چگونه می توان از فرسودگی و خرابی سخت افزاری کامپیوتر رایانه خود جلوگیری کنیم

کامپیوترها در اصل باید فنا ناپذیر باشند آنها فقط کلکسیونی از مدارها و سیگنالها هستند و تا زمانی که جریان الکتریکی در آنها وجود دارد باید به کار خود ادامه دهند در این بین چیزی برای آسیب دیدن وجود ندارد و هیچ چیز هم فرسوده نمیشود

کامپیوترها در اصل باید فنا ناپذیر باشند! آنها فقط کلکسیونی از مدارها و سیگنالها هستند و تا زمانی که جریان ‏الکتریکی در آنها وجود دارد باید به کار خود ادامه دهند. در این بین چیزی برای آسیب دیدن وجود ندارد و هیچ ‏چیز هم فرسوده نمیشود. البته هرکسی که تا به حال صاحب یک کامپیوتر بوده است میداند که هیچ یک از نکات ‏بالا حقیقت ندارد...

●مقدمه:

کامپیوترها و در اصل قطعات تشکیل دهنده آنها دارای طول عمر محدودی هستند و البته عوامل دیگری مانند ‏حمل نادرست، وجود اشکال در قطعات تولیدی و حتی مونتاژ نادرست میتواند عمر آنها را تا حد زیادی کاهش دهد. ‏به همین دلیل است که کامپوترها معمولا" حدود ۱۰ سال بدون خرابی عمر میکنند.

عموما نباید نگران به پایان ‏رسیدن عمر متوسط کامپیوتر ها باشیم چرا که عمر مفید یک کامپیوتر، یعنی مدت زمانی که قادر به اجرای نرم ‏افزارهای جدید و مدرن است، خیلی کمتر از عمر متوسط آنهاست.

یک کامپیوتر نهایتا" دارای عمر مفیدی به طول ‏‏۵ سال است. البته مواردی نیز هستند که میتوانند عمر یک کامپیوتر را کاهش دهند و در حالی که مدت زیادی از ‏عمر مفید یک کامپیوتر باقی است آن را از رده خارج کنند.

● آیا فکر فروش کامپیوتر خود به یک موزه را درسر دارید؟!

نمیخواهیم در این مقاله خیلی علمی و فنی به دلایل ‏خرابی یک کامپوتر اشاره کنیم بلکه سعی خواهیم کرد با بیانی بسیار ساده رایج ترین اشکالاتی را که ممکن است ‏برای هر کامپیوتری اتفاق بیافتد شرح داده و برای هریک راه حل ساده ای نیز ارائه نماییم.‏

● منبع تغذیه- پاور :

منابع تغذیه در یک ‏PC‏ ( پی سی مخفف کامپیوتر شخصی computer PERSONAL – کامپیوترهای معمولی) مهمترین قطعات در حفظ سلامت یک کامپیوتر هستند، ولی با این وجود از طرف ما با ‏کمترین توجه رو به رو میشوند. بیشتر ما حاضر هستیم برای خرید یک پردازنده و یا کارت ویدیویی جدید مبالغ ‏هنگفتی هزینه کنیم اما هنگام انتخاب منبع تغذیه سعی میکنیم ساده ترین و ارزان ترین را انتخاب کنیم بی خبر از ‏اینکه همین منبع تغذیه به ظاهر بی اهمیت یکی از مهمترین قسمتها برای حفظ سلامت کامپوتر ما است. طبق ‏تحقیقات انجام شده، خرابی های ناشی از منابع تغذیه معیوب، بالاترین درصد خرابی های سخت افزاری را به خود ‏اختصاص میدهند. از اینکه میگوییم منبع تغذیه یکی از خطرناک ترین قطعات ‏PC‏ است نباید تعجب کنید. به هر ‏صورت این قطعه به ظاهر بی اهمیت وظیفه مهمی بر عهده دارد. منبع تغذیه باید ولتاژ بالایی برابر با ۲۲۰ ولت را ‏ورودی را به مقدار بسیار کوچکی برابر با ۳/۳ ، ۵ و یا ۱۲ ولت که برای تغذیه قطعات مختلف کامپیوترهای مدرن ‏لارم است تبدیل نماید.‏

