آفات سوگواری سالار شهیدان

قیام حسین ابن علی به عنوان زنده ترین, پرشورترین و سازنده ترین قیام تاریخی جهان اسلام با گذر سال ها و قرن ها همچنان پابرجا و استوار است هیچ خلل و خدشه ای در طول این سالیان نتوانسته است این حبل متین الهی را از شیعیان گرفته و آنان را افلیج کند

امروزه در لابه لای فلسفه هایی که برای عزاداری سیدالشهدا بیان می شود، کمتر به این نکته که خواسته و اراده امام سوم شیعیان در سال های دهه ۶۰ هجری برای قیام و مبارزه با حکومت جور چه بود، توجه می شود و این مطلبی است که در صراحت سخنان ایشان مذکور است: «ان کان دین محمد لم یستقم الا بقتلی، فیاسیوف خذینی» اگر دین جدم جز با کشته شدن من بر پا نمانده و پایدار نمی شود، پس ای شمشیرها مرا دریابید.

قیام حسین ابن علی به عنوان زنده ترین، پرشورترین و سازنده ترین قیام تاریخی جهان اسلام با گذر سال ها و قرن ها همچنان پابرجا و استوار است. هیچ خلل و خدشه ای در طول این سالیان نتوانسته است این حبل متین الهی را از شیعیان گرفته و آنان را افلیج کند. جنایات متوکل عباسی، خونریزی های جنگجویان مغول و توطئه های رضاخان و پسرش محمدرضا، هر چند در مقاطعی شدت و ضعف این بزرگداشت ها و تعزیه ها را سبب شده، اما در کلان زمان بر پر فروغی این شمع پرنور الهی افزوده است. به تعبیر حضرت امام (ره): «امام حسین (ع) نجات داد اسلام را، ما برای یک آدمی که نجات داده اسلام را و رفته و کشته شده، هر روز باید گریه کنیم، ما هر روز باید منبر برویم برای حفظ این مکتب. محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است. فداکاری سیدالشهدا (ع) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است.»

اما به همان مقدار که این واقعه دردناک برای شیعه و عالم اسلام مایه پایداری و احیاکننده آن بوده است در مقابل، برای دشمنان و معاندان نیز ضربه ای هولناک به حساب می آمده است. از همین رو یکی از مهمترین دغدغه های دشمنان، چگونگی ضربه زدن به این مکتب و دور کردن یا لااقل کم خاصیت کردن حادثه عاشورا برای آیندگان بوده است. چیزی که تا به امروز از خاطر آنها حذف نشده و هر روز اراده ای جدی تر و شیطانی تر برای تحقق آن و دوری شیعیان از امام حسین(ع) تجهیز می شود.

به همین جهت به کارگیری نقشه های مختلف و توطئه های گوناگون، در طول سالیان گذشته و حال، از منظر دشمنان دور نمانده و هر آن، در حال آزمودن روشی تازه برای بی اثر کردن رهنمودهای عاشورا و منحرف کردن قیام امام حسین (ع) بوده و هستند.

باید گفت که متاسفانه کم اطلاعی برخی دوستان و عزاداران اهل بیت در مراسم سوگواری و اقامه عزای حسینی، تبدیل به یکی از منافذی شده است که دشمنان به خوبی از آن استفاده کرده و حتی در رسانه های خود به شدت آن را مورد پوشش و انعکاس خبری قرار داده اند. به تعبیر آیت الله مکارم شیرازی; «پرهیز نکردن از مسایل خرافی نیز از آفات عزاداری هاست و دشمن قصد دارد از این راه به اسلام و تشیع ضربه بزند.»

در حال حاضر مسائلی چند به عنوان آفات و بلیات عزاداری و سوگواری سالارشهیدان و آنچه که مغایر با خواسته ها و فرمایشات آن بزرگوار و خاندان مکرمش است، مورد نظر قرار گرفته که در ادامه می آید:

اولین معضل عزاداری های مدرن! خروج از وادی سنتی عزاداری ها و قدم نهادن در وادی بیآب و علف اشعار و نواهای غربی و حتی غیرشرعی است. در حالی که در موسیقی آئینی عاشورایی و حتی موسیقی سنتی ایران، غم انگیزترین و دل رباترین نواها را می توان یافت. اما کم اطلاعی مدیحه سرایان امروزی و اینکه برخلاف گذشتگان، با کمترین زحمت و آمادگی، قدم در راه بزرگترین مسوولیت و جایگاه می گذارند سبب شده تا چنین پدیده هایی بروز کند. «گاهی کار به جایی می رسد که آهنگی که از رادیوهای آمریکا پخش می شود، توسط برخی مداحان استفاده می گردد.» «آیت الله مکارم شیرازی»

اینکه مداحان سنتی و قدیمی خود از بهترین شعرشناسان و آهنگ شناسان زمانه خود بودند مطلبی است که نبود آن در حال حاضر، بلیه های بسیاری را در عرصه کپی برداری و آهنگ سازی جعلی! بر سر اشعار و نوحه های عاشورایی آورده است. تاکید بر عمق داشتن و برخورداری از سازو کار مربوطه برای عزاداری ها و نواها و اشعار مورد استفاده در حالی صورت می گیرد که هیچ کسی منکر و مذمت کننده نوگرایی و آراستگی به روز و همراه زمانه نیست. اما فرق است بین نوگرایی، همراهی و ادامه نیکویی های گذشته و خراب کردن و بالا بردن بنایی سرشار از کجی و بیماری! (نقل به مضمون از فرمایشات رهبر معظم انقلاب)

دومین معضل مداحی ها و سوگواری های امروزی، نپرداختن به ماهیت و اصالت پیام عاشورا و پرداختن به پوسته و ظاهر بیرونی این حادثه است. عاشورا مکتبی است که نه تنها برای مسلمانان، بلکه برای پیروان سایر ادیان و فرق جهان نیز سرشار از درس و آموزندگی و منبع الهام بوده است. درس اخلاص، قیام بر حق، ایثار و از خودگذشتگی، تعلق خاطر به فرامین الهی و نیز پایبندی به حقوق نیازمندان و رسیدگی به احوالات محرومان، از درس هایی است که اغلب آزادگان عالم از آن بهره برده اند.

مهاتما گاندی، رهبرفقید هند در این باره می گوید: من زندگی امام حسین(ع)، آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خواندم و توجه کافی به صفحات کربلا نمودم و بر من روشن است که اگر هندوستان بخواهد پیروز گردد، بایستی از امام حسین(ع) پیروی کند.

اما متاسفانه در عزاداری های امروز شاهد این هستیم که به جای توجه به دلیل و نیت امام حسین(ع) از این قیام و اینکه در ادامه امر به معروف و نهی از منکر خود قیام کرده است، به مسائلی چون چشم و ابروی اصحاب عاشورایی و آنچه تحت عنوان زبان حال بیان می دارند، پرداخته می شود. در حالی که امام حسین(ع) می فرمایند که برای طلب اصلاح در امت جدش محمد(ص) قیام کرده است و حال اینکه هیات ها و آیین های سوگواری به سمتی می رود که توجه به اهداف اصحاب عاشورایی و استماع سخنان وعاظ و خطبا به شدت کم شده و در عوض، مداحان و مرثیه خوانانی که اطلاع چندانی نیز از تاریخ و فلسفه قیام آن حضرت ندارند سکاندار هدایت مردم شده اند و بازار مصیبت خوانی های احساسی و به دور از واقعیت به شدت داغ شده است. در نتیجه هدف و نیت واقعی امام و درسی که باید برای ما داشته باشد، مغفول مانده است.

سومین مساله در باب عزاداری های امروزی; خرافه پروری و سوق دادن مردم به سوی مسائلی است که پایه و اساس مذهبی، عقلی و عرفی ندارد. از جمله این مسائل می توان به; قمه زنی، شلاق زنی، تیغ کشیدن بر بدن و حمل علم و حمایل اشاره کرد. این مسائل که برخی از آنها از یادگاران اختلاط مسلمانان با مسیحیان و کپی برداری از عزاداری های آنان است، در حالی از جانب برخی هیئات و تکایا ترویج می شود که مراجع عظام تقلید و رهبر انقلاب به صراحت بر دوری آنها از مبانی شرعی نظر داده اند.

«کار غلطی است که عده ای قمه به دست بگیرند و به سر خودشان بزنند و خون بریزند. این کار را می کنند که چه بشود؟! کجای این حرکت عزاداری است؟ البته دست بر سر زدن به نوعی نشانه عزاداری است. شما بارها دیده اید کسانی که مصیبتی برایشان پیش می آید برسروسینه خود می کوبند. این نشانه عزاداری معمولی است. اما شما تا به حال کجا دیده اید که فردی به خاطر رویکرد مصیبت عزیزترین عزیزانش با شمشیر برمغز خود بکوبد و از سر خود خون جاری کند ! کجای این کار عزاداری است ! قمه زدن، سنتی جعلی است. از اموری است که مربوط به دین نیست و بلاشک خدا هم از انجام آن راضی نیست. علمای سلف دستشان بسته بود و نمی توانستند بگویند «این کار غلط و خلاف است». امروز روز حاکمیت اسلام و روز جلوه اسلام است. نباید کاری کنیم که آحاد جامعه اسلامی برتر یعنی جامعه محب اهل بیت علیهم السلام که به نام مقدس ولی عصر ارواحنا فداه به نام حسین بن علی علیه السلام و به نام امیرالمومنین علیه الصلاه والسلام مفتخرند در نظر مسلمانان و غیرمسلمانان عالم به عنوان یک گروه آدم های خرافی بی منطق معرفی شوند.» (فرازی از بیانات رهبر معظم انقلاب در مذمت قمه زنی).

