زایمان در شرایط اضطراری

برای کاهش خطر زایمان اضطراری, خونسردی خود را حفظ کنید و به مادر آرامش بدهید

تصور دیدن یک نوزاد تازه متولد شده با دست و پاهایی کوچک و ظریف و صورتی معصوم، با گریه‌هایی آهنگین همه را به وجد می‌آورد. حال فرض کنید در یک اتوبوس یا مینی‌بوس نشسته‌اید و در حال عزیمت به یک روستای دور از شهر و در حال تماشای طبیعت بهاری هستید که ناگهان متوجه بی‌قراری خانمی ‌باردار در نزدیکی خود می‌شوید. با کمی‌دقت کنجکاوانه، به دردهای ناگهانی زایمان و هراس او پی می‌برید. در این زمان چه می‌کنید؟ مانند یک تماشاچی حالات و روحیات او را زیر نظر می‌گیرید یا به دلیل شرم و حیای بیجا خجالت کشیده و سکوت می‌کنید. شاید هم به خاطر داشتن افکار انساندوستانه جلو می‌روید و در حد توانتان کمک می‌کنید؟ براستی در این مواقع چه باید کرد؟

زایمان مرحله‌ای طبیعی و اغلب اوقات طولانی‌مدت است و ریتم و سرعت آن بر اساس شرایط و خصوصیات جسمی‌ مادر ممکن است ۱۲ تا ۱۴ ساعت طول بکشد. بنابراین اگر دردهای زایمان تازه شروع شده است به هیچ عنوان دچار ترس و واهمه نشوید. زایمان شامل ۳ مرحله است.

● مرحله اول: انقباضات دردناک

در این مرحله با بروز انقباضات، گردن رحم شروع به اتساع می‌کند. انقباضات به صورت منظم و در فواصل زمانی معین بتدریج زیاد و دردناک می‌شود. توده مخاطی محافظت‌کننده رحم از عفونت‌ها دفع و ترشح خونی عارض می‌شود. کیسه آب حاوی مایع آمنیوتیک پاره شده و انقباضات با فرکانس افزایش‌یابنده پیش می‌رود.

● مرحله دوم: تولد نوزاد

در این مرحله، جنین در امتداد مجرای تولد به جلو رانده شده که حدود ۲ساعت به طول می‌انجامد. فواصل انقباضات به کمتر از ۳ تا۴ دقیقه و حتی یک تا ۲ دقیقه کاهش یافته و دردهای شدید و قوی ایجاد می‌شود. در این زمان مادر را در بهترین وضعیت قرار داده و از او بخواهید که در فواصل انقباضات، عضلات را شل و تنفس را منظم کند (از بینی نفس بکشد و از دهان بیرون دهد).

به او آرامش خاطر دهید و از استرس او بکاهید. انقباضات قوی موجب بی‌قراری مادر می‌شود. هرگز از این وضعیت طبیعی نترسید و خونسردی خود را حفظ کنید. در این موقع سر نوزاد نمایان می‌شود. از مادر بخواهید که نفس‌های عمیق و آرام بکشد. به هیچ عنوان سعی در بیرون کشیدن سر یا شانه‌های نوزاد نکنید. بگذارید نوزاد به طور طبیعی و بدون دخالت دست و هر گونه فشاری خارج شود. خوب است بدانید هنگامی‌که نوزاد وارد مجرای تولد می‌شود، وضعیت جسمانی مادر به طور غیرارادی او را واردار به تولد می‌کند. در این مرحله شانه‌ها و سپس تنه و پاها خارج و نوزاد متولد می‌شود. مادر خسته است و نیاز به استراحت دارد، ولی امدادگر هیجان‌زده و خوشحال است. پس از اتمام مرحله تولد نوزاد، انقباضات تا مدت کمی‌ادامه دارد. اگر بند ناف بلند است نوزاد را روی سینه مادر قرار دهید. گذاشتن نوزاد روی سینه، سبب ترشح هورمون‌هایی می‌شود که به جداشدن جفت از رحم کمک می‌کند. اگر بندناف کوتاه است نوزاد را در کنار مادر بگذارید. بهترین و گرم‌ترین جا برای او نزدیک بدن مادر است.

