ ‌ماهه آخر انجام گیرد. در مامایی مدرن توصیه می‌شود آزمون بیوفیزیکال برای همه مادران انجام شود، به‌خصوص برای بررسی سلامت جنین در بارداری‌هایی که بیش از ۴۰ هفته طول کشیده‌ است، اما جزو آزمون‌های استاندارد و معمول دوران بارداری نیست. اگر وزن‌گیری جنین مناسب باشد و بارداری روند خوبی را طی ‌کند، لزومی به انجام آزمون بیوفیزیکال نیست.

▪ این آزمون چگونه انجام می‌شود؟

از روش مخصوص سونوگرافی برای آگاهی از حرکت‌های جنین و افزایش ضربان قلب بدون حرکت استفاده می‌شود که به آن آزمون بدون استرس گفته می‌شود، همچنین می‌توان از میزان تون عضلانی،‌ میزان تنفس و میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین هم مطلع شد، اگر این ۵ مورد در محدوده طبیعی باشند،‌ مشخص می‌شود که جنین رشد خوبی دارد.

▪ در چه مواردی انجام آزمون بیوفیزیکال ضروری است؟

اگر مادر به یکی از این بیماری‌ها مشکوک بود، حتما باید این آزمون انجام شود که از آن جمله می‌توان به پرکاری تیرویید، مشکلات خونی، لوپوس، بیماری‌های مزمن کلیه، دیابت نوع اول یا دیابت بارداری و مسمومیت بارداری و فشارخون بالا اشاره کرد. همچنین انجام آزمون در صورتیکه میزان مایع آمنیوتیک خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، در بارداری دو یا چند قلویی یا بارداری‌ای که از هفته‌های ۴۰ تا ۴۲ گذشته است هم توصیه می‌شود.

▪ لطفا در مورد شیوه انجام آزمون توضیح دهید. دو وسیله پهن یا حسگر و یک کمربند الاستیک روی شکم مادر قرار داده می‌شود. یک حسگر، ضربان قلب جنین و حسگر دیگر مدت انقباض‌ها را ثبت می‌کند. این حسگر‌ها به دستگاهی متصل هستند که اطلاعات را ثبت می‌کند. ضربان قلب جنین ممکن است شنیده یا به صورت یک چارت از آن پرینت گرفته شود. سپس ضربان قلب جنین و حرکات آن هنگام انقباض مقایسه می‌شوند که این روند ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. گاهی هم امکان انجام این آزمون نیست مثلا مادر قادر به دراز کشیدن نیست و تصویر واضحی از جنین به دست نمی‌آید، مادر اضافه وزن دارد و نمی‌تواند در وضعیت مناسب بخوابد، جنین در وضعیتی است که سونوگرافی در آن با مشکل مواجه می‌شود، عفونتی در مادر و جنین وجود دارد، میزان قندخون خیلی پایین یا خیلی بالاست. استفاده از الکل یا داروهای مسکن به وسیله مادر. در موارد نادر وجود هوا یا مدفوع در روده‌ها یا مقعد هم انجام این کار را با اشکال مواجه می‌کند.

▪ آیا آمادگی خاصی برای این آزمون مورد نیاز است؟

گاهی از مادر خواسته می‌شود ۴ تا ۶ لیوان آب بنوشد زیرا مثانه پر همیشه در سونوگرافی کمک می‌کند امواج صوتی بهتر منتقل و تصاویر واضح‌تری ایجاد ‌شود. گاهی تا پایان انجام آزمون مادر نباید مثانه خود را خالی کند اما اگر درد داشته باشد، حتما باید پزشک را مطلع کند. البته اگر این کار در اواخر بارداری انجام شود، نیازی به پربودن مثانه نیست. مادر به پشت یا به پهلو می‌خوابد و به شکم او ژل مالیده می‌شود تا به وسیله حسگر، حرکات جنین بهتر درک شود، حتی مادر قادر خواهد بود جنین را از مانیتور ببیند.

▪ آیا این آزمون خطری هم دارد؟

احتمال بروز خطر برای مادر و جنین کم است اما ممکن است مادر کمی اضطراب داشته باشد، چون اگر نتیجه آزمون مشکلاتی را در جنین نشان دهد، لازم است بررسی‌های دیگر انجام شود.

▪ نتایج آزمون چگونه تفسیر می‌شود؟

نمره ۸ تا ۱۰ این آزمون به معنی سلامت کامل جنین است، نمره ۶ تا ۸ به معنی نیاز به انجام مجدد آزمون در ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد و نمره ۴ یا کمتر نشان می‌دهد جنین دچار مشکل شده است و آزمون‌های بیشتری توصیه می‌شود.

سهیلا عابدین‌پور