پیوند كاشی های سنتی با دیوارهای سیمانی

جعبه كاشی ها كنار دیوار روی هم سوار بودند كنار پله های زیرزمین, كاشی های رنگارنگ, یك دنیا رنگ پایین رفتن از پله های باریك زیرزمین با وجود جعبه های كاشی كنار دیوار دشوار بود اگر یكی از آنها می افتاد چه می شد آن پایین هم شلوغ بود, آنجا هم جای پا گذاشتن نبود ولی اثری زیبا و دوست داشتنی چون موجودی در حال خلقت آنجا بود

جعبه كاشی ها كنار دیوار روی هم سوار بودند؛ كنار پله های زیرزمین، كاشی های رنگارنگ، یك دنیا رنگ. پایین رفتن از پله های باریك زیرزمین با وجود جعبه های كاشی كنار دیوار دشوار بود؛ اگر یكی از آنها می افتاد چه می شد؟

آن پایین هم شلوغ بود، آنجا هم جای پا گذاشتن نبود ولی اثری زیبا و دوست داشتنی چون موجودی در حال خلقت آنجا بود؛ شاید ۱۵نفر بودند شاید هم بیشتر. فراموش كردم آنها را شمارش كنم؛ خالقان را می گویم. عده ای سرپا بودند و عده ای نیم خیز روی زمین نشسته. زمین هم پر از كاشی بود؛ از همان كاشی هایی كه روی پله ها درون جعبه ها بود؛ اینها خرد شده بودند، شكل داشتند. وقتی از پله ها، پایین می آمدم از افتادن و خرد شدن كاشی ها می ترسیدم، اما آنها كاشی ها را آن پایین، در آن زیرزمین خرد می كردند و كنار هم می گذاشتند. بعضی ها آنها را با دست می شكستند؛ انگار دارند كله قندی را با انبر می شكنند. همان صدا هم به گوش می رسید؛ صدای شكستن قند با انبر. این بار كاشی های مستطیل شكل یكنواخت حالت می گرفتند؛ قرمز، سبز، آبی، دایره، مربع، مثلث. عده ای هم با اره های برقی كاشی ها را می بریدند. دستگاه اره های كاشی بری شبیه به چرخ خیاطی بود. كاشی ها اره ها را دوست داشتند چون در دستانی هنرمند شكل های مختلف به خود می گرفتند. چرخ خیاطی ها به جای دوختن، این بار می بریدند. انبرها می شكستند تا دستان هنرمند صحنه ای را بسازند و خلق كنند به شیرینی قند و زیبایی یك لباس عروس. در آن دو اتاق دیگرهم همین اتفاق در حال روی دادن بود. آن قسمت هایی كه به اتمام رسیده بود، كنار دیوار روی هم قرار گرفته بود. تابلوی تا شده دیده بودید؟ من هم ندیده بودم ولی آنجا دیدم؛ ۱۶۰ متر تابلو با تصویر مینیاتوری از تمدن ایران باستان. خب، به طور حتم نمی توان تابلو ۱۶۰متری با ارتفاع ۴ متر را یك جا مثل نقاشی روی بوم درست كرد. میانه شما با نقاشی مینیاتور چگونه است؟ دوست دارید این تصویر بزرگ را روی یكی از دیوارهای شهر ببینید؟ تابلویی با ۴۲ رنگ شاد و زیبا.

اگر همه دیوارهای شهر با این تصاویر زیبا پوشیده می شد، چقدر خوب بود، نه؟!