ترویج و انجام این گونه امور که صرفا متکی بر عواطف و احساسات عزاداران بوده و هیچ اساسی ندارد، نه تنها به فرموده علمای دین، خود عزاداران را از فیض کامل و تمام سوگواری حسینی محروم می کند، بلکه صدمات زیادی نیز به دین و مکتب تشیع وارد می کند. در طی سالیان گذشته مشاهده شده است که سرویس های خبری بیگانه با زوم کردن بر روی این قبیل مسائل، آن ها را درشت کرده و تمامی شیعیان و عزاداران را متهم به دوری از عقل و بیماری های روانی و احساسی می کنند! حتی تاکید برخی مرثیه سرایان و سوگواران حسینی بر اشعار و عباراتی غلو آمیز و سرشار از خرافه و التقاط، سبب کشته شدن و آسیب دیدن بسیاری از شیعیان و محبان اهل بیت در مناطق غیر شیعی شده است.

چهارمین نکته در این باب مربوط به روش ها و چگونگی انجام عزاداری هاست. اصل شرعی در عزاداری سیدالشهدا و اصحاب باوفایش استحباب آن است. یعنی هر چند که بر این عمل سفارش شده و بر آن تاکید شده است اما در نهایت عملی است مستحب و در مرتبه بعد از فرایض قرار می گیرد. اما مشاهده می شود که برخی از هیئات و مجالس عزا بدون توجه به این امر و فارغ از آن با انجام کارهایی از قبیل مسدود کردن خیابان ها با دسته های عزاداری در حالی که بامدیریت صحیح می توان از بند آوردن خیابان جلوگیری کرد، باز کردن صدای بلندگوهای حسینیه ها و مساجد تا پاسی از شب و ایجاد مزاحمت صوتی برای همسایگان و همجواران این مکان ها در حالی که حتی صدای اذان نیز در صورتی که موجب آزار و اذیت گردد نباید باز شود و برخی کارهای دیگر، این پاسداشت مقدس حسینی(ع) را آکنده از ناگواری ها کرده و تبعات مادی و معنوی بدی بر جای می گذارند.

پنجمین مطلب، استفاده وعاظ، مداحان و مرثیه سرایان از منابع دست اول و مورد تایید است. کتاب هایی چون، لهوف سید ابن طاووس، اسرار آل محمد نوشته سلیم بن قیس از اصحاب ائمه (ع)، روضه ها و مجالس شیخ جعفر شوشتری و بسیاری دیگر، از منابعی است که مورد توجه ویژه علما و اهل فضل بوده است. اما عدم عنایت به این مطلب و استفاده از کتاب ها و منابعی که اعتبار چندانی به آنها نیست، سبب می شود تا بازار جعل و تحریف به شدت داغ شده و محققی چون شهید مطهری مجبور به تالیف و بیان مطالب حماسه حسینی شود.

سخن آخر اینکه; این نوشته کم حجم را توان بیان مصادیق و جزئیات تحریفات و پیرایه های عارض شده بر واقعه عاشورا نبود و صرفا اکتفا به اشارات و کلیات مواردی شد که بارها و بارها مورد تاکید قرار گرفته اند اما گوش شنوایی نبوده و از باب ( فذکر ان الذکری تنفع المومنین ) دوباره تکرار شدند.

اما سخن دیگر این نوشتار این است که یقینا در اخلاص و پاکی عزاداران حسینی(ع) و ارادتمندان عاشورایی شک و تردیدی نیست اما سخن اینست; در حالی که می توان با کمی دقت و اطاعت نمره عالی قبولی گرفت، چرا باید اکتفا به نمره هم مرز با رد شدن کرد؟ واقعه عاشورا نیز چنین است. در جایی که می توان از این حادثه ماندگار بهره های عظیم دنیوی و اخروی برد و برای زندگی روزمره اجتماعی و سیاسی خود توشه ای دائمی ذخیره کرد، چرا باید آن را محدود و تبدیل به پاک کنی کنیم که فقط و فقط برای از بین بردن و محو کردن گناهان ما در روز قیامت مورد استفاده قرار می گیرد؟! آیا این است معنی «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا »؟

نویسنده : محمد جواد علیزاده