هنگامی که یک منبع تغذیه خراب میشود جریان الکتریکی را به صورت نامنظم به قطعات مختلف کامپیوتر ارسال ‏میکند که میتواند به قطعات گران قیمت کامپیوتر شما آسیب بزند. متاسفانه بیشتر منابع تغذیه توسط شرکتهای ‏بی نام و نشانی که کوچکترین توجهی به کنترل کیفیت و بسته بندی صحیح ندارند تولید شده و در کیسهای ارزان ‏قیمت جای میگیرند. به همین دلیل هر روز شاهد تعداد زیادی کامپیوتر هستیم که عمرشان زودتر از موعد به انتها ‏رسیده است. البته گاهی اوقات آنها به چیزی بیش از قطعات گران قیمت کامپیوتر شما صدمه میزنند. منابع تغذیه ‏معیوب میتوانند صدمات جانی به بار آورده و یا حتی باعث آتش سوزی شوند. ‏

● مشکلات رایج در منابع تغذیه با کیفیت پایین

اما برای جلوگیری از چنین مشکلاتی چه باید کرد؟ البته پیدا کردن راه حل مناسب و جامع کار ساده ای به نظر ‏نمیرسد اما یک اصل کلی وجود دارد: همیشه به نام سازنده توجه کنید. البته مسلما" این بهترین راه نیست اما یکی ‏از ساده ترین و در عین حال مطمئن ترین راه های موجود برای انتخاب یک منبع تغذیه مناسب است. خرید یک ‏قطعه از یک شرکت معتبر از سازنده ای خوشنام که متخصص تولید چنین قطعاتی است میتواند شما را تا حد ‏زیادی از سلامت قطعه خریداری شده مطمئن کند. برای پیدا کردن این سازندگان معتبر بهترین راه مراجعه به ‏اینترنت و سایتهای معتبر اینترنتی است که چنین قطعاتی را آزمایش کرده و نتایج آن را در معرض دید عموم ‏میگذارند. البته برای خرید چنین منابع تغذیه ای مجبورید پول بیشتری بپردازید اما مطمئن باشید که کاملا" ‏ارزش آن را دارد. ‏

راه دیگر برای جلوگیری از خرابی های منبع تغذیه، دور نگاه داشتن کامپوتر از کف زمین و محیط گرد و خاکی ‏است. گرد و خاک موجب تسریع در فرآیند خرابی منابع تغذیه میشود و معمولا" اولین چیزی را نیز که از کار می ‏اندازد فن درون آن است.‏

● نصب قطعات و عدم استفاده از قطعات معیوب یا ناسازگار :

سر هم کردن قطعات کامپیوتر یا به اصطلاح اسمبل کردن، یکی دیگر از مهمترین دلیل بروز خرابی در ‏کامپیوترهای شخصی است. معمولا" اشتباهات انسانی در هر کاری موجب ایجاد درصد بسیار بالایی از مشکلات و ‏خرابی ها است. حتی کاربران با تجربه نیز گاهی اشتباه میکنند و این اشباهات گاهی میتواند فاجعه بار باشد. البته ‏بسیاری از قطعات مهم و اصلی کامپیوتر به گونه ای طراحی شده اند که تنها در یک جهت قابل نصب هستند اما ‏حتی این قطعات نیز در معرض مشکلات ایجاد شده در رابطه با نصب نا صحیح قرار دارند. ‏

مشکلاتی مانند بروز اتصال کوتاه درون کیس میتوانند به سرعت باعث ایجاد خرابی شوند. مشکل دیگری نیز که به ‏صورت فراگیری به چشم میخورد نصب نادرست ‏RAM‏ است که میتواند هم به ماژول حافظه و هم به مادربرد ‏صدمه بزند. یکی دیگر از رایج ترین دلایل بروز چنین خرابی هایی نصب ناصحیح کابل برق درایو فلاپی است.‏

