ابداع شیوه جدیدی برای مطالعه متون باستانی

تا به حال مشكلات مطالعهٔ یك متن به زبان میخی فكر كرده اید ابتدا باید این زبان باستانی را كه در خاورمیانه رایج بوده, یاد بگیرید و این خود كار بزرگی است كه تنها چند صد نفر در سرتاسر جهان موفق به انجام آن شده اند

تا به حال مشكلات مطالعهٔ یك متن به زبان میخی فكر كرده‌اید؟ ابتدا باید این زبان‌ باستانی را كه در خاورمیانه رایج بوده، یاد بگیرید و این خود كار بزرگی است كه تنها چند صد نفر در سرتاسر جهان موفق به انجام آن شده‌‌اند.پس از آن كه خواندن خط میخی را آموختید، كاری كه لااقل سه یا چهار سال طول می‌كشد، برای پیدا كردن مطالب قابل خواندن هم با مشكلات بزرگی روبرو هستید، چرا كه لوح‌های گلی معمولا به صورت تكه تكه كشف می‌شوند. پیوتر میچالووسكی ،‌استاد زبان‌‌های خاور نزدیك دانشگاه میشیگان،در این مورد می‌گوید« ممكن است قسمتی از یك لوح به موزه‌أی در انگلستان برود و قسمت دیگر به موزه‌أی در فیلادلفیا و قسمت سوم دوباره به انگلستان ،‌گاهی اوقات یك سوم عمرتان تنها با دوندگی برای ردیابی و مطالعهٔ یك لوح به هدر می‌رود.» اما تیمی از اساتید دانشگاه و دانشمندان در آزمایشگاه فیزیك عملی جان هاپكینز در دانشگاه هوم‌وود،در هووارد كانتی بالتیمور، با ایجاد یك كتابخانهٔ‌اینترنتی از لوح‌های اسكن شده ،‌برای تغییر این وضع تلاش می‌كنند. از زمان ظهور اینترنت،‌چندین دانشگاه دیگر مانند دانشگاه كالیفرنیا و دانشگاه پنسیلوانیا نیز تهیهٔ تصاویر دیجیتال از لوح‌ها میخی را شروع كرده‌اند.اما پروژه هاپكینز، كه با استفاده از یك بورسیهٔ ۵۵/۱ میلیون دلاری از بنیاد ملی علوم آغاز به كار كرده است،‌تنها موردی است كه برای بازنمایی لوح‌ها به صورت سه بعدی تلاش می‌كند. عدهٔ زیادی اعتقاد دارند كه این تصاویر سه بعدی بسیار بیشتر از تصاویر معمولی برای كارشناسان و محققان مفید خواهد بود. رابرت انگلوند، استاد آشورشناسی دانشگاه UCLA و مدیر یك كتابخانهٔ دیجیتالی لوح‌های میخی، كه تصاویر دوبعدی از این لوح‌ تهیه كرده ، در این باره می‌‌گوید:«‌این هدف خیلی بزرگی است. ما برای مطالعه این لوح‌ها كه اغلب در وضع بدی به سر می‌برند ،‌ باید قادر به دیدن كلیهٔ جزئیات باشیم.» از آن جایی كه اغلب بر روی هر شش وجه لوح‌ها میخی نوشته‌هایی وجود دارد ،‌آوردن این لوح‌ها باستانی به قرن بیست و یكم كار چندان آسانی نخواهد بود. دین اشنایدر، متخصص تكنولوژی دانشگاه جان هاپكینز كه در این پروژه مشغول به كار است، ‌می‌گوید «‌ما باید وسایل خاصی برای این كار ابداع كنیم، چرا كه تهیهٔ تصاویر ۳ بعدی بسیار مشكل‌تر از تهیهٔ تصاویر ۲ بعدی است.» تاریخ مكتوب به گفتهٔ كارشناسان ،‌ خط میخی اولین بار در حدود ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح ظاهر شد و آخرین متون نوشته شده به این خط به سال ۷۵ پس از میلاد تعلق دارد. اغلب این لوح‌ها،‌به معاملات روزمره و مالیات‌ها و … اختصاص دارند اما بعضی از آن‌ها درونمایهٔ مذهبی دارند و بر روی یكی از این لوح‌ها نیز حماسهٔ گیلگمش ،‌یكی از نخستین اشعار حماسی ،‌حك شده است. از لحاظ شكل نوشتاری، خط میخی به خط چینی شباهت دارد ـ تركیبی از كلمات تصویری و كلماتی كه از الفبای میخی تشكیل شده‌اند. متون میخی معمولا به وسیلهٔ نی‌های بلند روی لوح‌ها گلی خیس نوشته می‌شدند. هنگامی كه لوح خشك می‌شد،‌نوشته‌های روی آن پایدار می‌شدند. به خاطر این كه حمل و نقل این لوح‌های گلی بسیار مشكل است و هزینهٔ بسیار زیادی نیز دارد ،‌بسیاری از كارشناسان خط میخی كه به این لوح‌ها دسترسی ندارند، به تصاویر و طرح‌هایی متكی هستند كه با دست از روی آن‌ها كشیده شده است و به گفتهٔ كارشناسان این امر اغلب مشكلات زیادی به بار می‌آورد.اشنایدر می‌گوید «‌هیچ‌وقت نمی‌توانید به دقیق‌بودن طرح‌ها اعتماد كنید و در مورد عكس‌ها هم، اگر در نور كافی تهیه نشده باشند، چندان به كار ما نمی‌آیند.» جستجو در تاریكی مشكل دیگری كه وجود دارد این است كه تصاویر بسیاری از لوح‌های گلی هیچ‌گاه در كتاب‌ها یا مجلات چاپ نشده اند به همین خاطر ،‌به گفتهٔ‌ میچالووسكی « مثل این است كه مشغول جستجو درتاریكی هستید.» ‌میچالووسكی می‌گوید « ممكن است بر اساس مطالعه‌تان روی یكی از این تصاویر چاپ شده ،‌ایدهٔ درخشانی به ذهن‌تان برسد، اما تا وقتی كه یك بورسیه نگیرید و برای دیدن لوح‌ واقعی سفر نكنید، نمی‌توانید هیچ‌چیز را ثابت كنید.» كارشناسان خط میخی،‌سال‌ها است كه به شیوه‌ای برای خلاصی از مشكلات نامه‌نگاری و اجازه گرفتن از مدیران موزه‌ها و كلكسیونر‌های شخصی برای بازدید از مجموعه‌های لوح‌های میخی‌شان می‌اندیشند.اما به گفتهٔ اشنایدر«‌تنها در سال‌های اخیر تكنولوژی به كمك ما آمده است» به گفتهٔ دانشمندان،‌ضبط تصاویر سه بعدی بسیار سخت‌تر از تهیهٔ تصاویر دو بعدی است . بخشی از این مشكل به این برمی‌‌گردد كه تقاضای كمی برای تجهیزات دوربین سه بعدی وجود دارد. تجهیزات موجود یا تصاویر پرگرین ( دانه دانه ) و بزرگ تهیه می‌كنند كه فاقد جزئیات كافی برای كارشناسان خط میخی است و یا تصاویر میكروسكوپی كه حاوی جزئیات بیش از حد هستند. دونالد دی .‌دانكان،‌مهندس آزمایشگاه فیزیك عملی كه اغلب كارهای فنی پروژه به عهدهٔ او است، می‌گوید:«‌در حال حاضر ،‌هیچ‌كدام از تجهیزات موجود برای كار ما مناسب نیستند. این تجهیزات یا زیادی دقیق هستند و یا دقت كافی ندارند.» اخیراً یك شركت كانادایی پیدا شده كه اسكنر‌هایی تولید می‌كند كه به اعتقاد دانكان و همكارانش می‌توان با ایجاد تغییراتی، از آن‌ها برای اسكن این لوح‌های شش وجهی و شكننده استفاده كرد