قدردان باش تا کامروا شوی

این بحث را با قطعه‌ای زیبا و دلنشین از دیباچه گلستان سعدی آغاز می‌کنم که با کلامی کوتاه و گویا تمام مقصد و منظورم را بیان کنم...
«منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر …

این بحث را با قطعه‌ای زیبا و دلنشین از دیباچه گلستان سعدی آغاز می‌کنم که با کلامی کوتاه و گویا تمام مقصد و منظورم را بیان کنم...

«منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو می‌رود، ممد حیات است و چون برمی‌آید مفرح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب.

از دست و زبان که برآید/ کز عهده شکرش به درآید؟...»

«شکر» واژه زیبا و پرمعنایی است که با رویکردهای علمی و دینی می‌توان به آن پرداخت. شکر، قدرشناسی و ارج نهادن به نعمت‌ها و داشته‌هاست. به تعبیر برخی از صاحب‌نظران، شکر اعترافی متواضعانه به وجود نعمت است. شکر، یادآوری و اندیشیدن در نعمت‌ها و اظهار آن است در حالی که کفر به معنی فراموشی و پوشاندن نعمت‌هاست. راستی آیا به آنچه دارید، فکر می‌کنید یا همواره در اندیشه و غم کمبودها و نداشته‌ها هستید و معمولا دچار کشمکش و فشار روانی؟ آیا در برابر خدمات و محبت دیگران رفتاری تشکرآمیز و متواضعانه دارید یا طلبکارانه؟ نسبت به الطاف و نعمت‌های بی‌پایان خداوندی چطور؟ آیا احساس تشکر و قدرشناسی بخشی از شخصیت و رفتار شماست یا گله و شکایت از همه‌چیز و همه‌کس شیوه متداول زندگی‌تان؟ هرگز دقت کرده‌اید که روزی چند بار شکایت می‌کنید، شکایت و گله از دیگران، از همسر، فرزندان، اطرافیان و مردم کوچه و خیابان؟ در یک سنجش و قضاوت منصفانه خود را انسانی سپاسگزار می‌دانید یا ناسپاس و همواره گله‌مند؟

واقعیت این است که ما کمتر به آنچه داریم فکر می‌کنیم اما همیشه به آنچه نداریم می‌اندیشیم. مشکلات طبیعی زندگی که عمدتا با اندیشه، تلاش و صبوری قابل‌حل و فصل هستند، اغلب باعث بی‌حوصلگی و شکایت ما می‌شوند و ما را در یک جدال و کشمکش دائمی فکری و روانی قرار می‌دهند تا جایی که قابلیت‌ها و توانمندی‌های خود را برای مقابله با آنها از یاد می‌بریم. توجه به نعمت‌ها و به‌کارگیری درست آنها، همراه با احساس قدرشناسی می‌تواند رضایت واقعی انسان را در زندگی خانوادگی و اجتماعی فراهم‌‌‌آورد. توانایی تشکر از آنچه داریم، یکی از رمزهای موفقیت است. بیایید این توانمندی را بیاموزیم.

به قول بنیامین فرانکلین، ما هرگز ارزش حیاتی آب را درک نمی‌کنیم، مگر هنگامی که چاهمان خشک شود (اربان، ۲۰۰۳).

سپاسگزاری و تشکر به عنوان یک سرمایه اجتماعی می‌تواند باعث تقویت روابط سالم انسانی، گرم‌شدن کانون خانوادگی، تقویت انگیزه‌های درونی افراد در بروز احساسات مثبت و تلاش بیشتر شود. بدون تردید، در زندگی خانوادگی و اجتماعی همه به یکدیگر نیازمندیم و این نیازمندی فقط به نزدیکان و آشنایان محدود نمی‌شود بلکه به انبوه کسانی نیز که مستقیم یا غیرمستقیم زندگی ما را سرشار از ایمنی، نشاط و آرامش می‌کنند نیز باید توجه کرد.

متاسفانه رفتار مغرورانه و طلبکارانه با اطرافیان، انسان را دچار نوعی امتناع و نگرش منفی به خدمات آنان می‌کند به‌طوری که احساس قدرشناسی و رفتارهای تشکرآمیز جای خود را به ناسپاسی و گله‌گذاری می‌دهد.

دکتر سیدحسن علم الهدایی

دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد