بررسی رابطۀ چاقی و نحوۀ توزیع چربی بدن با الگوی مصرف مواد غذایی در دختران دبیرستانی

چاقی مهمترین مشكل تغذیه ای ـ بهداشتی نوجوانان در كشورهای توسعه یافته است امروزه در كشورهای در حال توسعه نیز به دلیل تغییر در شیوۀ زندگی, مدرنیزه شدن و توسعۀ شهرنشینی, شیوع چاقی رو به افزایش است

● مقدمه:

چاقی مهمترین مشكل تغذیه‌ای ـ بهداشتی نوجوانان در كشورهای توسعه یافته است. امروزه در كشورهای در حال توسعه نیز به دلیل تغییر در شیوۀ زندگی, مدرنیزه شدن و توسعۀ شهرنشینی، شیوع چاقی رو به افزایش است. به دلیل محدودیت اطلاعات در زمینۀ شیوع چاقی در دورۀ نوجوانی در ایران، مطالعۀ حاضر با هدف تعیین رابطۀ چاقی و نحوۀ توزیع چربی بدن با الگوی مصرف مواد غذایی بر روی نمونه‌ای از دختران دانش‌آموز ۱۷-۱۴ ساله شهر لاهیجان در سال ۸۰-۱۳۷۹ انجام گرفت.

● مواد و روش‌ها:

در این بررسی توصیفی ـ تحلیلی، ۴۰۰ دختر دبیرستانی به تفكیك مقطع تحصیلی با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای و به طور تصادفی از ۱۲ مدرسه انتخاب شدند. پرسشنامه‌های دموگرافیك، ۲۴ ساعت یادآمد خوراك یك روزه، عادات غذایی و بسامد مصرف مواد غذایی برای تمامی نمونه‌ها تكمیل‌شد. وزن، قد، دور كمر و دور باسن اندازه‌گیری و BMI و WHR محاسبه شد. در این مطالعه BMI بیشتر یا مساوی صدكهای ۸۵ و ۹۵ استاندارد WHO برای سن و جنس به ترتیب به‌عنوان اضافه وزن و چاقی و WHR بیشتر یا مساوی ۰/۸ به‌عنوان چاقی شكمی در نظر گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری SPSS و آزمون‌های –t غیرمزدوج، كای‌دو، ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز واریانس یكطرفه استفاده شد.

● یافته‌ها:

براساس نتایج این بررسی شیوع چاقی و اضافه وزن در دختران نوجوان به ترتیب ۵/۳ و ۱۴/۸ درصد بود. ۲۱/۵ درصد كل نمونه‌های مورد بررسی و ۶۶/۷ درصد دختران چاق، چاقی شكمی داشتند. میانگین میزان دریافت انرژی، كربوهیدرات و چربی در دانش آموزان دارای اضافه‌وزن/ چاق در مقایسه با نمونه‌های كم وزن و طبیعی به‌ مقدار معنی‌داری بیشتر بود (۰/۰۰۰۱>p).

● نتیجه‌گیری:

مطالعۀ حاضر نشان داد كه افزایش مصرف غذاهای پرچرب و حاوی مقادیر بالای كربوهیدرات نقش مهمی در افزایش دریافت انرژی و در نتیجه بروز چاقی در نوجوانان دارد. بعلاوه، در دختران چاق چربی بیشتر در نواحی مركزی بدن ذخیره می‌شود. با توجه به اینكه چاقی شكمی عامل خطر انواع بیماری‌ها از قبیل بیماری‌های قلبی- عروقی، افزایش فشار خون و دیابت است، لزوم توجه به این گروه سنی و برنامه‌ریزی درجهت بهبود وضع تغذیه و تصحیح عادات غذایی آنان توصیه می‌شود.

مرجان باژن۱، دكتر ناصر كلانتری۱، معصومه غفارپور۱، آناهیتا هوشیار راد۲، دكتر حمید علوی مجد۳

(۱) دانشكدۀ علوم تغذیه و صنایع غذایی،

(۲) انستیتو تحقیقات علوم تغذیه و صنایع غذایی،

(۳) دانشكدۀ پیراپزشكی،

دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی ـ درمانی شهید بهشتی

نشانی مكاتبه: تهران، شهرك غرب، بلوار شهید فرحزادی، خیابان ارغوان غربی، پلاك ۴۶، انستیتو تحقیقات تغذیه و علوم غذایی، مرجان باژن

E-mail:bazhan_M[at]yahoo[.]com