هنر معاصر همچنان پیشتاز

وضعیت جاری فروش آثار هنری در جهان چگونه است

بعد از دوره موفق خرید ‌و ‌فروش آثار هنری در سال‌های میانی دهه اول ‌هزاره دوم، احیای بازار مبادلات آثار هنری برای حراج‌گذاران در اولویت قرار گرفت. در سال ۲۰۰۹، مالکیت کریستیز (موسسه پیشتاز در زمینه حراج آثار هنری در جهان) از آن فرانسوا پینو شد. در همین سال، این موسسه بیش از ۴۳‌درصد آثار هنری در اختیار خود را به فروش رساند؛ در حالی‌که موسسه ساتبیز از فروش ۵۸‌درصد آثار هنری خود بازماند. البته اوضاع در سال ۲۰۱۰ برای هر دو موسسه حراج‌گذار دلگرم‌کننده‌تر بود؛ به‌طوری که ساتبیز با ثبت ارقامی نزدیک به ۳۰‌میلیون دلار برای فروش یک اثر، از یک دوره پر‌کنش و بحرانی عبور کرد. با این‌حال نباید فراموش کرد که کل عایدی حاصل از فروش آثار هنری معاصر در سال ۲۰۰۹، مربوط به فروش تنها ۲۳‌درصد از آثار ارایه شده بود، در حالی‌که این میزان، در مدت‌زمان مشابه (از نیمه دوم ۲۰۰۷تا نیمه اول سال ۲۰۰۸) ۵۴‌درصد بوده است. همه اینها حاکی از سقوط قیمت‌ها در آخرین سال دهه اول‌ هزاره سوم میلادی بود؛ سقوطی که بحران مالی سال ۲۰۰۹ زمینه‌ساز آن شد و البته مجموعه‌داران را دلسرد نکرد. این سقوط قیمت‌ها، بیش از هر چیز منجر به گرایشی نسبی برای فروش آثار هنری امضادار شد. در عوض سرمایه‌گذاران دریافتند دیگر مجالی برای هدر دادن زمان نمانده و تقاضا برای خرید آثار تثبیت‌شده مثل سابق وجود ندارد. در واقع، تمایل سرمایه‌گذاران به هنر معاصر بیشتر شد و طبعا اوضاع این هنر در مقایسه با سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ بهبود یافت. تعداد آثار هنری معاصر که حد فاصل ژوئیه ۲۰۰۹ تا ژوئن ۲۰۱۰ فروخته شد، از میزان آثار به فروش‌رفته در شش سال قبل از این زمان، بیشتر بود. طی این مدت بیش از ۳۰‌هزار ‌و ۳۰۰ اثر هنری در مجموع، با رقمی بیش از ۷۰۰‌میلیون دلار فروخته شدند. البته این رقم، در مقایسه با رقم یک‌میلیارد و ۳۰۰‌میلیون دلار کسب‌شده از فروش آثار طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ در سطح پایین‌تری قرار داشت، با این‌حال نمودار فروش حد فاصل سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ حاکی از پویایی مارکت آثار هنری معاصر است. این روزها سفارش برای خرید عکس‌ها، مجسمه‌ها و طراحی‌های معاصر بیش از گذشته است. به علاوه، شمار نقاشی‌های معاصر که در حراج‌ها عرضه شده، بسیار بیشتر از سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ بوده است.

بحران مالی بازارهای جهانی در سال ۲۰۰۹ باعث شد مارکت نقاشی‌های معاصر بهبود یافته و چنان‌ گران شوند که بسیاری از مجموعه‌داران در خرید آثار معاصر جانب احتیاط را در پیش گیرند. با این وجود تنها در ظرف کمتر از دو سال، فروش این آثار ۱۱‌درصد افزایش نشان داد. نقاشی‌هایی که قبل از آن با رقمی بالاتر از ۱۵۰‌هزار دلار چکش می‌خورد، در شرایط جدید سه برابر بیشتر از ارقام قبلی عرضه و فروخته شد. از طرف دیگر، علاقه خریداران برای خرید عکس‌های معاصر و طراحی‌ها و آثار چاپی بیشتر شد. برخلاف بحران سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ که خرید آثار هنری را با فضایی منجمد رو‌به‌رو کرده بود، اشتیاق خریداران در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ سازگاری بیشتری با زمینه اقتصادی موجود داشته است. در این مدت ۴۷‌درصد طراحی‌ها و ۶۷‌درصد آثار چاپی معاصر و نزدیک به ۸۰‌درصد عکس‌ها و نقاشی‌های معاصر بین ۱۵۰۰ تا ۱۵‌هزار دلار به فروش رفت.

این روزها آمارهای رسمی حاکی از فروش ۲/۱میلیارد دلاری آثار هنری در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ است. فارغ از افزایش عمومی نرخ‌ها، این رکورد قیمت، طبیعتا منجر به افزایش غیرمترقبه سطح تقاضا برای هنر معاصر شده است. ۳۷‌هزار اثر هنری معاصر در خلال این سال به فروش رسیده که بین سه تا چهار برابر کل فروش در آغاز ‌هزاره دوم است و این رکوردی تاریخی محسوب می‌شود. در این میان علایق خریداران آثار عرضه شده توسط این موسسه هم جالب توجه است. برای مثال، مشتریان روس بیشتر در حراج آثار امپرسیونیستی، مدرن، دکوراتیو، پسا جنگ (Post war) و معاصر شرکت داشته‌اند؛ در حالی که خریداران چینی، اغلب در حراج‌های مبلمان و نقاشی‌های استادان قدیم شرکت کرده‌اند. خریداران خاورمیانه هم برای حراج‌های ساعت و جواهرات این موسسه در دوبی، پول بیشتری پرداخت کرده‌اند هر چند در زمینه خرید آثار هنری مدرن و معاصر هم تمایل خریداران این منطقه قوی است. پابلو پیکاسو و اندی وارهول بالاترین ارقام فروش شش ماه اول سال ۲۰۱۱ کریستیز را به خود اختصاص دادند و البته جزو سنگین‌وزن‌های مارکت هنر در نیمه اول سال ۲۰۱۱ هم بودند. در منطقه خاورمیانه ۴۵‌درصد خریداران، خریداران بین‌المللی هستند. این منطقه شاهد پنج‌درصد افزایش حجم فروش، در مقایسه با مدت مشابه سال قبل بوده است.

شهرام پایور