بررسی تصادفات وسائط نقلیه موتوری زمینی با عابران پیاده

ورود و عبور عابرین پیاده و انواع وسائط نقلیه غیر مجاز و عبور دادن دام در آزادراهها و همچنین توقف وسائط نقلیه در خطوط عبور ممنوع است

قانون ایمنی راهها و راه‎آهن مصوب ۱۳۴۹ و اصلاحات بعدی مصوب ۱۳۶۷

● ماده ۱)

آزادراه به راهی اطلاق می‌شود که حداقل دارای دو خط اتومبیل رو و یک شانه حداقل به عرض سه متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور و در تمام طول آزادراه از هم کاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم فقط به وسیله راههای فرعی که از زیر یا بالای آزاد راه عبور کند تأمین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند.

● ماده ۲)

هر آزادراه که با خصوصیات فوق ساخته شده یا بشود از تاریخی که وزارت راه اعلام کند مشمول مقررات این قانون می‌باشد.

● ماده ۳)

وزارت راه مکلف است در هر آزادراه حداقل و حداکثر سرعت و همچنین انواع وسائط نقلیه‎ای که عبور آنها مجاز نیست با نصب علائم مشخص کند و نیز کلیه علائم مربوط به مقررات رانندگی و محلهای توقف مجاز و سایر علائم لازم را که برای پیشگیری از خطرات احتمالی تصادف لازم است در طول راه برای اطلاع رانندگان نصب کند.

● ماده ۴)

ورود و عبور عابرین پیاده و انواع وسائط نقلیه غیر مجاز و عبور دادن دام در آزادراهها و همچنین توقف وسائط نقلیه در خطوط عبور ممنوع است- هرگاه به جهات مذکور حادثه‎ای واقع شود که منجر به ضرب یا جرح یا قتل یا خسارت مالی شود، راننده مجاز که وسیله نقلیه او مجاز به حرکت در آزادراه باشد نسبت به موارد فوق مسئولیتی نخواهد داشت ولی در هر حال مکلف است در صورت بروز حادثه وسیله نقلیه را در شانه سمت راست متوقف نموده و مصدوم را با وسیله نقلیه خود یا وسیله دیگر بلافاصله به اولین درمانگاه یا بیمارستان برساند و مراتب را به مأمورین انتظامی اطلاع دهد، عدم مسئولیت راننده مذکور مانع استفاده شخص ثالت از مقررات بیمه نخواهد بود.

▪ تبصره)

وزارت راه مکلف است محلهای توقف ضروری مجاز وسائط نقلیه را در طول آزادراه تعیین کند.

▪ تبصره ۲ الحاقی به ماده ۴)

وسائل نقلیه غیر مجازی که به طور موقت و به سبب ضرورت و مأموریتهای ضروری می‎بایست در آزادراه تردد نمایند فقط با اجازه وزیر راه و ترابری و یا معاونین راهداری و حمل و نقل و یا بالاترین مقام اجرائی ادارات کل راه و ترابری استانها در حوزه استحفاظی خود و با نصب تابلو «عبور آزاد از آزادراه» در پشت وسیله نقلیه که به وسیله پاسگاه پلیس راه به راننده تحویل و اخذ خواهد شد می‎توانند وارد آزاد راه شوند. تابلو فوق‎الذکر به تعداد لازم توسط وزارت راه و ترابری تهیه و تحویل پاسگاه‎ها می‎گردد تعیین حداقل و حداکثر سرعت اینگونه وسائل نقلیه طبق آئین‎نامه‎ای خواهد بود که به تصویب وزارت راه و ترابری می‎رسد.

▪ تبصره ۳ الحاقی به ماده ۴)

مأمورین سازمانهای دولتی و انتظامی و یا افرادی که به سبب ضرورت جهت انجام مأموریت و ارائه خدمات در سطح یا حاشیه آزادراهها به صورت پیاده تردد یا توقف می‎نمایند با رعایت ضوابط ایمنی در صورت بروز حادثه از شمول حکم ماده ۴ مستثنی می‌باشند و مسئولیت راننده مقصر وسیله نقلیه مجاز که منجر به تصادف شده است به قوت خود باقی است.

