تاریخ زدگی خوب است یا به روز بودن

مثل فیلمنامه نویس و فیلمسازی كه الگوی ساختاری كار را تنظیم و زمان بندی می كنند و تصمیم می گیرند كدام گره را در چه مقطع مهمی از فیلم باز كنند و كدام نكته را تا كجای فیلم نامكشوف و رازآلود باقی بگذارند مربیان این تیم های مرموز دارند میزان دانسته های همه را درباره تیم شان, كنترل و هدایت می كنند

(۱) می دانم كه طرح این احتمال، مقادیر زیادی به «تئوری توطئه»های كم و بیش مضحك دایی جان ناپلئون وار شباهت دارد؛ ولی به نظرم درباره تیم هایی كه معلوم است زورشان از آن چه نشان داده اند، بیشتر است، واقعاً این احتمال می تواند مقرون به حقیقت باشد. تا این جای جام، دست كم سه تیم انگلیس، هلند و پرتغال به شكلی عمل كرده اند كه به نظر می رسد فقط برای كسب سه امتیاز در بازی اول به میدان رفته اند و گل های به موقع نیمه اولی شان، آنها را به قناعت واداشته و بعد از آن، با ناكامی حریف در نتیجه گیری و مساوی كردن بازی، دیگر خودشان را به آب و آتش نزده اند. این را در خصوص هلند كه گاهی در پایه ریزی حملاتش بی برنامه یا دچار ضعف اجرایی به چشم می آمد، با احتیاط بیشتر و اطمینان كمتری می گویم؛ ولی انگلیس و به ویژه پرتغال، آشكارا داشتند به همان اندازه ای كه به نظر اریكسون و اسكولاری «كافی» بود، انرژی می گذاشتند. در مورد هم گروه قدر ایران، حتی می شد جلوه هایی از این گرایش را احساس كرد كه مربی می خواسته به اصطلاح عامیانه «دست تیمش را رو نكند» و شیوه هایی را كه با به كارگیری كامل تر توان تیمی و ظرافت های فردی كار بازیكنانش همراه است، برای مسابقات حساس تر نگه دارد.

این نوع روش های صرفه جویانه را ما ایرانی ها به طور كلی و تقریباً عمومی، دوست نداریم؛ ولی ظاهراً بخشی از فوتبال امروز همین نوع «تقسیم اطلاعات» حریفان و ناظران نسبت به بازی هر تیم است: مثل فیلمنامه نویس و فیلمسازی كه الگوی ساختاری كار را تنظیم و زمان بندی می كنند و تصمیم می گیرند كدام گره را در چه مقطع مهمی از فیلم باز كنند و كدام نكته را تا كجای فیلم نامكشوف و رازآلود باقی بگذارند. مربیان این تیم های مرموز دارند میزان دانسته های همه را درباره تیم شان، كنترل و هدایت می كنند.

جالب این جاست كه تصادفاً بازی «فینال» مانند هر سه تیم در گروه شان، به روز آخر افتاده. انگلیس پنجشنبه با ترینیداد و توباگوی جوزده و كم خواه بازی می كند و اریكسون می تواند تا بازی سوم و مهم شاگردانش با هموطنان سوئدی خود، همچنان گره گشایی را به تعویق بیندازد و تمام توانش را رو نكند. هلند در نوبت دوم با ساحل عاج روبه رو می شود كه البته سریع و باهوش و زهردار است، ولی بعید نیست فان باستن با تكیه به همان شیوه قناعت گرانه، بعد از گلی زودهنگام تیمش را به پنهان كردن روش های عمده وادارد تا در فینال چشمگیر مرحله مقدماتی یعنی هلند _ آرژانتین كه درست یك هفته دیگر برگزار می شود- به آنها روی بیاورد. پرتغال مرموز هم می تواند در بازی با ایران همان طور كه با آنگولا بازی كرد، بالاخره سه امتیاز ناقابل را بدون لو دادن اصل و اساس كار گروهی اش به چنگ بیاورد و بعد به سراغ رقیب اصلی اش در گروه یعنی مكزیك پرمدعا برود. سه تیم مثل فیلم های مبتنی بر ساختار معمایی كه تعلیق و انتظار را تا دقیقه های آخر ادامه می دهند.

