خانه ای با جمعیت ۱۳۶۸ نفر

خانه تئاتر از مهمترین نهادهای صنفی است كه در سال ۷۶ با هدف حمایت و دفاع از حقوق مادی و معنوی اعضاء تأسیس و تشكیل شد و همچون هر نهاد صنفی تاكنون برای دستیابی به اهداف خود تلاش كرده تا وضعیت حقوقی و معیشتی هنرمندان تئاتر را سامان دهد

خانه تئاتر از مهمترین نهادهای صنفی است كه در سال ۷۶ با هدف حمایت و دفاع از حقوق مادی و معنوی اعضاء تأسیس و تشكیل شد و همچون هر نهاد صنفی تاكنون برای دستیابی به اهداف خود تلاش كرده تا وضعیت حقوقی و معیشتی هنرمندان تئاتر را سامان دهد. در واقع ساماندهی فعالیت اعضای خانواده تئاتر از مهمترین اهداف این موسسه فرهنگی- هنری یا نهاد صنفی محسوب می‌شود. در این گزارش تحلیلی توصیفی قصد داریم هم وضعیت خانه تئاتر را تشریح كرده و هم عملكرد آن را از آغاز تاكنون بررسی كنیم.

●تاریخچه:

موسسه فرهنگی- هنری خانه تئاتر در زمستان سال ۷۸ توسط عده‌ای از هنرمندان و مسئولان وقت تئاتری تأسیس شد. زمانی كه دكتر حسین سلیمی رئیس وقت مركز هنرهای نمایشی دو سالی از مدیریتش در این سمت می‌گذشت، او به همراه دكتر مجید شریف‌خدایی (رئیس وقت شورای نظارت و ارزشیابی این مركز)، لاله تقیان (مسئول انتشارات نمایش و سردبیر ماهنامه نمایش)، حسین قرایی (مسئول وقت امور مالی مركز هنرهای نمایشی)، ایرج راد (بازیگر)، اصغر همت (بازیگر)، آتیلا پسیانی (بازیگر، نویسنده و كارگردان تئاتر) و دكتر محمود عزیزی (بازیگر، مدرس، پژوهشگر و كارگردان تئاتر) در دفترش گرد آمدند و پایه‌گذار نهادی صنفی شدند كه می‌باید شانزده هدف مهم و اساسی اهالی تئاتر را دنبال می‌كرد. این هیأت موسس پس از عضوگیری موقت اعضای خانه تئاتر، در جلسه مجمع عمومی كه به منظور تصویب اساسنامه و انتخابات هیأت مدیره موقت خانه تئاتر برگزار شد، ادامه فعالیت این تشكیلات صنفی را به آن هیأت مدیره واگذار كردند. بر اساس تصمیم‌گیری مجمع عمومی، هیأت مدیره موقت شش ماه فرصت داشت تا اشكالات و ایرادات اساسنامه را برطرف ساخته و پس از برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده این اساسنامه را به تایید نهایی اعضای خانه تئاتر برساند. هیأت مدیره موقت با برگزاری این مجمع عمومی در مهرماه ۷۹ پس از تایید نهایی اساسنامه خانه تئاتر توسط اكثریت اعضای حاضر در مجمع، نخستین انتخابات هیأت مدیره خانه تئاتر را به مدت دو سال برگزید. در این انتخابات ایرج راد، آتیلا پسیانی، اصغر همت، دكتر محمدرضا خاكی، بهزاد فراهانی، بهروز غریب‌پور، رویا تیموریان، داوود فتحعلی بیگی، دكتر فرشید ابراهیمیان و داوود آریا به ترتیب به عنوان هفت عضو هیأت مدیره، دو عضو علی‌البدل هیأت مدیره، بازرس و بازرس علی‌البدل خانه تئاتر انتخاب شدند و امور این نهاد صنفی را به آنها سپردند.

