سه شنبه, ۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 23 April, 2024
جمالزاده و «آن جوان غضبناک»
سید محمدعلی جمالزاده در سالهای طولانی زندگی در اروپا پیوندی پایدار با ایران و فرهنگ و تاریخ ایران و زبان و ادبیات فارسی برقرار كرده بود. او بهمنظور استحكام و استمرار این پیوند، در كنار مطالعه در زمینههای متفاوت و متنوع، و همزمان با تألیف و ترجمه و انتشار كتابها و مقالههای بیشمار و نقد و بررسی نشریات و كتابهای گوناگون، با ایرانیان فرهنگ دوست و ادبپرور نیز در گوشه و كنار جهان بهمكاتبه و مراوده میپرداخت.
جمالزاده رسمی پسندیده و عادتی مرضیه داشت و كمتر پیش میآمد كه نامهای را بیپاسخ گذارد. این عادت مرضیه او را من خود تجربه کردم. البته او در نامههایش بهسلام و علیك و حال و احوالپرسی و تعارفات معمول و مرسوم اكتفا نمیكرد و بهنسبت موضوع كتاب و یا مضمون نامهای كه دریافت كرده بود، نكاتی جالب و اشاراتی جذاب در لابلای نامههایش میگنجاند و در عین حال نقد و نظرش را نیز بهشیوه و سبك خاصی كه داشت مطرح میكرد و اگر هم با مخاطبش انس و الفت و همزبانی و همدلی پیدا میكرد، نامههایش از فرط صمیمیت به«نامههای عاشقانه» میمانْد.
در میان نامههای جمالزاده، چند نامهای كه او در اوایل دهه چهل شمسی در پاسخ بهنامههای سیمین دانشور نوشته، از جذابیتی خاص برخوردار است؛ خاصه نامهای كه در نوروز ۱۳۴۱ نوشته شده و افزون بر مطالبی نقدگونه درباره كتاب «شهری چون بهشت»، نكات و اشارات بسیاری نیز در متن نامه نهفته است كه شخصیت جمالزاده را بهبهترین وجه مینمایاند. مثلاً آنجا كه بهسیمین دانشور مینویسد:
«نوشتهاید كه همسر جلال آلاحمد هستید. این را نیز پاداش خدایی برای این مرد حقجو و حقپرور میدانم و امیدوارم كه جریان شهود و سنوات كه خاصیت دواهای مسّكن را دارد و هر جوش و خروشی را روزی بهحد معقول تخفیف میدهد و مانند «راپسودی» (فرانتس) لیست، پس از آن طوفان و رگبار دهشتآمیزی كه در ابتدا دل را بهلرزه میآورد، آن سكون و آرامی دلپذیری كه تابیدن آفتاب ملول را بهخاطر میآورد، بهروی گندمهایی كه هنوز از رطوبت باران مرواریدهای غلطان بر سر تا بهپای خود دارند، اعصاب این رفیق شفیق ما را آرامتر سازد تا یكدیگر را بهتر بفهمیم و بیشتر دوست بداریم».
در نامهای دیگر مینویسد: «مرقوم فرمودهاید "اگر انتقادهایی بهشما میشود بهدل نگیرید". باور بفرمایید که اگر هم بهدل بگیرم بسیار زود زدوده میشود و این مرد حتی موجب تفریح خاطرم میگردد و جوانها را میبینم که دلشان میخواهد منی که این همه ادعا دارم وارد میدان بشوم و قیماس خان زنگی را با یک ضرب عمود هفتاد منی خُرد و خمیر بکنم و فریاد هلمن ناصر ینصربی را بهگوش فلک برسانم تا جوانان ناکام و دلسوخته و عصیانی، گروه بهگروه دورم را بگیرند و به یک چشم بههم زدن آبها را از نو در جوی بیندازیم و ایران را نجات بدهیم و هموطنان را سعادتمند و متمدن و سربلند بسازیم... من هم اگر بهجای شوهر عزیز و شریف شما بودم و «در مکان او در چنین زمانی» بودم عصبی میشدم.
