انتظار بازگشت غرور پایمال شده

نگاهی به رمان«ناپدید شدگان» نوشته آریل دورفمان

رمان «ناپدید شدگان» حکایتی غریب دارد،حکایتی که اگر پیچیده در تکنیک های داستانی هم نباشد به خودی خود دوست داشتنی و قابل تحمل است._

خبر گزاری کتاب ایران(ایبنا) رسول آبادیان: آریل دورفمان یکی از نویسندگان آزژانتینی است که به یک تبعید خود خواسته تن داده و بر خلاف میل اش سال ها در کشور شیلی روزگار گذرانده است ،کشوری که در سال های حضوراین نویسنده آکنده از خشونت های سیاسی بوده و از این منظر با زادگاه او تفاوت چندانی نداشته است.

آریل دورفمان زندگی ادبی خود را در رمان «ناپدید شدگان»که اغلب منتقدان ادبیات از آن به عنوان شاهکار نویسنده نام برده اند داستانی غافلگیر کننده و چند وجهی دارد،این داستان در محیطی سمبلیک با مردمانی رنج دیده می گذرد ،مردمانی که به هرشکل هویت از دست رفته و اعتماد به نفس پایمال شده خود را جستجو می کنند و البته هرچه بیشتر تلاش می کنند کمتر می یابند. سال ۱۹۶۸با انتشار کتاب تخیل و خشونت در آمریکا آغاز کرد ،کتابی که مربوط به مقالاتی درباره ادبیات قرن بیستم کشورهای آمریکای لاتین بود،کتابی که تلاش می کرد به استفاده از ادبیات به عنوان یکی از ابزار مقاومت در برابر انواع ارعاب و فشارهایی که ملت های آمریکای لاتین تجربه کرده اند اشاراتی داشته باشد.

رمان «ناپدید شدگان»که اغلب منتقدان ادبیات از آن به عنوان شاهکار نویسنده نام برده اند داستانی غافلگیر کننده و چند وجهی دارد،این داستان در محیطی سمبلیک با مردمانی رنج دیده می گذرد ،مردمانی که به هرشکل هویت از دست رفته و اعتماد به نفس پایمال شده خود را جستجو می کنند و البته هرچه بیشتر تلاش می کنند کمتر می یابند.

ماجرای داستان از جایی شروع می شود که اهالی یک روستا از دل آب های رودخانه یک جسد بیرون می کشند و از آن جایی که همه آن ها یک گمشده دارند جسد را مربوط به خود می دانند و همین ادعاها بستر ساز اثری بدیع می شود.

آریل دورفمان با تکیه بر یک ماجرای ناگهانی ذهنیت خواننده اش را به تسخیر خود در می آورد، به گونه ای که اگر او چند بار رمان را نخواند رمان «ناپدید شدگان» دارای هشت فصل و دوازده بخش است که ده بخش آن به شیوه دانای کل و بخش های چهار و هشت از زبان یکی از شخصیت ها روایت می شود. هرگز متوجه بسیاری از ضعف های ساختاری اش نمی شود.

رمان «ناپدید شدگان» دارای هشت فصل و دوازده بخش است که ۱۰بخش آن به شیوه دانای کل و بخش های چهار و هشت از زبان یکی از شخصیت ها روایت می شود.

فضای کلی رمان «ناپدید شدگان» فضایی هراس آور و در عین حال رقت انگیز است،فضایی که تا حدود زیادی به آثاررئالیسم جادوئی پهلو می زند اما در انتها تنها چیزی که از کلیت آن در ذهن می ماند خشونت پیچیده در لفافه ای از حس انتظار است،انتظاری بیهوده که گویی هرگز به پایان نمی رسد و پیدا شدن جسد بیش از پیش به تشدید آن می انجامد.

معلوم نیست که دورفمان بنا به چه ضرورتی گوشه ای از کشور یونان را برای خلق اثرخود انتخاب فضای داستانی دورفمان در این اثر به اشکال گوناگون یادآورکشور های آمریکای لاتین در دوره تسلط دیکتاتورهاست،یعنی این که خود زادگاه نویسنده بیش از کشور یونان نیازمند به این نگاه است و سعی نویسنده در انتقال ذهنیت خواننده به جایی دیگر شاید از منظر نام و نشان موفق باشد اما ته مایه هایش همان ته مایه های آرژانتینی است. کرده،نکته ای که تا حد زیادی به کار لطمه وارد کرده و ایجاد حس باور ۰را کمرنگ کرده است.

فضای داستانی دورفمان در این اثر به اشکال گوناگون یادآورکشور های آمریکای لاتین در دوره تسلط دیکتاتورهاست،یعنی این که خود زادگاه نویسنده بیش از کشور یونان نیازمند به این نگاه است و سعی نویسنده در انتقال ذهنیت خواننده به جایی دیگر شاید از منظر نام و نشان موفق باشد اما ته مایه هایش همان ته مایه های آرژانتینی است.

یکی از نکات قابل توجه در رمان ناپدید شدگان ایجاد یک ضرباهنگ منسجم و حفظ آن تا پایان اثر است،نکته ای که می توان از آن به عنوان تسلط دورفمان بر همه عناصر داستانی نام برد،آغاز زیبای داستان که با خشونتی آشکار همراه است هم یکی دیگر از نکات قوت به حساب می آید:«سروان گفت:این پیر سگ باز پیدایش شد؟

بله قربان خودش است.

خودش است ،از همین می ترسیدم،به اش بگو من نیستم.

گفته ام قربان،گفته ام که شما نیستید.

خوب؟

با اجازه شما جناب سروان می گوید منتظر می ماند تا بیایید بیرون.

مگر نگفتی که من نیستم؟خودت گفتی که....

می گوید منتظر می ماند،می گوید این جا فقط شیوه نمادین و بدیع شخصیت سروان به عنوان یکی از عناصر دیکتاتوری آن هم در اتاقی کوچک وآکنده از ترس در اوایل کار ذهنیت خواننده را به این سو می کشاند که قرار است یک شاهکار بخواند و البته خواننده تا حدودی توانسته به این حس پاسخی مثبت بدهد. یک در دارد و شما از همان دری که وارد شده اید بیرون می روید،حرفش این است جناب سروان.

جسد چی؟این حرف و نقل ها زیر سر این جسد است.

هنوز همان جاست جناب سروان.

زن ها چی؟

زن ها هم هستند جناب سروان،هنوز همان جا هستند کنار رودخانه.

همه اش زیر سر این جسد است،این جسد بی پدر و مادر.....»

شیوه نمادین و بدیع شخصیت سروان به عنوان یکی از عناصر دیکتاتوری آن هم در اتاقی کوچک وآکنده از ترس در اوایل کار ذهنیت خواننده را به این سو می کشاند که قرار است یک شاهکار بخواند و البته خواننده تا حدودی توانسته به این حس پاسخی مثبت بدهد.

یکی دیگر از مواردی که باید درباره این اثر به آن اشاره کرد استفاده خوب از عنصر تعلیق است،عنصری که از همان ابتدا خواننده را به دل یک ماجرا پرتاب می کند و تا آخر او را درمورد سرنوشت شخصیت ها به کنجکاوی وامیدارد.

چاپ دوم رمان«ناپدید شدگان»سال ۱۳۸۷در شمارگان۱۶۵۰نسخه و قیمت۲۸۰۰تومان توسط نشر آفرینگان عرضه شده است.