به آرزویتان خواهید رسید، اما نه به این زودی و نه روی تمام دیوارهای شهر. اینجا كارگاهی است كه قرار است تابلو نقاشی ماندگاری را برای یكی از دیوارهای تهران بسازد كه در حال حاضر یك سوم آن به اتمام رسیده است. طراح و مجری این نقاشی دیواری این تابلو بزرگ را نقش خاطره نام گذاشته و می گوید: بخشی از این طرح از دوره های مختلف نگارگری و عناصر تصویری در نقاشی های قدیمی تا دوره شاه عباس گرفته شده و نقاشی مینیاتوری به تصویر كشیده شده كه كمی مدرن تر از گذشته است و با زمان حال بیشتر عجین شده است. رضا خدادادی می گوید: ۲۷ نفر در این كارگاه از ۸صبح تا ۱۲شب مشغول فعالیت هستند و تعدادی از افراد تا نیمه های شب كار می كنند تا این كار ۶۰۰ متر مربعی به اتمام برسد .گفتم به آرزویتان خواهید رسید، ولی نه به این زودی ها! سازمان زیباسازی از سال گذشته طرحی را به اجرا درآورده تا تهران زشت، زیبا شود. قرار است دیوارهای توسی رنگ تهران با رنگین كمانی از رنگ ها پوشیده شود و تهران از سیاه و سفیدی درآمده، لباس الوان بپوشد؛ با نقاشی های زیبای هنرمندان بزرگ ایرانی كه حتما آنها را دوست خواهید داشت و از تماشای آن سیر نخواهید شد. طرح هایی در حال ساخت هستند و تعدادی از آنها در حال نصب، و هنوز دیوارهایی در حال شناسایی هستند تا لباس مناسب برایشان طراحی شود. خدادادی می گوید: این تابلو عظیم كه در نوع خود منحصر به فرد است و از لحاظ طرح، تكنیك و ابعاد نیز سابقه ندارد، قرار است در ضلع شمالی بوستان گفت وگو، روی دیوار نصب شود. می دانید این تابلوی بزرگ را چگونه می سازند؟ طرح ها را در ابعاد ۵۰ در ۵۰ در می آورند و جداگانه می سازند. وقتی طرح ها تمام شد، آنها را كنارهم می گذارند كه نمای عظیمی را به تصویر می كشد. به گفته این طراح باوجود اینكه نام این كارها نقاشی ماندگار است، ولی ماندگاری زیادی نخواهد داشت. او معتقد است این طرح ها اگر هم خراب شود، باز ارزش ساختن دارد و باز هم باید چیز دیگری به جای آن جایگزین كرد تا همیشه تصویر بصری تهران، زیبا بماند. خدادادی علت ماندگار نماندن این تصاویر را نبود هوش و ذكاوت نیاكان ایرانی در این نسل می داند و می گوید: كار قدیمی ها بعد از هزار سال هم می ماند، ولی كار ما بعد از مدتی از بین می رود؛ برای مثال سفال های امروز دیگر ضخامت سفال های قدیم را ندارند و اگر قرار باشد كه از سیستم قدیم استفاده كنیم، دیگر تنوع رنگ امروز را نخواهیم داشت.همچنین ما در تهران با اختلاف دمای ۵۰درجه مواجه هستیم كه خود، باعث خراب شدن كارها بعد از مدت زمانی خواهد شد. خدادادی اردیبهشت ماه را بهترین زمان برای نصب كارش روی دیوار می داند و می گوید: كار تا آخر پاییز تمام خواهد شد، ولی ترجیح می دهم با آمدن بهار و سال نو دیوار نویی به مردم هدیه كنم، چرا كه در آن زمان، بیننده بیشتری نیز خواهد داشت.رئیس اداره نقاشی دیواری و گرافیك شهری سازمان زیباسازی در رابطه با این نقاشی ها می گوید: قرار است نقاشی هایی بر دیوارهای تهران به تصویر كشیده شود تا منظر آن را زیباتر كند كه به نقاشی ماندگار معروف است، ولی همه این كارها از ماندگاری مطلق برخوردار نخواهند بود. تعدادی از آنها زمان بیشتری خواهند ماند و تعدادی نه، چون بسیاری از دیوارهای تهران قابلیت این را ندارند كه نقاشی ماندگاری روی آنها بماند؛ مثلا دیوار ساختمان ها كه بعد از مدتی خراب خواهند شد. به همین دلیل نقاشی هایی كه از ماندگاری بیشتری برخوردار است برای دیوارهایی است كه خود نیز ماندگارتر هستند. به گفته محمود شعیبی، در حال حاضر دیوارهایی در سطح تهران شناسایی شده اند كه كم هستند، ولی طراحی آن به هنرمندان بزرگ سپرده شده است و اگرچه تمام كار به اتمام نرسیده، ولی تعدادی از كارها در حال نصب و تعدادی در حال اتمام برای نصب هستند. شعیبی می گوید: در حال حاضر هیچ سازمان و ارگانی حق ندارد بدون اجازه سازمان زیبا سازی، دست به كشیدن تصویری روی دیوارهای تهران بزند؛ حتی تصویر شهید صیاد شیرازی كه در این اتوبان كشیده شده، بزودی از آنجا پاك خواهد شد، چون بدون اجازه این سازمان بوده است. او ادامه می دهد: نقاشی هایی در حال حاضر روی دیوارها هستند كه قرار است در یك روند، آهسته آهسته از دیوارهاپاك شده و نقاشی هایی با موضوع مفهومی جایگزین آنها شوند. در ضمن ۴۰ دیوار، انتخاب شده تا تصویر ۴۰ شهیدی كه نامشان روی خیابان های تهران هست، روی آنها نقاشی شود. شما چه ساعتی از شبانه روز تهران را دوست دارید؟ چه ساعتی از شبانه روز تهران را زیبا می دانید و در آن احساس آرامش می كنید؟ بیشتر مردم، شب های تهران را دوست دارند، چون كراهت آن در ظلمت شب مخفی شده و دود و دم، جای خود را به هوای خوش می دهد؛ البته منظورم ساعت ۱۲ نیمه شب به بعد است. باید قبول كنیم كه تهران كلانشهر بی ریختی است؛ زشت و خاكستری. هر چقدر هم گل و گیاه به شهر اضافه شود تا زمانی كه باغ ها خراب و به جای آنها دیوار ساخته می شود، به زشتی تهران اضافه خواهد شد. یك گرافیست در این زمینه می گوید: یكی از نشانه های سلامت جامعه نشاط آن جامعه است كه وقتی نیست، یعنی مردم افسرده هستند یا به افسردگی مردم كمك می كند و رنگ، یكی از المان های شهری ست كه باعث سلامت روانی در سطح جامعه می شود. ندا جهان شاهی می گوید: عدم هماهنگی سازه ها، عدم طراحی اصولی برای ساخت وساز شهر و عدم وجود رنگ، باعث شده تا تهران چهره ای كریه پیدا كند. به عقیده این استاد دانشگاه هنر و معماری، چهره تهران سیاه رنگ است، چرا كه گرافیك محیطی در تهران تعریف نشده و تعداد افرادی كه با این موضوع آشنا هستند، بسیار كم است؛ به همین دلیل تهران به این روز افتاده. به گفته او حركت هایی مثل آمدن نقاشی هایی با این مضمون و پر از رنگ های مختلف برای تهران لازم و ضروری است، چرا كه مردم از دیدن حركات و تصاویر رئال و عادی خسته شده اند و به دیدن تصاویر متفاوت نیاز دارند. از طرفی حضور رنگ و گرافیك برای مردم تهران كه با مشكلات عصبی دست وپنجه نرم می كنند، باعث سرزندگی و شادابی و تعدیل فشارهای روحی می شود. جهانشاهی می گوید: با این حال، این كار باید به طور حتم آگاهانه باشد، چرا كه نحوه ارائه تصاویر، میزان سطوح رنگ، كنتراست ها و هماهنگی با سازه های اطراف، هماهنگی با محیط و ... كه بسیار مهم هستند و گرافیك محیطی را تشكیل می دهند، اگر آگاهانه صورت نگیرند، اثری معكوس خواهند داشت. برای مثال اگر از رنگ های تند و خطوط تیز در مكان هایی مثل میادین و جاهایی كه تردد زیاد است، استفاده شود، اثر تصویری آن این است كه هیجانات را در بیننده بیشتر می كند و خدای ناكرده باعث تصادفات یا درگیری در آن مكان خواهد شد. او معتقد است كه نقاشی ها باید با سازه های اطراف هماهنگی داشته و فاصله نقاشی با دید بیننده تناسب داشته باشد و در مكان های شلوغ از رنگ هایی كه از كنتراست كمتری برخوردار هستند، استفاده شود. حتما هنرمندان و مسئولان در سازمان زیباسازی به این موضوع توجه می كنند و با این تلاش خود آرامش و زیبایی وصف ناپذیری را به شهروندان تهرانی هدیه می كنند. خوشحال باشیم؛ تهران با دستان هنرمندان زیبا می شود.

شهره مهرنامی