خانم عزیز میخواهید باور بکنید یا نکنید برای همین است که بهایران نمیآیم و مکرر بهدوستانم (از سی چهل سال پیش بهاین طرف) گفتهام كه میترسم بهایران بروم و از یك طرف عصبانی بشوم و عنانِ اختیار از دستم بیرون برود و حتی جذبه رشوه، از جاده بیرونم بیندازد و دارای قوه و قدرتی كه بتوانم در مقابل امكان ثروتمند شدن- از راه رشوه و دخل و مداخل و عایدات نامشروع- استقامت بورزم، نباشم و آدم محولی، یعنی ناپاك و آلوده و پُر سر و صدا و پُرمدعا و بیكاره از آب درآیم.
حالا هم بیكاره و بیمصرف هستم ولی لااقل قدرت اینكه كار نامشروع و عمل زشتی انجام بدهم، ندارم».
این اشارهها و کنایههای جمالزاده البته در پاسخی كه او بهنامه و انتقادهای جلال آلاحمد داده است، روشنتر و واضحتر بهچشم میآید. بهخصوص آنجا که در نامهای در پاسخ بهانتقادهای آلاحمد که مدعی شده بود جمالزاده «مأموریت چهلساله» در فرنگ داشته و از دولت حقوق میگرفته و نیز در پاسخ بهبرخورد شدیدی که بهکتاب «صحرای محشر» داشته است، مینویسد:
«میبینم خیلی غضبناک هستید و وقتی نامهی شما را خواندم این جوانان انگلیسی امروز در نظرم مجسم شدند که در عالم ادب و هنر بهآنها اسم «غضبناک» an angry young man دادهاند و در حقیقت جوهر تمدن و انقلابهای معنوی هستند و یقین دارم وقتی این مطالب را برای من نوشتید، صورتتان گُل انداخته بوده است و در چشمانتان شرارهی غضب و عصبانیت شعلهور بوده است و از همین راه دور از تماشای آن لذّت بردم.
لابد سواد نامهی خودتان را که با ماشین نوشتهاید دارید. در عالم دوستی (یا هر اسمی میخواهید بهآن بدهید) استدعا دارم آن را جای مطمئن و محکمی بگذارید که مفقود نشود و وقتی که بهسن پنجاه سالگی رسیدید بار دیگر آن را بخوانید. آن وقت من دیگر زنده نخواهم بود ولی از همان راه دور (چون خیلی احتمال میدهم که در همین جا مدفون بشوم) چند دقیقهای بهرسم درددل باز با من صحبت بدارید».
جمالزاده در روز هفدهم آبان سال ۱۳۷۶ در یکصد و شش سالگی درشهر ژنو چشم از جهان فروبست و همانگونه نیز که خود احتمال میداد در گورستان این شهر بهخاک سپرده شد. بیفایده نیست که بهبهانهی سالمرگ محمدعلی جمالزاده، با خواندن مکاتبات آلاحمد و جمالزاده پای صحبتهایشان بنشینیم؛ هم حرف و حدیث آن پیر جهاندیده را بشنویم و بخوانیم و هم از شور اشتیاقهای «آن جوان غضبناک» آگاه شویم. این نامهها بهگُمانم در میان آثار بهجا مانده از جلال آلاحمد و جمالزاده موجود است!
خسرو ناقد
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران پاکستان مجلس شورای اسلامی رئیسی ایران و پاکستان سید ابراهیم رئیسی حجاب دولت مجلس دولت سیزدهم رهبر انقلاب رئیس جمهور
تهران آتش سوزی سازمان هواشناسی بارش باران شهرداری تهران پلیس سیل سلامت قتل وزارت بهداشت حج عمره آموزش و پرورش
بانک مرکزی قیمت خودرو ایران خودرو خودرو قیمت دلار بازار خودرو قیمت طلا سایپا دلار بورس مالیات تورم
ترانه علیدوستی تلویزیون سینمای ایران سریال کتاب سینما نمایشگاه کتاب معماری تئاتر سعدی فیلم سینمایی
دانشجویان دانش بنیان دانشگاه آزاد اسلامی کنکور ۱۴۰۳
رژیم صهیونیستی اسرائیل آمریکا غزه روسیه جنگ غزه فلسطین ترکیه عملیات وعده صادق چین حماس اوکراین
فوتبال پرسپولیس استقلال فوتسال باشگاه پرسپولیس بازی رئال مادرید بارسلونا سپاهان باشگاه استقلال لیگ برتر دیوید تیلور
هوش مصنوعی ایلان ماسک ژاپن همراه اول تلگرام ناسا تبلیغات اپل فناوری موبایل سامسونگ گوگل
پیری یبوست کاهش وزن دمنوش صبحانه