این هیأت مدیره پس از انتخابات، خانه تئاتر را در اداره ثبت شركتها به ثبت رساندند و سپس مقدمات هشت انجمن صنفی تئاتر را شامل انجمن بازیگران تئاتر، كانون كارگردانان تئاتر، انجمن نمایشنامه‌نویسان، انجمن منتقدان و نویسندگان تئاتر، انجمن نمایشگران تئاتر عروسكی، انجمن طراحان صحنه و لباس، انجمن كاركنان طراحان فنی و هنری، انجمن تئاتر خیابانی فراهم كردند كه به همت تعدادی از اعضای این انجمن‌ها تاسیس و تشكیل شد. البته به گفته ایرج راد رئیس هیات مدیره سابق، مدیرعامل و نایب رئیس كنونی خانه تئاتر در اساسنامه خانه تئاتر تشكیل ۱۱ صنف پیش‌بینی شده است كه اكثر این صنوف با تدوین اساسنامه و تشكیل مجمع عمومی و انتخاب هیأت مدیره كار خود را آغاز كردند(۱). بر اساس این پیش‌بینی‌ها قرار بود انجمن تئاتر سنتی، انجمن تئاترهای آزاد و انجمن مدرسان و پژوهشگران تئاتر تشكیل و تاسیس شود. هرچند كه تشكیلات انجمن مدرسان و پژوهشگران طی چند بار گردهمایی عده‌ای از مدرسان و پژوهشگران متاسفانه هنوز به دلایلی چند به سرانجامی نرسیده است،اما اساسنامه خانه تئاتر در ۳ فصل شامل ۳۷ ماده و ۹ تبصره با حضور اعضای حاضر قرائت شد و به تصویب رسید. به گفته رئیس سابق هیأت مدیره خانه تئاتر اساسنامه بعد از دقت نظرها و تغییرات صورت گرفته از طریق وزارت ارشاد تصویب شده است(۲).

بر اساس اهداف اساسنامه خانه تئاتر كه در ۱۶ بند تنظیم شده، خانه تئاتر موظف است از حقوق صنفی- اجتماعی و مادی و معنوی اعضای خود و امنیت شغلی و حرفه‌ای پشتیبانی و دفاع كند. همچنین تلاش برای فراهم آوردن امكانات رفاهی اعضاء از طریق راهنمایی-مشاوره- كمك به تشكیل صندوق تعاون و شركت تعاونی و نیز در ارتباط با بیمه كلی اعضاء و تامین اجتماعی از دیگر اهداف این موسسه (بند ح یا هشتم اهداف) به شمار می‌رود. حال اینكه این اهداف چقدر تحقق یافته و قرار است تحقق یابد نظر چند تن از اعضای هیأت مدیره را جویا شدیم كه در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

●اهداف خانه تئاتر:

بر اساس ماده هفتم اساسنامه خانه اعتلای سطح دانش و بینش عمومی به ویژه نسبت به هنر تئاتر و هدایت و رشد استعدادهای ارزنده بالقوه هنری و ایجاد هماهنگی و همكاری بین گرایش‌ها -گروه‌ها- ادارات- نهادهایی كه با امر تئاتر سروكار دارند از طریق زیر و دیگر روش‌های متناسب و پیشرفته امكان‌پذیر خواهد بود:

۱- تلاش به منظور دستیابی به تئاتر خلاق و پویا كه بیانگر خواست‌ها و نیازهای فرهنگی جامعه باشد.

۲- كوشش به منظور ارتقای سطح كیفی و كمی تئاتر و اعتلا و گسترش فرهنگ تئاتر.

۳- ارتباط و همكاری با سازمانها و نهادهای فرهنگی و هنری داخل و خارج كشور با در نظر گرفتن هماهنگی اهداف و گسترش فعالیت‌های پژوهشی و علمی و كوشش برای گسترش و فراگیركردن تئاتر از طریق تشكیل جلسات، سمینارها، انتشارات، آموزش و ثبت تئاترهای داخلی و داشتن مجموعه ثبت شده‌ای از تئاترهای خارجی.

۴- ایجاد فضای مناسب، تفاهم و همكاری بین‌ اعضاء.

۵- تلاش به منظور توسعه فعالیت‌های تئاتری و زمینه‌سازی و پشتیبانی از تولید مستمر تئاتر در كشور و تاثیرگذاری در بهبود سیاست‌های تولید تئاتر.

۶- تشكیل هیأت‌های كارشناسی برای بررسی مشكلات و ارائه راه حل‌های مناسب به منظور دستیابی به پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت تئاتر.

۷- جلب همكاری سازمانها و نهادهای دولتی و عمومی، افراد حقیقی و حقوقی و اثبات اهمیت و ضرورت رشته تئاتر و جذب حمایت‌های مادی و معنوی آنان.

۸- ایجاد بانك اطلاعات تئاتر.

۹- حمایت از حقوق گروههای جوان و دانشگاهی تئاتر، تشكل‌های صنفی و مستقل تئاتر و ایجاد هماهنگی و همكاری بین آنها و خانه تئاتر.

۱۰- حمایت از تئاتر شهرستان و ارسال نشریات تخصصی و اعزام استادان و فن‌آوران به سراسر كشور برای آموزش‌های دوره‌ای.

۱۱- تشكل تمامی هنرمندان كشور در قالب انجمن‌ها و كانونهای وابسته به خانه تئاتر و ایجاد حس همكاری میان آنان.

۱۲- فراهم آوردن امكان مبادله گروههای تئاتری برای اجرا در خارج از كشور.

۱۳- اتخاذ روش‌های اصولی و مناسب برای رفع اختلاف‌ها و كمبودها، نارسایی‌ها و موانعی كه به اهداف خانه تئاتر آسیب می‌رسانند.

۱۴- تلاش برای ایجاد تالارهای جدید با مشاركت بخش خصوصی و سازمان‌ها و نهادهای ذیربط.

(لازم به توضیح است كه دو هدف دیگر اساسنامه در قسمت پیشین این گزارش درج شده است).

حال بر اساس بندهای ۱۶گانه اهداف خانه تئاتر، آیا این خانه به اهداف خود دست پیدا كرده است؟ البته بدیهی است خانه تئاتر به همه این اهداف نمی‌تواند یكباره دست یابد. اما اهدافی همانند حمایت از تئاتر شهرستانها، حمایت از حقوق گروههای جوان و دانشگاهی تئاتر، فراهم‌ آوردن امكان مبادله گروههای تئاتری برای اجرا در خارج از كشور، ایجاد كمیته حل و رفع اختلافها و كمبودها، تشكیل كمیته‌های كارشناسی برای بهبود وضعیت تئاتر، تاسیس بانك اطلاعات تئاتر، تلاش برای ایجاد تالارهای جدید، ایجاد هماهنگی با سازمانها و نهادهای دیگر در امر اجرای تئاتر و برگزاری جشنواره‌ها و ... مسائل و مواردی است كه هنوز خانه تئاتر به آن دست نیافته است. به نظر می‌رسد ایجاد كمیته‌های خاصی برای دستیابی به هر یك از اهداف و محول كردن بعضی از امور به انجمن‌ها و كانون‌های صنفی تئاتر می‌تواند در تسریع بخشیدن اهداف خانه و دستیابی به همه آنها موثر و مفید و مثبت باشد. به راستی حمایت از حدود هزار فارغ‌التحصیل كه سالانه از دانشكده‌های هنری فارغ‌التحصیل می‌شوند به عهده كیست؟ مگرنه این است كه این نوع حمایت جزو اهداف خانه تئاتر است؟

ایرج راد در همان مصاحبه یادآور شده است: "سالانه هزار فارغ‌التحصیل هنرهای نمایشی داریم و هنوز برای آنها فكری نكرد‌ه‌ایم"(۳). ظاهراً پس از گذشت چند سال از این نوع اعلام نظرات ما هنوز هم فكری به حال آنها و خیلی دیگر از مسائل و اوضاع تئاتر كشور نكرده‌ایم؛ گویا در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد. وضعیت تئاتر شهرستان هم معضلی است كه همچنان راه حل مناسبی برای آن اندیشیده نشده است. حمایت از این تئاتر جزو اهداف اساسنامه خانه تئاتر به شمار می‌رود و به گفته راد "باید در جهت تقویت تئاترهای شهرستانی تلاش‌های زیادی صورت گیرد. وضعیت جشنواره‌ها مشخص شود و پراكندگی‌ تئاتر به شكلی رفع شود"(۴).

●تعداد اعضاء و صنوف خانه تئاتر:

همانطور كه در ابتدای این گزارش آمد، خانه تئاتر با هدف ایجاد ۱۱ صنف تشكیل شد اما از سال شروع تاسیس تاكنون تنها ۹ صنف تاسیس و تشكیل شده و وضعیت صنف مدرسان و پژوهشگران تئاتر همچنان معلق است و از تشكیل صنوفی همچون انجمن تئاترهای آزاد و تئاتر سنتی هنوز خبری نیست. هرچند صنف تئاتر سنتی با عنوان كانون نمایش‌های سنتی- آئینی پیش از این به صورت مستقل تاسیس شده بود و ظاهراً لزوم تاسیس چنین صنفی با این عنوان در خانه تئاتر ضرورتی به شمار نمی‌رود. خانه تئاتر در ابتدا با ۱۲۰۰ عضو موقت از صنف‌های مختلف آغاز به كار كرد و اكنون با حدود ۱۰۰۰ عضو به كار خود ادامه می‌دهد. در جدولی كه در ادامه می‌آید، اسامی انجمن‌های صنفی خانه تئاتر به همراه تعداد اعضاء، تاریخ تاسیس و تشكیل انجمن، اسامی اعضای هیأت موسسان، اسامی اولین هیأت مدیره انجمن، اسامی آخرین هیات مدیره انجمن آمده است.

بهزاد صدیقی - علی نجمی‌

پی‌نویس:

۱- روزنامه ایران، شماره ۱۸۵۰، سه‌شنبه ۱۹ تیرماه، گفت و گو با ایرج راد رئیس هیات مدیره خانه تئاتر در صفحه فرهنگ و هنر.

۲، ۳، ۴، ۵ - همان‌

۶- شماره یك نشریه داخلی كانون كارگردانان تئاتر.

---