سازمان‌های مردم نهاد در قانون

سازمان‌های مردم نهاد، از مجراهای سازماندهی شده برای تامین حقوق و مطالبات افراد و گروه‌های مختلف‌اند. تشکیل این سازمان‌ها، مستلزم طی مراحل قانونی است که با عنوان «آیین نامه …

سازمان‌های مردم نهاد، از مجراهای سازماندهی شده برای تامین حقوق و مطالبات افراد و گروه‌های مختلف‌اند. تشکیل این سازمان‌ها، مستلزم طی مراحل قانونی است که با عنوان «آیین نامه اجرایی تاسیس و فعالیت سازمان‌های مردم نهاد» از طرف وزارت کشور گردآوری و منتشر شده است.

این آیین نامه در ۵ فصل و ۳۳ ماده تنظیم شده و سرفصل‌های اصلی آن عبارت است از:

۱) کلیات

۲) حقوق و تکالیف

۳) صدور پروانه فعالیت

۴) نظارت و سایر مقررات

در ماده اول فصل اول (کلیات)، سازمان مردم نهاد اینگونه تعریف شده است: «سازمان غیردولتی که در این آیین‌نامه «سازمان» نامیده می‌شود، به تشکل‌هایی اطلاق می‌شود که گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیرانفتاعی و غیرسیاسی است.»

تبصره‌های این ماده عبارت است از:

«تبصره ۱ـ عناوین «جمعیت»، «انجمن»، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» و نظایر آن می‌تواند به جای واژه «سازمان» در نام گذاری به کار گرفته شود.

تبصره ۲ ـ واژه «غیردولتی» به این معناست که دستگاه‌های حکومتی در تأسیس و اداره سازمان دخالت نداشته باشند. مشارکت مقامات و کارکنان دولتی در تأسیس و اداره سازمان، در صورتی که خارج از عنوان و سمت دولتی آنان باشد، مانع وصف غیردولتی سازمان نخواهد بود.

تبصره ۳ ـ اهداف غیرسیاسی در بردارنده‌ی فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نشود.

تبصره ۴ ـ اهداف غیرانتفاعی عبارتست از عدم فعالیت‌های تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضاء، مؤسسان، مدیران و کارکنان سازمان.

تبصره ۵ ـ داوطلبانه به معنای مشارکت و تأسیس و اداره سازمان بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص است.»

ماده ۳ فصل اول آیین نامه، به موضوع فعالیت سازمان‌های مردم نهاد اشاره می‌کند که زمینه‌های آن بیشتر متوجه گروه‌های اقلیت جامعه (درجهت تامین نیازهای آنان) است: «موضوع فعالیت سازمان مشتمل بر یکی از موارد علمی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری، نیکوکاری و امور خیریه، بشردوستانه، امور زنان، آسیب‌دیدگان اجتماعی، حمایتی، بهداشت و درمان، توانبخشی، محیط زیست، عمران و آبادانی و نظایر آن یا مجموعه‌ای از آنها می‌باشد.»

فصل دوم در مورد حقوق و تکالیف سازمان‌های مردم نهاد است:

«ماده ۴ ـ سازمان حق دارد متناسب با موضوع فعالیت خود، با رعایت این آیین‌نامه و سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت نموده و از جمله نسبت به موارد زیر اقدام کند:

الف) ارائه خدمات امدادی مورد نیاز دستگاه‌های دولتی و عمومی غیردولتی

ب) اظهارنظر و پیشنهاد راهکارهای مناسب:

۱) در فرایند برنامه‌ریزی مراجع دولتی و عمومی غیردولتی در سطوح شهرستان، استان یا ملی برحسب مورد

۲) در مورد آثار و نتایج فعالیت‌های دستگاه‌های دولتی و عمومی غیردولتی، نقایص و مشکلات موجود به مراجع و دستگاه‌های قانونی ذیربط

پ)کمک به اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های دستگاه‌های دولتی و عمومی غیردولتی از طریق توافق و تفاهم با آنها

ت) برگزاری اجتماعات و راهپیمایی‌ها در جهت تحقق اهداف سازمان

ث) انتشار نشریه

ج) انجام هرگونه عملیات دیگر برای تأمین اهداف مقرر در اساسنامه سازمان

چ) حق دادخواهی در مراجع قضایی و شبه قضایی»