اما چگونه میتوان جلوی بروز این اشتباهات را گرفت؟ اگرشما از مهارت خود در سرهم کردن کامپیوتر مطمئن ‏نیستید، بهترین راه یافتن یک راهنمای مطمئن است. دفترچه های راهنمای ارائه شده همراه با قطعات مختلف نیز ‏میتوانند شما را برای نصب صحیح هر قطعه یاری دهند. هنگامی که همه چیز را در جای خود قرار دادید، عجله ‏نکنید. قبل از اتصال کامپیوتر به برق چند دقیقه وقت بگذارید و همه چیز را دوباره بررسی کنید. اتصالات را ‏امتحان کنید که محکم سر جای خود قرار گرفته باشند و دقت کنید همه چیز به طور صحیح نصب شده باشد. یک ‏بررسی کوچک میتواند جلوی ضرر هنگفتی را بگیرد، پس عجله نکنید!‏

● عجله نکنید!‏

استفاده از قطعات خراب و یا ناسازگار یکی دیگر از عواملی است که میتواند به کامپیوتر شما صدمه بزند. هنگامی ‏که یکی از قطعات درون کامپیوتر شما صدمه میبیند (مثلا" به علت بروز خرابی در منبع تغذیه) این قطعه خراب ‏میتواند باعث بروز مشکلات جدی در قطعات دیگر شود. هنگامی که چنین قطعه ای را بر روی یک کامپیوترهای ‏دیگر قرار میدهید، این قطعه درست مانند یک ویروس مسری میتواند باعث از کار افتادن تمام آنها شود. البته این ‏موضوع تنها برای تجیزات قدیمی و یا دست دوم اتفاق نمی افتد بلکه قطعات جدید نیز میتوانند صدمات جبران ‏ناپذیری را به کامپیوتر ها وارد کنند! حتما" میپرسید چگونه؟! کامپیوترها روز به روز در حال پیشرفت هستند و ‏همین موضوع باعث میشود که ناسازگاری ها بین قطعات جدید و قدیمی با شدت بیشتری خود را نشان بدهد.

‏ممکن است قطعه ای که مدتها بر روی کامپیوتر قبلی شما به خوبی کار میکرده هنگامی که بر روی سیستم جدید ‏قرار میگیرد آن را منفجر کند! اغراق نمیکنم واقعا" گاهی سیستم شما را منفجر میکند!!! حتی ممکن است قطعه ‏جدیدی که به تازگی خریداری کردید نیز هنگامی که بر روی سیستم نه چندان جدید شما نصب شد چنین فاجعه ‏را به وجود بیاورد. ‏

محافظت کردن از سیستم در برابر چنین مشکلاتی بسیار دشوار است اما برای جلوگیری از چنین حوادثی چند نکته ‏را به خاطر داشته باشید. اگر به سیستم خود قطعه دست دوم یا قدیمی را متصل میکنید قبل از استفاده کارکرد ‏صحیح و سلامت آن اطمینان حاصل کنید. اگر سیستم شما اشکال مهمی پیدا کرده است و یا مثلا" به علت خرابی ‏منبع تغذیه از کار افتاده هرگز برای پی بردن به این نکته که کدام قطعات سالم مانده اند آنها را بر روی یک ‏سیستم جدید و سالم امتحان نکنید.

اگر میتوانید از سیستم هایی استفاده کنید که ارزش چندانی ندارند و در ‏صورت خراب شدن زیان های هنگفتی را به شما وارد نمیکنند. اگر چنین سیستمی نیافتید میتوانید به مراکزی که ‏در تست قطعات مهارت دارند مراجعه کرده و از آنها بخواهید قطعاتتان را برای شما تست کنند. اما به خاطر داشته ‏باشید ریسک استفاده از یک قطعه خراب به عواقبی که ممکن است به وجود بیاورد نمی ارزد.‏

● اشتباهات انسانی و انصال های نادرست:

