کلینیک خوابگزاران

خواب اگرچه بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل می دهد اما قاره یی است که جزء کشفیات چند دهه اخیر به شمار می رود. البته اهمیت خواب هیچ گاه بر بشر پوشیده نبود. در عهد باستان همان گونه که …

خواب اگرچه بخش مهمی از زندگی ما را تشکیل می دهد اما قاره یی است که جزء کشفیات چند دهه اخیر به شمار می رود. البته اهمیت خواب هیچ گاه بر بشر پوشیده نبود. در عهد باستان همان گونه که شاهدیم خوابگزاران بخشی از دستگاه حکومتی را تشکیل می دادند و خواب و رویا بخش جدایی ناپذیری از جهان وجود به شمار می رفت و این گونه نبود که هرکسی به میل و اراده خویش بتواند خوابی را تفسیر کند. وجود خوابگزاران خود نشانه یی است از اهمیتی که خواب از دیرباز در ذهن بشر داشت. این نکته را «لوفلر دلاشو» در تفسیر قصه های پریان و به خصوص در تحلیل قصه زیبای خفته به تفصیل باز کرده است (این تحلیل سال هاست با ترجمه استاد «فرزانه جلال ستاری» در دسترس فارسی زبانان است) اما با پیدایش روشنگری و دانش مدرن رفته رفته گویی موضوع خواب در پیش چشم عالمان و کاشفان دنیای مدرن به خوابی چند صد ساله فرو رفت. گویی این دانشمندان خواب را آنچنان بدیهی می یافتند که در آن موضوعی برای تحقیق نمی یافتند. از سوی دیگر آنقدر مفهوم اساطیری و دراماتیک رویا بر موضوع خواب غلبه یافته بود که جایی برای برخورد علمی با سایر جنبه های خواب مثل تنفس در خواب یا آگاهی و خواب یا سیکل های خواب و بیداری باقی نمی گذاشت.

هرکس که می خواست برخوردی علمی تر از برخوردهای متعارف با موضوع خواب داشته باشد به سرعت مسحور موضوع رویا (این تاویل پذیرترین تاویل زندگی) می شد و پا در رودخانه سحرآمیز خوابگزاری می گذاشت، رودخانه یی که او را از جا می کند و با خود می برد. آخرین این خوابگزاران مسحور نورولوژیست معروف «زیگموند فروید» بود که اگرچه یکی از مسحورکننده ترین داستان های بشر را در پای خواب نگاشت، اما به مثابه یک عالم هیچ دلیل علمی برای خیل مسحورشدگان داستان هایش ارائه نداد. از این رو او هم به خوابگزاران باستان پیوست و فیزیک این قاره جدید تا اواخر قرن بیستم همچنان دست نخورده و نامکشوف باقی ماند.

تنها در همین ۱۰ ، ۲۰سال اخیر است که خواب قطع نظر از رویا مورد توجه پزشکان قرار گرفته است. دوباره چون دوران باستان اما به شکلی دیگر خواب در پیشخوان ذهن عموم نهاده شده است. کشفیات خیره کننده یی در مکانیسم های به وجودآورنده آن صورت گرفته، روش های بسیار دقیقی در بررسی مراحل مختلف خواب و بیماری هایی که با خواب در ارتباط هستند، توضیح داده شده. اهمیت اختلالات خواب در ارتباط با بیماری های مختلف و نیز در ارتباط با کیفیت حیات فردی و اجتماعی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و از همه مهم تر اینکه درمان های بسیار موثری در بهبود بسیاری از بیماری هایی که در جریان خواب دیده می شوند، ابداع شده است.

امروزه طب خواب به عنوان یک رشته پزشکی برای خود جا باز کرده است و طبیبان متخصص خواب، همان خوابگزاران مدرن، دیگر تنها به رویاهای بزرگان نمی پردازند بلکه جزئیات خواب توده های مردم را می کاوند تا توضیح دهند؛

بسیاری از مردم که خواب شبانه ناراحتی دارند، به این دلیل است که در خواب دچار وقفه تنفسی می شوند. وقفه تنفسی خواب می تواند باعث افزایش فشارخون ریوی یا افزایش خون شریانی شود. وقفه تنفسی خواب یا شدت آن ممکن است برای یک شاهد مثل همسر خیلی آشکار نباشد اما با بررسی خواب می توان آن را تشخیص داد و با وسایل بسیار موثری درمان کرد.

بسیاری از تصادفات رانندگی مرگبار به دلیل نوعی از اختلالات خواب است که می توان آن را درمان کرد یا در موارد استثنایی از رانندگی شخص ممانعت به عمل آورد.

بسیاری از مردم که به ظاهر دچار بی خوابی هستند، بی خوابی ندارند بلکه تنها ساعت خواب آنان با بقیه مردم متفاوت است. خواب نسبت مستقیمی با یادگیری و قوای عقلی دارد.

و...

آنچه از خواب می دانیم و آنچه خوابگزاران مدرن با تحقیقات شان به ما می گویند، تنها دریچه کوچکی است بر سرزمین عجایبی که مکشوفات بعدی آن بی تردید حیرت انگیزتر از مکشوفات فعلی خواهند بود.

آیا دانش ما به حدی خواهد رسید که خوابگزاران، سودای قدیمی (رویاگزاری) را نیز فراچنگ آورند و تعبیر کنند؟

دکتر بابک زمانی

متخصص مغز و اعصاب