(۲) در واكنش های جمع نه چندان پرشماری از اهل فوتبال در قبال علاقه ام به آتزوری، هنوز با جلوه های عیانی از این حس مواجه می شوم كه فوتبال ایتالیا كه دفاعی است و دوست داشتنی نیست و چطور طرفدارش هستی و از این دست حرف ها. گفتم كه برخلاف مجموعه بسیار پرتعداد آدم حسابی های ایتالیا دوست عرصه های مختلف جامعه ما، از مردم عادی و ورزشی نویس و سینمایی نویس تا روشنفكر و فیلمساز و شاعر و همچنین بسیاری از بانوان فوتبالی و نیمه فوتبالی، این جمع مخالف خوان كم شمارند.

ولی حرف شان آن قدر عجیب هست كه فارغ از توجه به آمار، ذهنم را به شدت به خود مشغول كند. واقعاً اینها بازی های عمده این سال ها یا دست كم بازی پریشب آتزوری جلوی غنا را ندیدند؟ البته كه دفاع تیم ما قدرتمند است و اغلب توپ های اول را می زند و حتی كاناوارو و نستا یكی دو بار شوت ها را با تكل یا مانع شدن از نزدیك، مثل دفاع روی تور در والیبال بلوكه می كنند، ولی چطور می شود این را مترادف دفاعی بازی كردن گرفت؟ سرعت تونی و جیلاردینو و یاكوئینتا و پاس های عمقی و بلند و تند و تیز هافبك ها و حتی مدافعان كناری تیم، همیشه دفاع ولنگ و واز و جامانده غنا را می شكافت و موقعیت های شبه تك به تك خلق می كرد؛ ولی آیا این لزوماً به معنای عقب كشیدن و تكیه به ضدحمله است؟ یعنی آنقدر سنتی و كهنه ایم كه به هر تك به تكی می گوییم تاكتیك تدافعی؟! ایتالیا سال های سال است كه از دفاع كاتاناچیوی معروف دهه های قبل و حتی آن فرصت طلبی صرف و البته باظرافت و هوشمندانه پائولو روسی وار و اسكیلاچی وار، فاصله گرفته و این هم ناشی از غنی شدن و تنوع روزافزون شیوه های مدرن بازی باشگاه ها و بازیكنان دارای قابلیت های چندگانه اش است؛ نه یك تصمیم آگاهانه و تحمیلی و كودكانه برای به در آمدن از جلوه دفاعی قدیمی كه در انظار جهانیان داشت. این شاید تنها تیم جام باشد كه حتی یك بازیكن خارج از باشگاه های لیگ خودش هم ندارد (صاحبان بقیه لیگ های بزرگ دنیا و اروپا مثل اسپانیا و انگلیس و آلمان، دست كم یكی دو بازیكن خارج از لیگ مثل فابرگاس و لوئیس گارسیا و دیوید بكام و ینس لمن دارند). اینكه ایتالیا باطراوت و متنوع و همه جانبه فوتبال بازی می كند و به یك شیوه متكی نیست، از این طرف به این برمی گردد كه تیم ملی اش تیم منتخب لیگ است و می تواند تا سه چهار تیم منتخب دیگر هم امتداد پیدا كند و باز در سطح بهترین تیم های ملی دنیا باشد و از آن طرف، می تواند به این بینجامد كه با بازبینی بخشی محدود از شیوه های چندگانه بازی اش در طول ۹۰ دقیقه، گول بخوریم و بر بقیه بخش ها و شیوه ها چشم ببندیم و بگوییم دفاعی كار می كند. باز تكرار می كنم كه دفاع مستحكم داشتن آرزوی هر تیمی است و هیچ تیمی را الزاماً به صفت دفاعی منسوب نمی كند؛ و عرض می كنم كه كمی به روز بودن و خروج از آن صفت ها و نسبت های كهن دهه هفتادی كه نه سال به سال، بلكه روز به روز و بازی به بازی در حال تغییر و انعطاف است، می تواند ما را به واكنش های انسانی تری در قبال فوتبال پیچیده امروز برساند.

امیر پوریا