▪ تبصره ۴ الحاقی به ماده ۴)

وسائل نقلیه غیر مجاز به عبور از آزادراهها که طبق این ماده و اخذ مجوز عبور می‎گیرند موظف هستند از خطوط مجاز در آزادراهها عبور و مرور نمایند.

با نگرش به خطر آفرینی و کثرت و تنوع تصادفات در آزادراهها و مؤلفه‎های مختلف که در آن مدخلیت دارند در این صورت علیرغم تصویب و الحاق تبصره‎های بعدی به قانون مذکور مع‎الوصف نارسائی و ابهامات قانونی همچنان باقی است به طوریکه نمونه‎هائی از این حوادث در این بحث تشریح می‎گردد.

آزادراههائی که با خصوصیات مندرج در ماده ۱ و ۲ و ۳ قانون فوق‎الذکر احداث و آماده گردد و وزارت راه و ترابری آگهی نمایند در این صورت از تاریخ اعلام مشمول مقررات این قانون خواهد بود همانندآزادراه تهران قزوین و تهران قم که حوادث آن اعم از تصادفات با عابرین پیاده و یا برخورد وسائط نقلیه با یکدیگر که شرایط آن با حکم ماده ۴ قانون منطبق باشد در این حالت تکلیف و مسئولیتها روشن است و کارشناسان رسمی در رسیدگی به این گونه وقایع کاملاً اتفاق نظر دارند ولیکن در زمینه برخی از تصادفات که دارای شرایط و مقتضیات ویژه است و با مدلول ماده ۴ قانون قابل انطباق نباشد، عملاً مشکل رسیدگی و تفاوت نظر کارشناسی وجود دارد که در نتیجه تبعات قضائی و مراحل مختلف کارشناسی و آثار و ابعاد منفی خاص خود را به همراه خواهد داشت که به لحاظ رفع این معضل و ایجاد وحدت نظر در امر کارشناسی گروه پژوهش به بررسی و تشریح نمونه‎‎هائی از این وقایع و فرآیندهای آن مبادرت نموده که چکیده این مسائل به شرح آتی است.

اول) تصادف با عابرین پیاده‎ای که به جهاتی در خطوط عبور آزاده راه تردد اضطراری و یا اجباری دارند.

برای مثال: وسیله نقلیه‎ای حین عبور از آزادراه دچار تصادف و یا آتش سوزی می‎گردد و ناچاراً راننده و یا سرنشینان و یا افراد دیگر به منظور کمک رسانی و امداد به حادثه دیدگان، موقع جابجائی و یا به هنگام ورود و یا خروج از سطح آزادراه مورد اصابت وسیله نقلیه مجاز قرار می‎گیرد.

دوم) تصادف با وسائل نقلیه‎ای که به جهاتی در خطوط عبوری توقف اضطراری و یا اجباری دارند.

برای مثال: وسائط نقلیه‎ای که به لحاظ حادثه و غیر قابل حرکت بودن و یا در اثر تراکم موجود در سطح آزادراه در بین خطوط عبوری توقف غیر ارادی دارند با همان شرایط خودروهای عبوری با آنها برخورد می‎نمایند.

● تحلیل و نظریه گروه

▪ در مورد اول

حضور و حرکت عابرین در خطوط عبوری آزادراه چه در جهت حفظ جان خود و چه به منظور کمک به حادثه دیدگان یک امر اضطراری و یا فعل اجباری است که ترک آن فعل منع قانونی دارد زیرا باستناد قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین مصوب ۱۳۵۴ و همچنین در مورد رانندگانی که تصادف می‎کنند به تکلیف قسمت اخیر ماده ۴ قانونی ایمنی راهها و راه‎آهن امتناع از کمک به مصدومین مستوجب مجازات است بنابراین چنین افرادی وصف و عنوان عابر پیاده مدلول و منطوق ماده ۴ قانون را ندارد.

▪ در مورد دوم

توقف وسیله نقلیه در خطوط عبوری آزادراه غیر ارادی است نه اختیاری در این صورت از مدلول ماده ۴ قانون خارج است.

نظریه نهائی گروه پژوهش اظهارنظر در خصوص تصادفاتی را که مثال آوردیم از شمول حکم ماده ۴ قانون خاص ایمنی راه‎ها و راه‎آهن خارج و همانند دیگر وقایع، تابع مقررات عمومی رسیدگی به تصادفات است.