● مرحله سوم: خارج شدن جفت

جفت، سیستم حمایتی جنین است که مسوول رساندن مواد مغذی و دفع مواد زاید از اوست. پس از تولد کامل نوزاد ۱۰ الی ۳۰ دقیقه بعد به طور خودکار و بدون دخالت دست و فشار جفت به همراه ادامه بندناف خارج می‌شود. در این زمان خونریزی متوقف شده و رحم بتدریج منقبض می‌شود. بد نیست بدانید خونریزی شدید و غیرطبیعی مادر بعد از زایمان به علت جمع نشدن کامل رحم یا باقی ماندن برخی اجزای جفت در داخل رحم است که نیاز به فوریت‌های پزشکی دارد. در این مرحله به هیچ عنوان اقدام به بریدن بندناف نوزاد نکنید. بندناف ارتباطی بین جفت و جنین است. اگر بندناف در شرایط غیربهداشتی و به صورت ناشیانه بریده شود احتمال خونریزی و عفونت بندناف نوزاد وجود دارد. پس بهترین اقدام آن‌ است که جفت خارج شده را همچنان که به بندناف متصل است در پارچه‌ای تمیز گذاشته و به نزدیک‌ترین مرکز پزشکی برسانید. اجازه دهید پزشک یا ماما جفت را بررسی کرده تا از خروج کامل بقایای زایمان اطمینان حاصل کند.

● توصیه‌های کلیدی را از یاد نبرید

ـ اگر فواصل انقباضات دردناک مادر بیش از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بود فرصت دارید او را به بیمارستان برسانید.

ـ برای ایجاد محیطی آرام و به دور از تنش و همچنین رعایت برخی شؤونات، سطح صحنه زایمان را بپوشانید.

ـ بکوشید از جایی کمک بگیرید و خونسردی خود را حفظ کنید.

ـ لباس‌هایی را که باعث ایجاد تداخل در امر زایمان می‌شود خارج کنید.

ـ اجازه خوردن و آشامیدن به مادر ندهید.

ـ نگذارید بدنتان با ترشحات مادر ارتباط پیدا کند. دستتان را با آب و صابون خوب بشویید و از دستکش، عینک و ماسک و در صورت امکان از لباس تمیز استفاده کنید.

ـ راحت‌ترین و ایمن‌ترین وضعیت مادر در طول زایمان، دراز کشیدن او روی تخت، زمین یا تشک عقب ماشین است. بهتر است اطراف و زیر مادر را با کاغذ، ملحفه یا پارچه‌ای تمیز بپوشانید تا عفونت محیط به مادر و نوزاد منتقل نشود.

ـ گاهی اتفاق می‌افتد که روند طبیعی زایمان کند یا متوقف شود. از مادر بخواهید کمی‌ قدم بزند و برای تخلیه اضطراب عاطفی گریه کند تا استرس او رفع، عضلات شل و جریان زایمان تسریع یابد. از فشار آوردن به شکم مادر اجتناب کنید.

ـ از کشیدن بندناف برای خروج هرچه سریع‌تر جفت خودداری کنید.

ـ نوزاد تازه متولد شده لیز و لغزنده است، داخل دهان و بینی او را با یک حوله نرم و کمی ‌آب ولرم پاک‌کرده و داخل یک پتو، کت یا پوشش تمیز قرار دهید. نوزاد باید بلافاصله پس از تولد گریه کند. در غیر این صورت خیلی سریع به او تنفس مصنوعی همزمان دهان و بینی دهید و از ضربه‌زدن به او بپرهیزید و در نهایت به نظافت مادر رسیدگی کرده و او را به همراه نوزاد دلبندش به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی برسانید.

فاخره بهبهانی