خیلی وقتها خود ما باعث خرابی کامپیوترهایمان میشویم. یکی از بزرگترین اشتباهاتی که معمولا" هنگامی که فکر ‏میکنیم کمی حرفه ای شده ایم انجام میدهیم، قطع و وصل کردن سیمهای درون کیس هنگام روشن بودن کامپیوتر ‏است. به عنوان یک توصیه و یا حتی قانون این حرف را جدی بگیرید: هنگامی که کامپیوتر روشن است به هیچ ‏چیز درون کیس دست نزنید. دیگران ممکن به شما بگویند که مثلا": اشکالی ندارد که هنگام روشن بودن کیس ‏کابل فلاپی را در در آورده و یا آن نصب کنید چون تاثیری بر شناسایی آن بر روی سیستم نخواهد داشت، شاید ‏این حرف تا حدودی درست باشد اما شما هرگز چنین کاری را انجام ندهید.‏

یکی دیگر از منابع اصلی چنین خرابی هایی ناشی از یک کلید کوچک است که بر روی اکثر منابع تغذیه قرار دارند. ‏این همان کلید کوچک قرمز رنگی است که به شما امکان میدهد برق ورودی را بر روی ۱۱۰ ولت یا ۲۲۰ ولت ‏تنظیم کنید. تنظیم نادرست این کلید میتوند صدمات جدی را به منبع تغذیه شما وارد کند و از این طریق حتی ‏باعث خرابی دیگر قطعات درون کامپیوتر شما نیز بشود. ‏

برای جلوگیری از چنین خرابی هایی قبل از دست زدن به هر کاری باید سیتم را از برق جدا کرد. بخش اعظمی از ‏سلامت سیستم شما به سلامت منبع تغذیه ای بستگی دارد که توان مورد نیاز برای هر قطعه را تامین میکند. ‏کابلهای معیوب و اتصالهای ناقص میتوانند صدمه های جدی را به قطعات کامپیوتر شما وارد کنند. البته در باره این ‏مشکلات قبلا" در قسمت مربوط به منابع تغذیه صحبت کرده بودیم اما قصدم از تکرار این مطالب ذکر این نکته ‏است که تنها پاورهای غیر استاندارد نیستند که میتوانند چنین مشکلاتی را به وجود بیاورند. بلکه بهترین پاورها ‏نیز میتوانند در صورت استفاده نادرست خطر آفرین و نامطمئن باشند. ‏

در هنگام ایجاد تغییر در کامپیوتر رعایت نکات ساده ای میتواند خطرات را تا حد زیادی کاهش دهد. بسیاری از ‏قطعات کامپیوتر به صورت پیش فرض نباید با یکدیگر تماس پیدا کنند. اتصالهای اشتباه و یا نا خواسته میتواند ‏باعث عبور مقدار جریان الکتریکی بیش از آنچه اکثر قطعات کامپیوتر قادر به تحمل آن هستند بشود و این مساله ‏مسلما" نکته خوبی نخواهد بود! اتصالهای کوتاه در سیستم های کامپیوتری معمولا" هنگامی اتفاق می افتند که ‏یکی از تجهیزات سیستم به صورت نا صحیح نصب شده باشند و یا قسمت های فلزی یکی از قطعات با قطعه ‏دیگری برخورد کند.

یکی دیگر از دلایل اصلی ایجاد چنین اتصالهای ناخواسته ای پیچ های گمشده ای هستند که ‏گهگاهی از دست شما به درون سیستم می افتند و مثلا" ممکن است بین مادربرد و بدنه کیس قرار بگیرند. نتیجه ‏چنین اتصال کوتاهی میتواند برای کامپیوتر شما فاجعه بار باشد. اگر میخواهید یک سیستم جدید را اسمبل کنید، ‏یا اینکه تجهیزات جدیدی به کامپیوتر قدیمی خود اضافه نمایید، پس از اتمام کار چند لحظه صبر کنیدو مطمن ‏شوید همه چیز در جای حود قرار گرفته است. اطمینان حاصل کنی هیچ یک از سیم های بدون محافظ با بدنه ‏کیس، یکدیگر و با قطعات مجاور تماس پیدا نکرده باشند. مطمن باشید که تمامی پیچهای گمشده را یافته اید. ‏فراموش کردن آنها و نادیده گرفتنشان بعدا میتواند باعث افسوس شما بشود. ‏

