احیای صلح موزاییکی در پاکستان

امضای موافقتنامه صلح بین طالبان سوات و دولت ایالتی سرحد پاکستان بعد از گذشت ۹ ماه از امضای اولین موافقتنامه آتش بس, نشان داد که راهبرد گفتگو با شبه نظامیان همچنان در این کشور قابلیت اجرایی دارد

امضای موافقتنامه صلح بین طالبان سوات و دولت ایالتی سرحد پاکستان بعد از گذشت ۹ ماه از امضای اولین موافقتنامه آتش بس، نشان داد که راهبرد گفتگو با شبه نظامیان همچنان در این کشور قابلیت اجرایی دارد. ‌

<مسلم خان> سخنگوی طالبان محلی سوات ضمن اعلام امضای موافقتنامه صلح برای مدت ۱۰ روز،گفت:در صورتی که نیروهای دولتی اعضای گروه طالبان را هدف گلوله قرار دهند،حق پاسخ متقابل برای آنها محفوظ خواهد بود. ‌

<صوفی محمد> در باره موافقتنامه صلح اخیر اظهار داشته است : پس از اعلام رسمی موفقیت مذاکرات با دولت ایالتی سرحد،برای برقراری نظم و آرامش در سوات تلاش خواهد کرد. ‌ به گفته صوفی محمد؛ طالبان محلی به شرط اجرای قوانین شریعت در <سوات>، <مالکند> و <ماینگورا> با برقراری آتش بس موافقت کرده است ‌

شرط مورد اشاره صوفی محمد،طی ماههای گذشته به شدت از سوی دولت ایالتی و فدرال رد شده بود.

● پیشینه: ‌

دولت ایالتی سرحد اول خردادماه سال جاری با طالبان محلی سوات قرارداد هشت ماده‌ای صلح را امضا کرد.

این قرارداد از سوی <واجد علی خان> وزیر ایالتی و رئیس کمیته کابینه ایالت سرحد و <بشیر احمد بلور> عضو حزب عوامی ملی به عنوان نمایندگان دولتی و حاجی مسلم‌خان سخنگوی مولانا <فضل‌الله> به عنوان نماینده طالبان محلی در ناحیه <چک‌دره> واقع در <دیر> ایالت سرحد امضا شد. ‌

● محورهای عمده قرارداد

▪ طالبان محلی تمامی پایگاه‌های آموزش نظامی خود در منطقه سوات را جمع‌آوری خواهند کرد. ‌

▪‌ طالبان محلی از تاریح امضای این قرارداد،علیه هیچکدام از پایگاههای ارتش و مراکز دولتی اقدام نظامی نخواهند کرد ‌

▪ طالبان محلی نمی‌توانند با رفتن دانش‌آموزان دختر به مدرسه و کار کردن زنان مخالفت کنند. ‌

▪‌ طالبان محلی باید تسلیحات سنگین خود را به دولت محلی پاکستان تحویل دهند. ‌

▪ طالبان محلی باید هرگونه خشونت و اقدامات مسلحانه در این منطقه را محکوم کنند. ‌

▪ دولت ایالتی سرحد به طالبان محلی اجازه می‌دهد تا قوانین شرعی در سوات و مالاکند اجرا شود ‌

▪ دولت ایالتی موظف خواهد بود امکانات رفاهی و بهداشتی در سوات و مالاکند را برای مردم منطقه فراهم کند.

▪ طالبان محلی متعهد می‌شوند از حمل علنی سلاح خودداری و اعمال قوانین دولتی را قبول کنند. ‌

با وجود انعقاد این قرارداد، وجود برداشت‌های مختلف از متن این توافقنامه باعث شد <شری رحمان> وزیر اطلاع‌رسانی پاکستان، درباره بند مربوط به تخلیه نیروهای ارتش از این دو منطقه،تصریح کند که نظامیان دولتی از سوات و مالاکند خارج نخواهند شد، بلکه موقعیت خود در این مناطق را تغییر می‌دهند. ‌

صریح‌ترین واکنش مربوط به <جان نگرو پونته> قائم‌مقام سابق وزارت خارجه آمریکا بود. ‌

وی ضمن اظهار نگرانی درباره گفت و گوی دولت پاکستان با طالبان محلی تاکید کرده بود : چنین مذاکرات صلحی خیلی زود با شکست مواجه خواهد شد. ‌

برخی از نمایندگان مجلس سنای آمریکا نیز پس از انعقاد قرارداد صلح دولت پاکستان با طالبان سوات، اعلام کردند که اسلام‌آباد باید این قرارداد را مختومه اعلام کند. ‌

در آن مقطع، یوسف رضا گیلانی، نخست‌وزیر پاکستان از گفتگوهای دولت این کشور با طالبان محلی، دفاع و آن را در راستای منافع ملی پاکستان خوانده بود. ‌

با وجود بروز مشکلات و واکنش‌هایی منفی، دولت ایالتی و فدرال، تلاش کردند از موافقتنامه صلح دفاع کنند، حتی اگر طالبان سوات هیچگاه به این قرارداد پایبند نمانند. ‌

