بیماری‌های استخوانی

در این نوشتار به چند بیماری استخوانی که در سنین مختلف باعث دردهای استخوانی و شکستگی در استخوان‌ها می‌شوند، می‌پردازیم. استخوان‌ها بر خلاف ظاهرشان که اعضایی سخت و بی‌جان …

در این نوشتار به چند بیماری استخوانی که در سنین مختلف باعث دردهای استخوانی و شکستگی در استخوان‌ها می‌شوند، می‌پردازیم. استخوان‌ها بر خلاف ظاهرشان که اعضایی سخت و بی‌جان به نظر می‌رسند، اندام‌هایی زنده و پویا هستند که مرتب در حال بازسازی هستند. به طور کلی ۲ نوع استخوان در بدن وجود دارد.

استخوان‌های اسفنجی که در تنه مهره‌ها، لگن خاصره، سر استخوان‌های دراز وجود دارند و استخوان‌های متراکم که در تنه استخوان‌های بلندی مثل بازو، ساق و ران وجود دارند. استخوان‌ها از سلول‌های مختلفی ساخته شده‌اند و رگ‌های خونی به داخلشان نفوذ می‌کنند تا مرتب تغذیه شوند. ۲ نوع سلول به نام «استئوبلاست» و «استئوکلاست» مهم‌ترین سلول‌های استخوانی را تشکیل می‌دهند. استئوبلاست‌ها، وظیفه ساختن استخوان جدید و استئوکلاست‌ها وظیفه خوردن استخوان کهنه را به عهده دارند و فعالیت همیشگی این دو نوع سلول استخوان را زنده و سرحال نگه می‌دارد.

بیماری پاژه

بیماری پاژه که در میانسالی و پیری تظاهر می‌کند، بر اثر فعالیت بیش از حد استئوکلاست‌ها و خورده‌شدن بی‌رویه بافت استخوانی و به‌دنبال آن، سرعت زیاد ساخته شدن بافت جدید ایجاد می‌شود. علامت این بیماری دردهای شدید استخوانی، شکستگی استخوان‌ها با ضربه خفیف و گاهی قوسی شدن ساق پاهاست. گاهی به دلیل درگیری استخوان جمجمه، تغییر در شکل جمجمه و حتی صورت فرد ایجاد می‌شود. از مهم‌ترین و شدیدترین عوارض این بیماری، رشد استخوان‌های اطراف گوش داخلی و عصب شنوایی است که می‌تواند به کری منتهی شود. درگیری استخوان‌های جمجمه همچنین می‌تواند به افتادن سریع و غیر طبیعی دندان‌ها منجر شود. خوشبختانه در سال‌های اخیر داروهای جدیدی که مهارکننده فعالیت‌های سلول‌های استئوکلاست هستند، در درمان بیماری پاژه موفقیت‌های خوبی به بار آورده است.

بیماری استخوان‌سازی ناکامل

این بیماری وراثتی بر اثر نقص در ساخته شدن کلاژن که پروتئین سازنده بافت استخوانی است، ایجاد می‌شود. در این بیماری به دلیل نازک بودن صلبیه، سفیدی چشم آبی کم‌رنگ است. در این بیماری عاج دندان بخوبی ساخته نمی‌شود، دندان‌ها زرد رنگ بوده و براحتی می‌شکنند و شکستگی‌های استخوان‌ها با ضربات ناچیز وجود دارد. از دست رفتن شنوایی در سنین نوجوانی یا اوایل جوانی به دلیل ضعف استخوان‌های گوش میانی از عواقب این بیماری است.

بیماری استخوان مرمری

استئوپتروز یا استخوان مرمری، بیماری استخوانی است که بر اثر کم‌کاری شدید استئوکلاست‌ها رخ می‌دهد. واضح است که در این بیماری به دلیل این‌که استئوکلاست‌ها فعالیت کمی دارند. استخوان بازجذب نمی‌شود و مرتب سفت و سخت می‌شود. اگر از این بیماران، آزمایش تراکم استخوان به عمل آوریم، به شدت تراکم استخوان بالاست. با این حال، این استخوان‌ها شکننده هستند زیرا فقط تراکم بالای استخوان، نشانه سلامت استخوان نیست بلکه استخوان باید مرتب ساخته شده و باز جذب شود تا علاوه بر سفتی از نوعی انعطاف‌پذیری برخوردار شود تا در مقابل ضربات، شکننده نباشد. بر اثر تراکم و ضخامت بیش از حد استخوان‌ها در این بیماران، فضاهایی که در میان استخوان‌ها وجود دارند باریک و محدود هستند. به عنوان مثال محدودیت مغز استخوان منجر به ضعف در خونسازی می‌شود یا به دلیل پر بودن فضای سینوس‌ها، بد صدایی و مشکلات منطقه بینی و حلق ایجاد می‌شود.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی