سوء مصرف دارو و عوامل روانشناختی مرتبط

اینکه چه موقع می‌توان راجع به سوء مصرف دارو سخن به میان آورد، همواره مورد بحث بوده است. در نظر گرفتن جنبه‌های تاریخی و فرهنگی مصرف دارو، چارچوب مناسبی برای مفاهیم فعلی اختلال‌های …

اینکه چه موقع می‌توان راجع به سوء مصرف دارو سخن به میان آورد، همواره مورد بحث بوده است. در نظر گرفتن جنبه‌های تاریخی و فرهنگی مصرف دارو، چارچوب مناسبی برای مفاهیم فعلی اختلال‌های مصرف مواد در اختیار می‌گذارد. اینکه چگونه یک جامعه مصرف داروی بخصوصی را می‌نگرد، تاثیر مهمی دارد بر اینکه چگونه وابستگی را تعریف کنیم. به طور سنتی برای اینکه تعیین شود آیا کسی به ماده‌ای معتاد شده است، لازم است الگوی ناسازگارانه مصرف مواد در نظر گرفته شود. این الگوی ناسازگارانه موجب پریشانی و اختلال در زندگی فرد می‌شود. در فردی که به ماده‌ای «معتاد» است، نشانه‌هایی پدیدار می‌شوند:

۱- نیاز فرد برای رسیدن به وجد یا اثر مطلوب ناشی از دارو افزایش می‌یابد و اثر دارو در مصرف مداوم کم می‌شود.

۲- با عدم مصرف دارو نشانه ها و ناراحتی هایی در فرد بروز می‌کند.

۳- دارو به میزانی بیشتر یا طولانی تر از آنچه مشخص است مصرف می‌شود.

۴- فرد برای کنترل یا قطع مصرف ماده تلاش های ناموفقی دارد.

۵- مصرف مکرر ماده به مشکلات اجتماعی، یا میان فردی یا شغلی و حرفه‌ای می‌انجامد. منظور از دارو هر نوع ماده شیمیایی است که می‌تواند دستگاه زیستی را تغییر دهد. داروها از طریق دستگاه گردش خون به مغز منتقل می‌شوند. قابل حل بودن در چربی عامل مهمی‌است که دارو با چه سرعتی به مغز برسد. همه داروهای روان گردان آثار گوناگونی بر سیستم های انتقال دهنده دستگاه عصبی موجود در مغز دارند. در اثر مواجهه مکرر، بدن و مغز با حضور دارو سازگار می‌شوند. از طریق مکانیسم های تعادل حیاتی مغز می‌کوشد تا آثار دارو را جبران کند، و به همین دلیل پدیده «تحمل» ایجاد می‌شود. به این معنی که فرد به میزان بیشتری از ماده نیاز دارد تا به همان اثر قبلی دست پیدا کند. این به دلیل کاهش پاسخ به دارو در اثر مواجهه مکرر است. سال ها این اعتقاد وجود داشت که شخصیت به اصطلاح « اعتیادآور» وجود دارد.

به این معنا که سوء مصرف کنندگان مواد دارای ضعف های شخصیتی خاصی هستند. اگرچه پژوهش‌ها چیزی به نام شخصیت اعتیادآور را نشان ندادند، اما برخی از اختلال‌های روانپزشکی خاص با اختلال‌های سوء مصرف مواد، ارتباط بالا نشان دادند. اختلال شخصیت ضد اجتماعی در بین مردان مبتلا به اختلال سوء مصرف مواد شایع‌ترین اختلال روانپزشکی است. ویژگی اختلال شخصیت ضد اجتماعی، الگوهای رفتاری غیر مسئولانه، مخرب، و ضد اجتماعی است که در کودکی یا اوایل نوجوانی آغاز می‌شود و تا بزرگسالی ادامه دارد. دیدگاه‌های جدیدتری اعتیاد را بیانگر کمبودهای اساسی در رشد عاطفه خود می‌دانند. اختلال در رشد اولیه به ویژه در خصوص روابط با دیگران می‌تواند این آسیب پذیری را افزایش دهد. اگر فرد در طول سال‌های اساسی رشد روابط مثبت کمی داشته باشد، برقرار کردن روابط صمیمانه در بزرگسالی برایش بسیار استرس زا می‌شود و ممکن است مصرف مواد برای رفع این استرس ها صورت بگیرد.

نویسنده : آذر نادری