تاثیر تغذیه بر سلامت روان

دکتر سعید صدر می گوید تغذیه نادرست گاهی موجب افسردگی و اختلالات عصبی جدی می شود

اگر به شما بگویند که نوع تغذیه با سلامت روان شما نسبت مستقیم دارد، باور می‌کنید؟ شاید در نگاه اول این دو موضوع هیچ ارتباطی با هم نداشته باشند اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی طی ۵۰ سال گذشته نقش مهمی در افزایش بیماری‌های روانی داشته است....

در عین حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که گرایش مردم به مصرف غذاهای حاوی قند و چربی بیشتر و اجتناب از مصرف مواد غذایی تازه به افسردگی و مشکلات حافظه و .... منجر می‌شود. دراین باره با دکتر سعید صدر، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه شهیدبهشتی گفتگو آقای دکتر! اصلا ارتباطی بین تغذیه و سلامت روان وجود دارد؟

ـ در حال حاضر، مدارک انگشت‌شماری وجود دارد که سلامت روان و دریافت مواد غذایی را به هم مربوط می‌کنند، بنابراین نتیجه‌گیری قطعی در این باره دشوار است اما تاثیر تغذیه بر سلامت روان را نمی‌توان نادیده گرفت. از طرفی این موضوع که می‌گویند چاق‌ها از سلامت روان کمتری برخوردارند، می‏‏‏‏تواند تاییدکننده این ارتباط باشد.

▪ بیشتر توضیح می‏دهید؟

ـ تعادل در رژیم غذایی و استفاده صحیح از همه گروه‏های غذایی شامل گروه نان و غلات، گروه میوه و سبزی‏ها، گروه شیر و لبنیات و گروه گوشت، حبوبات و تخم‌مرغ مانع از چاق شدن افراد می‏شود اما وقتی این تعادل از بین می‏رود و فرد به مرحله چاقی می‌رسد، رضایتی که باید از خودش داشته باشد را از دست می‏دهد. همواره احساس خوبی نسبت به خود و زندگی اجتماعی‌اش ندارد و در واقع اعتماد به نفس‌اش هم کاهش می‏یابد. این هم یعنی آسیب رسیدن به سلامت روان. به عبارت دیگر، افزایش وزن و چربی بدن با خطرات روانی و فیزیولوژیکی همراه است؛ مثلا مشکل در تهیه لباس و محدود شدن زندگی اجتماعی برای بسیاری از افراد ناراحت‌کننده است و آنها را تا مرز افسردگی پیش می‏برد.

▪ یعنی جز این ارتباطی که گفتید، تغذیه به تنهایی بر سلامت روان تاثیری ندارد؟

ـ اکثر روان‌پزشکان بر این باورند که نمی‌توان نقش تغذیه بر سلامت اعصاب و روان را نادیده گرفت. حتی تغذیه ناکافی و غلط می‏تواند آثار نامطلوبی بر اعصاب و روان انسان بگذارد و موجب افسردگی شدید و اختلالات عصبی جدی شود.

▪ مثال می‏زنید؟

ـ چنانچه در برنامه غذایی روزانه کمبود شدید کربوهیدرات وجود داشته باشد، سلول‌های عصبی دچار کمبود انرژی شده و نمی‌توانند کار خود را انجام دهند. همچنین محدودیت شدید کربوهیدرات به مدت طولانی باعث پایین افتادن قند خون می‏شود که به این حالت هیپو کلسیمی می‏گویند و عوارضی مانند خستگی، بی‌حوصلگی، اضطراب و کاهش قدرت یادگیری را به همراه دارد. در عین حال، کمبود شدید پروتئین نیز موجب بروز عوارضی مانند خستگی، بی‌حالی و سستی می‏باشد.

▪ آیا ویتامین‏ها هم بر سلامت روان موثرند؟

ـ ویتامین گروه B و C بر سلامت سیستم عصبی تاثیر زیادی دارند. از طرفی نیاز به ویتامین‏های گروه B در افسردگی چنان است که برای نمونه کمبود شدید بیوتین میل به خودکشی را افزایش می‌دهد. استرس شدید نیز نیاز بدن را به تمام مواد مغذی به خصوص ویتامین‏ها ی B۵ و C چند برابر بالا می‏برد. البته مواد معدنی مانند ید، منیزیم و آهن نیز بر سیستم عصبی بسیار موثرند. حتی تاثیر ید بر سیستم عصبی به قدری شدید است که چنانچه مادر در دوران بارداری کمبود ید داشته باشد، نوزاد با عقب‌افتادگی ذهنی متولد می‏شود. کمبود آهن هم موجب کم خونی می‏شود. در این حالت خون لازم به سلول‌های عصبی نمی‌رسد و در نتیجه خستگی، بی‌حالی، ضعف، کاهش یادگیری و عصبانیت و بی‌اشتهایی بروز می‏کند.

▪ وعده‏های غذایی چه‌طور؟ آنها می‏توانند بر سلامت روان تاثیرگذار باشند؟

ـ به نکته خوبی اشاره کردید. خوردن یک صبحانه کامل و مغذی کسالت روزانه را از بین می‏برد.

بسیاری از افراد وقتی صبح زود از خواب بیدار می‏شوند، کسل و بداخلاق هستند و آستانه تحمل‌شان به شدت پایین می‏آید. خوردن صبحانه در این افراد بسیار کمک‌کننده است و موجب ایجاد نشاط و شادابی در روحیه آنها می‏شود. حتی گفته می‏شود مصرف مواد غذایی مانند شیر، لبنیات، دوغ، آب‌میوه و سبزی به طور موثری استرس را کاهش می‏دهد و خوردن آنها به ویژه در وعده صبحانه توصیه می‏شود.

▪ و سوال آخر اینکه آیا غذای ضد استرس هم وجود دارد؟

ـ به‌طور کلی نمی‌توان از واژه ضداسترس یا ضدخستگی در مورد غذاها استفاده کرد اما غذاهایی مثل ماهی، جگر، قلوه، تخم‌مرغ، شیر، عسل، سویا، قارچ، بادام زمینی، جوانه گندم، سبزیجات و مرکبات در پیشگیری و رفع استرس بی‌تاثیر نیستند. مصرف غلات نیز به خاطر داشتن اسیدآمینه برای کاهش استرس بسیار مفید است. از طرفی خوردن یک لیوان شیر گرم قبل از خواب هم می‏تواند آرامش‌بخش باشد. در مقابل؛ مصرف شکلات تاثیر منفی بر سلامت بسیاری از افراد دارد، به طوری که فرد با خوردن یک تکه شکلات دچار تنش عصبی می‏شود.

محبوبه رحیمی