جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
افتخارات دیروز را امروز ببینیم
اردبیل در میان کوههای تالش و سبلان و در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته و به همین سبب از زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل برخوردار است. اگر تصمیم دارید به اردبیل سفر کنید از نظر زمانی، فصل بهار و تابستان بهترین زمان سفر به این شهر است.
شهر اردبیل از دیر باز برای جهانگردان و گردشگران خارجی و داخلی شهری پر از جاذبههای تاریخی و طبیعی بوده و جهانگردان بسیاری از این شهر و دیدنیها و شگفتیهای آن در یادداشتهای سفرشان یاد کردهاند.
بودلف در سده چهارم، یاقوت حموی در سده هفتم و اصطخری در کتاب «مسالک والممالک» خود و مقدسی در کتاب «احسن التقاسیم» از این شهر یاد کرده و آن را شهری مهم و بزرگ ذکر کردهاند.
از میان جهانگردان اروپایی که به ایران سفر کرده و از شهر اردبیل دیدن کردهاند، میتوان به تاورنه، پیتر دولاواله، آدام اوله آروایس و مسیو ژوبر فرانسوی اشاره کرد.
در میان بناهای تاریخی شهر اردبیل تقریبا همگان با آرامگاه شیخ صفی آشنا هستند ولی در کنار این مجموعه تاریخی ارزشمند باید یادی هم از مسجد جامع و قدیمی این شهر بکنیم که یکی از قدیمیترین آثار اسلامی اردبیل به شمار میآید.
مسجد جمعه اردبیل در محله پیرشمسالدین، میان گورستانی قرار گرفته و از سه قسمت تشکیل شده است. در واقع این مسجد که در برخی نسخهها و کتابها از آن به عنوان مسجد جامع نیز یاد شده، بازمانده مسجد عظیم و گسترده و کمنظیری است که در دورههای مختلف اسلامی بویژه دوره سلجوقی بنا شده و تا اوایل دوره صفوی آباد بوده است.
اولین قسمت بنا پایه منارهای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم میخورد. این مناره استوانهای شکل و از جنس آجر است.
در بدنه مناره، دو سنگ نوشته باقی مانده که یکی از آنها فرمان اوزون حسن آق قویونلو و دیگری کتیبهای با تاریخ ۸۷۸ هجری است.
دومین قسمت اصلی بنا، مسجد تیرپوش است که روی ۹ ستون چوبی قرار گرفته و ستونها هم بر پایههای سنگی غیرمنتظم استوار شدهاند.
در ورودی چوبی تکهکوب شده، میخهای آهنی برجستهای دارد و بالای یک لنگه آن، نوشتهای کندهکاری شده است.
سومین قسمت بنا، مسجد قدیم است که مرکب از چهار طاق و گنبد است. تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزئینات آن، کاشی به کار رفته است. بخشی از نما تقریبا از بین رفته است.
زیر تالار اصلی مسجد، به منظور تسهیل عبور و مرور مردم و دستهها و اجتماعات، دهلیزها و راهروهایی به صورت شبکهای منظم و محاسبه شده ساخته شده است که در فاصله هر دو متر به صورت چهارراهی متقاطع این معبرها دیده میشوند و بلندی هر یک از این راهروهای زیرزمینی ۱۹۰ و پهنای آن ۸۰ سانتیمتر است.
مسجد جمعه اردبیل به مرور زمان صدمات زیادی دیده است که آخرین و جدیدترین آن در سال ۱۳۵۷ بوده که طی آن در جریان ساخت و توسعه امتداد خیابان سی متری، بخش زیادی از تپه تاریخی از بین رفت و بدنه شرقی محوطه محراب مسجد دچار شکستگی و رانش شد.
هماکنون این مسجد به دلیل قرار گرفتن در مسیر حرکت وسایط نقلیه سنگین در معرض لرزش و فرسایش هر چه بیشتر قرار دارد و خطر تخریب و فرسودگی آن را تهدید میکند. البته اگر گذرتان به اردبیل خورد تنها به دیدن این مسجد بسنده نکنید.
از دیگر دیدنیهای اردبیل میتوان به موزه صنایع دستی در حمام قدیمی شیخ، مجموعه بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی، بازار اردبیل، پلهای سیدآباد (پیر مادر)، یعقوبیه و ابراهیمآباد (هر دو روی رودخانه بالیقلی)، پل کلخوران، پل سامیان (روی رودخانه قرهسو)، حمامهای پیرزرگر، اوچ دکان پیر (حاج رحیم)، ملاهادی، حاج شیخ، پیر عبدالملک (میرزا حبیب) و حمام صفویه، مسجد جمعه، قیز امامزاده سی (امامزاده حلیمه خاتون)، برج شاطر گنبدی (در روستای صومعه)، مسجد میرزاعلیاکبر مرحوم، گنجینه مردمشناسی اردبیل در حمام قدیمی ظهیرالاسلام، پیکره سنگی بابا داوود عنبران و امامزاده صالح اشاره کرد.
از مناطق طبیعی اردبیل نیز میتوان دریاچه شورابیل را نام برد که در دو کیلومتری جنوب اردبیل قرار دارد. به دلیل آن که آب این دریاچه شور بوده، آن را شورابیل مینامیدهاند و امروزه با شیرینتر کردن آب آن، نوعی ماهی قزلآلا در آن پرورش میدهند.
این دریاچه از جاذبههای بسیار مهم اردبیل به شمار میرود و با امکاناتی که در کنار آن به وجود آوردهاند، گردشگران بیشتری برای دیدن آن به اردبیل سفر میکنند.
حمام اوچ دکان اردبیل در محله اوچ دکان اردبیل قرار گرفته و از دیگر حمامهای این شهر قدیمیتر است. بنا به سنگ نبشته بالای طاقنمای سر در حمام، ساخت بنای این حمام یک سال به طول انجامیده است.
حمام از بخشهای دهلیز، رختکن حمام، شاهنشین و... تشکیل شده که دیوارهای داخلی حمام نقاشی شده است و دهلیز حمام محوطهای شش گوش است که دارای شش تاقچه بوده و دارای گنبد است.
از نقشهایی که در نقاشیهای این حمام دیده میشود، میتوان به نقشهای اسلیمی گل و برگ یا اسلیمی توریقی ساده، صحنههای تشریفاتی مربوط به خادمها، ترنج، گلهای شاهعباسی و گلبرگهای ریز و دیگر طرحهای زیبا اشاره کرد.
تابستان بهترین فصل برای سفر به اردبیل است؛ جایی که خورشید چندان در آن اعتباری ندارد و گرمای هوا به اندازه دیگر شهرها نیست.
احسان محمد حسینی