طالبان سوات با نادیده گرفتن بیشتر بندهای موافقتنامه صلح به ویژه بند‌های دوم (حمله به مراکز نظامی و دولتی)، سوم (تحصیل دختران) و ششم (برقراری دادگاههای شریعت) زمینه تشدید درگیری‌ها در سوات را فراهم کردند و بدین ترتیب، رویای صلح در سوات خیلی زود رنگ باخت. ‌

مسلم خان، سخنگوی مولانا فضل الله روز هفتم بهمن پس از نشست شورای عالی طالبان علیه ۴۷ تن از شخصیتهای سیاسی سوات شامل نمایندگان مجلس ملی، نمایندگان مجلس ایالتی و وزیران کنونی و سابق وابسته به حزب عوامی ملی، حزب مردم پارلمانی، حزب مردم شاخه <شیرپائو>، مسلم لیگ قائداعظم و جمعیت علمای اسلام (شاخه فضل) اعلام جرم کرد.

‌وی طی بیانیه‌ای تصریح کرده بود: اسامی مورد اشاره باید به دلیل ایجاد مانع در راه اجرای قوانین شرع و آغازکننده عملیات نظامی در منطقه، جهت محاکمه به دادگاه‌های شرعی طالبان مراجعه کنند و در صورت امتناع، هدف حملات نظامی قرار می‌گیرند. ‌

‌بسیاری از صاحبنظران مسائل منطقه به توافق دولت سرحد پاکستان و طالبان محلی با دیده تردید می‌نگرند و معتقدند که به دلیل فقدان برخی زیرساخت‌های حیاتی برای پایان دادن به مناقشات مناطق قبایلی، نمی‌توان به پایداری اینگونه موافقتنامه‌ها امید چندانی بست. این در حالی است که دولتمردان اسلام‌آباد به استقبال این پیمان رفته‌اند و اینطور به نظر می‌رسد که <صلح موزاییکی> رویکرد جدید آنها برای حل بحران مناطق آشوبزده در مرز افغانستان است:‌

اعلام جرم شورای عالی طالبان محلی سوات علیه شماری از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی ایالت سرحد،با واکنش آصف علی زرداری، رئیس‌جمهوری پاکستان مواجه شد. ‌

وی هشتم بهمن در نشست مشترک با شماری از نمایندگان مجالس ملی و سنا اظهار داشت: دولت، تحمیل دستورکار سیاسی و عقیدتی طالبان به مردم را به هر طریقی مانع خواهد شد. ‌

در این نشست، گیلانی نیز تاسیس دادگاههای ویژه شریعت از سوی طالبان سوات را رد کرد و اظهار داشت :چنین اقدامی قابل قبول نیست و دولت به شدت با آنها برخورد خواهد کرد. ‌

‌<اسفند یار ولی خان> رهبر حزب عوامی ملی نیز از موضعگیری زرداری، ضمن اعلام اینکه دادگاههای شریعت در سوات قانونی نیست، از طرح جدید دولت فدرال در مناطق قبایلی خبر داد و گفت : دولت طرح اصلاحات ۱۵ ماده‌ای برای خاتمه دادن به افراط گرایی در مناطق قبایلی تهیه نموده که جهت تصویب و دستور اجرا برای رئیس‌جمهوری ارسال شده است. ‌

موضعگیری زرداری در نشست مشترک با نمایندگان، مساله سوات را به پارلمان و سنا کشاند و احزاب رقیب حزب مردم از ناکارآمدی سیاست‌های دولت در مناطق قبایلی به شدت انتقاد کردند. ‌

فراکسیون مخالف حزب حاکم در مجلس سنا، ضمن انتقاد از دولت و سازمانهای اطلاعاتی به دلیل قصور و غفلت از برقراری امنیت در منطقه سوات تاکید کردند؛ در صورتی که ناآرامی در این منطقه متوقف نشود،تروریستها به سراسر پاکستان نفوذ خواهند کرد تا احکام شرعی مورد نظرخود را که با احکام اسلامی به طور کامل مغایرت دارد، تحمیل نمایند.افزایش اقدام‌های طالبان در انهدام مدارس دخترانه در سوات، پیشتر مجلس ملی پاکستان را به واکنش وادار کرده بود. ‌

نمایندگان پارلمان پاکستان، دوم بهمن با تصویب قطعنامه‌ای ضمن محکومیت تخریب مدارس سوات از سوی طالبان محلی تاکید کردند:

اینگونه اقدامات زشت،تهدیدی مستقیم برای غیر نظامیان و اتحاد پاکستان است. ‌نمایندگان مجلس پاکستان در این قطعنامه، تلاش طالبان محلی برای تحت فشار قراردادن غیر نظامیان در سوات به نام مذهب را به شدت محکوم و واکنش جدی دولت علیه اقدامات شبه نظامیان و تروریسم را خواستار شده بودند. ‌

● ارزیابی ‌

موافقت کلی دولت ایالتی سرحد پاکستان با برقراری دادگاههای شریعت در سوات، هرچند به نفع طالبان محلی تفسیر شده، اما برای گیلانی که قائل به برخورد سیاسی با مشکلات موجود در ایالت سرحد است،گامی به جلو محسوب می‌شود. ‌

سیاست کوچک‌سازی و یا موزاییکی کردن صلح در مناطق قبایلی، امکان برخورد دقیق و محاسبه شده با طالبان محلی را به دولت خواهد داد، هرچند این شیوه با مخالفت آمریکایی‌ها - مانند ۹ ماه قبل - رو به رو می‌شود، اما موزاییکی کردن صلح در مناطق قبایلی و ایالت سرحد،ساماندهی و کنترل بحران در این منطقه را برای دولت گیلانی تسهیل خواهد کرد. ‌

آمریکا معتقد است صلح دولت پاکستان با طالبان محلی به ساماندهی مجدد القاعده و طالبان در مناطق قبایلی این کشور منجر و همه تلاش‌های آنها برای از بین بردن افراطی گری را خنثی خواهد کرد. ‌

به نظر می‌رسد شیوه سیاسی و اعمال نکردن زور - آنچنان که زرداری به آن معتقد است - از هوشمندی ویژه‌ای برخوردارباشد. ‌

تفکیک طالبان محلی از شبه نظامیان افراطی و خارجی مستقر در مناطق قبایلی به دو گروه میانه رو و افراطی، برای دولت گیلانی فرصت مناسبی در جهت اعمال سیاست‌های امنیت‌سازی بومی فراهم خواهد کرد؛ سیاستی که پیروز آن حزب مردم خواهد بود.‌

● تهدید طالبان ‌

‌در این میان، یک کارشناس آمریکایی تصریح کرد: رشد جریانهای افراطی طالبان تهدیدی جدی برای حکومت مرکزی پاکستان و کشورهای همسایه، بشمار می‌رود. ‌

‌<ماروین واینبام> تحلیلگر موسسه مطالعات خاورمیانه در واشنگتن گفت: بی‌تردید باراک اوباما برای اجرایی کردن طرحهای خود در مبارزه با طالبان در پاکستان با دشواری‌های زیادی مواجه است، زیرا عملیات زمینی برای آمریکا در این کشور بسیار دشوار است. در واقع، دولت پاکستان بسیاری از بخشهای خطرناک این کشور را در کنترل خود ندارد. آمریکا نمی‌تواند کار چندانی صورت بدهد، بلکه باید پاکستان را تشویق کند تا برای مقابله با طالبان اقدامات بیشتری انجام دهد. باید توجه داشت که اقدام زمینی آمریکا در پاکستان نتیجه بخش نخواهد بود. امتحان کردن این گزینه نیز ارزشی ندارد، زیرا ممکن است در آینده‌ای بسیار نزدیک، بار دیگر همین اتفاق رخ بدهد. بی‌تردید مردم پاکستان نیز در اقدامات نظامی آمریکا برای مقابله با طالبان در خاک کشورشان، حامی واشنگتن نیستند. ‌این کارشناس آمریکایی افزود: پاکستان باید درک کندکه مشکل طالبان چیزی فراتر از حد کنونی است. طالبان تهدیدی برای حکومت پاکستان به شمار می‌رود. اسلام آباد با پدیده شورشیان کاملا رشد یافته مواجه است. دولت پاکستان بخشهای زیادی از مناطق وزیرستان، باجور و دره سوات را در کنترل خود ندارد. و درصورتی که پاکستان به این مسائل نپردازد، پیامدهای آن متوجه خودش نیز خواهد شد. در این میان باید به درخواست قرقیزستان برای تعطیل شدن پایگاه هوایی آمریکا در خاک قرقیزستان توجه داشت. بی‌تردید با تعطیلی این پایگاه هوایی، روسیه با آمریکا همکاری خواهد داشت زیرا مسکو نمی‌خواهد یک گروه شبه نظامی افراطی و تندرو در کابل به قدرت برسد. ‌

این تحلیلگر آمریکایی در ادامه افزود: ایران نیز نمی‌خواهد طالبان در افغانستان قدرت بگیرد. تاجیکستان و ازبکستان نیز چنین نگرشی دارند. این دو کشور وقتی طالبان تا سال ۲۰۰۲ در افغانستان در مسند قدرت بود، به شدت از این گروه می‌ترسیدند. روسیه یک بازی راهبردی را در این راستا انجام می‌دهد. و فشارهایی وارد می‌کند، زیرا می‌خواهد از آمریکا درخصوص مساله استقرار موشک در شرق اروپا امتیازهایی بگیرد. روسیه برای مقابله با طالبان در افغانستان نیز با آمریکا همکاری می‌کند. بنابراین، نقش روسیه در این میان، بخشی از یک بازی بزرگتر است که اکنون در جریان است.‌*‌

منبع: ایرنا ‌