● ابزارهای ‏USB - الکتریسیته ساکن:

ممکن است هنگام استفاده از ابزارهای ‏‎ USBنیز به مشکلاتی برحورد کرده باشد. هر چند این مشکلات کمیاب ‏هستند و به ندرت روی میدهند اما در صورت بروز میتوانند خسارات زیادی را به سیستم شما وارد کنند. البته این ‏مشکلات تا حد زیادی تصادفی هستند. یک ابزار ‏USB‏ ممکن است ماهها و یا سالهای متمادی با سیستم شما به ‏خوبی کار کند اما به یکباره باعث نابودی آن شود.

اصلی ترین دلیل وجود چنین مشکلاتی در ابزارهای ‏USB‏ این ‏نکته است که این اتصال نسبت به دیگر اتصالات ‏PC‏ از توان بالاتری استفاده مینماید به همین خاطر بروز یک ‏اتصال کوتاه کوچک میتواند برای آن بسیار خطرناک تر ار دیگر اتصالات باشد. یکی دیگر از دلایل بروز چنین ‏مشکلاتی به توانایی ذاتی این درگاه برای اتصال یا جدا نمودن ابزارها در هنگام روشن بودن سیستم باز میگردد. این ‏توانایی میتواند احتمال بروز حادثه های الکتریکی و مشکلاتی از این قبیل را تا حد زیادی افزایش دهد.

● چگونه ‏میتوان جلوی بروز چنین مشکلاتی را گرفت؟

اما چگونه ‏میتوان جلوی بروز چنین مشکلاتی را گرفت؟ در حقیقت هیچ راه مشخصی برای جلوگیری از این مشکلات وجود ‏ندارد. اما مثل همیشه احتیاط و دقت میتواند میزان بروز مشکلات را به میزان زیادی کاهش دهد. البته با توجه به ‏این که بیشتر مشکلات ایجاد شده هنگام استفاده از اتصالهای ‏USB‏ جلوی کیس روی میدهد بهتر است با اتصال ‏یک هاب ساده و ارزان قیمت ‏USB‏ به یکی از درگاههای پشت کیس، میزان استفاده ار درگاههای جلوی را کاهش ‏داده و به همین وسیله فرسایش و میزان خرابی آنها را نیز کمتر کنید.‏

شوکهای ایجاد شده توسط الکتریسیته ساکن برای مدارهای الکترونیکی مرگبار هستند، همه ما چیزهایی در باره ‏خطرات الکتریسته ساکن برای کامپیوتر شنیده ایم. در حقیقت اگر بی دقت باشید، الکتریسیته ساکن میتواند ‏قطعات کامپیوتر شما را نابود کند. وقتی بر روی قالی ماشینی یا موکت راه میروید و سپس دست خود را به ‏دستگیره در میگیرید، میتوانید حضور این نیرو را احساس کنید.

البته شاید آن موقع به نظر شما نیروی بسیار کم و ‏ضعیفی به نظر برسد، اما همین نیروی ضعیف برای مدارهای مجتمع (‏IC‏ ها) و دیگر قطعات ظریف الکترونیکی ‏بسیار بیشتر از حد تحمل است. به خاطر داشته باشید هنگام دست زدن به قطعات درون کیس حتما" بار الکتریکی ‏بدن خود را تخلیه نمایید. برای این کار کافی است یک جسم فلزی که با زمین در تماس است (مانند لوله های آب ‏و یا شیرهای دستشویی) را لمس کنید. البته لمس هر قطعه فلزی دیگری (مانند بدنه منبع تغذیه درون کیس) نیز ‏میتواند نتیجه مشابهی در پی داشته باشد.

میتوانید از دستبند های ضد الکتریسیته ساکن هم استفاده کنید ولی ‏استفاده از آنها خیلی ضروری نیست. در ضمن از پوشیدن لباس و یا جوراب پشمی هم خود داری کنید چون تماس ‏بدن شما با این لباسها خود به خود الکتریسیته ساکن ایجاد میکند.‏

● سایر موارد نیازمند توجه :

▪ جا به جایی کامپیوتر

یکی دیگر از مواردی که میتواند صدمات جدی به کامپیوتر شما وارد کند حمل و نقل بی دقت آن است. کامپیوتر از ‏قطعات مختلف ساخته شده که همگی با استفاده از اتصال دهنده ها و کابلها به هم متصل هستند. حمل و نقل بی ‏دقت میتواند باعث جدا شدن و یا تغییر حالت این اتصالات شده و فاجعه بیافریند. پس هر بار که سیستم خود را ‏حرکت میدهید (حتی اگر آن را مسافت کوتاهی جابجا میکنید) پوشش کیس را از جای خود بردارید و تمامی ‏اتصالات را با دقت کنترل کنید. مطمئن باشید با انجام این کار طول عمر سیستم خود را تا حد زیادی افزایش ‏خواهید داد.‏

▪ اورکلاکینگ

آخرین موضوعی که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت مشکلاتی است که اورکلاک کردن قطعات مختلف به ‏وجود میاورد. امروزه اورکلاک کردن در بین کاربران کامپیوتر طرفداران زیادی پیدا کرده است. خیلی از ما میخواهیم ‏که پول یک سیستم متوسط را پرداخت کنیم و از آن کارایی در حد یک سیستم سطح بالا بدست بیاوریم. به ‏همین خاطر اکثرا" سعی میکنیم سیستم خود را اورکلاک کنیم. اورکلاک کردن قطعا مختلف باعث ایجاد فشار بر ‏روی آنها خواهد شد. از آنجایی که در بیشتر موارد برای انجام یک اورکلاک موفق نیاز به افزایش ولتاژ نیز داریم، ‏ولتاژ بالاتر نیز مزید بر علت شده و عمر قطعات را بیش از پیش کاهش میدهد. البته معمولا" اورکلاک کردن به ‏یکباره سیستم را نابود نمیکند! در بیشتر موارد انجام این عمل باعث ایجاد صدمات مختلفی در بلند مدت شده و ‏در نهایت عمر کل سیستم را کاهش خواهد داد. در موارد نادری ، مخصوصا" وقتی به یکباره فرکانس و یا ولتاژ تا ‏حد زیادی افزایش داده شود، ممکن است خرابی و سوختگی سریع قطعات نیز اتفاق بیافتد. ‏

انجام اورکلاک موفق نیاز به سعی و حوصله زیاد و استفاده از روش آزمون و خطا دارد، اگر قصد انجام چنین کاری را ‏دارید با دقت زیاد آن را انجام دهید و همیشه سعی کنید در ابتدا از تجربیات دیگران بهره ببرید. به خاطر داشته ‏باشید که با انجام این کار گارانتی قطعه و یا کل سیستم باطل خواهد شد. البته بهتر است اصلا" از خیر این کار ‏بگذرید اما اگر حتما" قصد انجام آن را دارید خیلی دقت کنید.‏

● سخن آخر

خوب مسلما" هرگز نمیتوان به تمامی مشکلاتی که برای یک ‏PC‏ به وجود میاید و دلایل این مشکلات اشاره کرد. ‏اما در این مقاله مهمترین و شایع ترین مشکلات مربوط به سخت افزار را شرح دادیم و سعی کردیم که راه حل های ‏ساده ای برای پیشگیری از آنها ارائه کنیم. البته همانطور که خودتان هم دیدید در اینجا هم خطاهای انسانی نقش ‏بسیار مهمی در ایجاد این مشکلات دارند. پس قبل از انجام هرکاری تا آنجا که ممکن است مطالعه کنید و با ‏دیگران مشورت نمایید. هرگز عجله نکنید و به خاطر داشته باشید اندکی صرف وقت بیشتر میتواند باعث صرفه ‏جویی زیادی در هزینه های شما بشود.‏