نگاهی به مقوله تقوا از نگاه باقرالعلوم ع سرمایه داران واقعی

امامان ع راهنمایان انسانها به سوی سعادت حقیقی اند در هر موضوعی باید انسانها از این اسوه های حسنه و الگوهای جامع, جهانی و جاویدان الهی پیروی و اطاعت نمایند شهوت, غضب, هوای نفس, رفاه طلبی و وسوسه های شیطانی, انسان را از درک حقایق باز می دارد

امامان (ع) راهنمایان انسانها به سوی سعادت حقیقی اند. در هر موضوعی باید انسانها از این اسوه های حسنه و الگوهای جامع، جهانی و جاویدان الهی پیروی و اطاعت نمایند. شهوت، غضب، هوای نفس، رفاه طلبی و وسوسه های شیطانی، انسان را از درک حقایق باز می دارد. دوری بشریت از امامان(ع) و محرومیت آنان از رهنمودهای اهل بیت(ع)، عامل اصلی گمراهی انسانها و انحرافهای اعتقادی، سیاسی و اجتماعی بشریت است. امام باقر(ع) به حسن بصری فرمودند: «فلیذهب الحسن یمیناً و شمالاً فواا ...ما یوجد العلم الا هیهنا»(۱) «حسن بصری هر کجا می خواهد، برود، به خدا سوگند جز در نزد ما دانشی پیدا نمی شود.» در حدیث دیگر فرمودند: «فلیذهب الناس حیث شائوا فوا... لیس الامر الا من هیهنا... و اشار الی بیته»(۲) «مردم هر کجا می خواهند بروند، به خدا سوگند این امر جز در اینجا (خانه امام) نیست». همچنین، امام باقر(ع) به سلمهٔ بن کهیل و حکم بن عینیه فرمودند: «به شرق و غرب جهان بروید؛ هیچ دانشی صحیح جز چیزی که از نزد ما صادر شده باشد، نمی یابید.» (۳)

بنابراین، ریشه انحرافهای دانشمندان جهان در غرب و شرق، دوری آنان از دستورهای الهی، پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) است. مقاصد و هدفهای ضد بشری دانش جهانی و مفاسد و آثار تخریبی و زیان بار آن و تفسیرهای نادرست و غلط از واقعیتها و برداشتهای نادرست عمومی، همه از بی توجهی به سخنان امامان(ع) ناشی می شود. باید جهانیان به مکتب اهل بیت(ع) روی آورند و مرجعیت علمی آنان را بپذیرند تا به کمال و رستگاری و سعادت ابدی برسند. با پیروی از هوای نفس شهوت، غضب و وسوسه های شیطانی حقایق در نگاه مردم جا به جا می گردد. یکی از این مواضع جا به جایی در موضوع سرمایه داری و بی نیازی روی داده است. در ذهنیت عموم مردم ثروت و مال و پول، سرمایه و ملاک بی نیازی است و پولداران سرمایه دار و بی پولان، نیازمند شناخته می شوند. چنین نگاهی به فقر و غنا نادرست است. امام باقر(ع) در آموزه های الهی خویش، به «جابر جعفی»، اغنیا و سرمایه داران حقیقی را معرفی نموده اند. در منطق اهل بیت(ع)، اهل «تقوا و پارسایان» سرمایه دارند و بی تقوایان نیازمند و فقیر. امام باقر(ع) به جابر جعفی فرمودند: اعلم یا جابر ان اهل التقوی هم الاغنیاء، اغنا هم اتعلیل من الدنیا فمؤونتهم یسیره، ان نسیت الخیر ذکروک و ان علمت به اعانوک، اخروا شهواتهم و لذاتهم خلفهم و قدموا طاعهٔ ربهم امامهم وا نظرو الی سبیل الخیر و الی ولایهٔ احباء ا... فاحبوهم و تولوهم و اتبعوهم»(۴). ای جابر! بدان با تقوایان، سرمایه داران و بی نیازانند، اندکی از دنیا آنان را بی نیاز ساخته است؛ پس هزینه و مخارجشان کم است. اگر خیر را فراموشی کنی، به یادت می آورند و اگر به خیر عمل کنی، یاری ات می کنند، شهوات و لذات خود را پشت سر افکندند و اطاعت پروردگارشان را در پیش روی قرار دادند و به راه خیر و ولایت دوستان خدا چشم دوختند و آنان را دوست قرار داده و به ولایت گرفتند و از آنان پیروی نمودند.

در این حدیث شریف، به انسانها هشدار می دهد سرمایه واقعی تقواست و بی تقوایی فقر است. پارسایان با داشتن سرمایه واقعی که تقوا است. از دریابان زر و زور و تزویر بی نیازند. تقوا انسان را از ذلتها، وابستگی ها، زد و بندها، محافظه کاری ها، سازش کاریها، اسراف کاری ها و تشریفات باز می دارد و بی نیاز واقعی و عزت و کرامت با اهل تقواست.

پول و ثروت انبوه، بی نیازی نیست بلکه پولداران و زراندوزان برای پاسداری از ثروت خویش و افزایش آن، نیازمند دیگرانند و پولها آنان را از دوستی «احباء ا...» که پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و پارسایان پیرو آنانند باز می دارد. هزینه زندگی آنان سنگین است و خدا را فراموش می کنند و بر اثر پول دوستی، از راه خیر روی گردان شده به راه شر می روند و شهوات و لذت، رهبری آنان را برعهده دارد و خدا را نافرمانی می کنند.«پولداران» و زراندوزان و پول پرستان رویاروی «پارسایان» قرار دارند و ویژگیهای سرمایه داران و اغنیای حقیقی که اهل تقوا هستند با پولداران و سرمایه داران ظاهری متضاد است. امام باقر(ع) با بیان اوصاف پارسایان و اغنیای حقیقی، غیر مستقیم این رویارویی را نشان داده اند.

دکتر محمد رضا جواهری

پی نوشتها:

۱) کلینی رازی. الکافی، ج۱، ص ۵۱ ، شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۴۲.

۲) الکافی. ج ۱، ص ۳۹۹، صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۲.

۳) الکافی، ج ۱، ص ۳۹۹، بصائر الدرجات، ص ۹.

۴) ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۲۸۷