زرد, سرخ, سیاه, سپید پشت نیمکت

آموزش یکی از مهم ترین ارکان هر نظام اجتماعی به شمار می رود در جوامع پیشرفته که روز به روز بر پیچیدگی آن افزوده می شود, بدون آموزش های لازم, زندگی ممکن نخواهد بود

آموزش یکی از مهم‌ترین ارکان هر نظام اجتماعی به شمار می‌رود. در جوامع پیشرفته که روز به روز بر پیچیدگی آن افزوده می‌شود، بدون آموزش‌های لازم، زندگی ممکن نخواهد بود. به تناسب گسترش مهارت‌های کار و زندگی در شرایط کنونی، نظام آموزش هر جامعه‌ای نیاز به ارتقای کمی و کیفی دارد.

سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در مسائل آموزشی در سطوح و حوزه‌های مختلف اعم از ابتدایی، متوسطه و آموزش‌ عالی و نظایر آن یکی از سرنوشت ‌ساز‌ترین حوزه‌هاست.

جدال اقتصاددانان مختلف در نهایت به نفع آموزش به پایان رسید و امروزه بیشتر اقتصاددانان بر سود سرشار سرمایه‌گذاری‌‌های انسانی تاکید می‌کنند و اساسا واژه سرمایه انسانی که در ادبیات آنها بسیار پررنگ ظاهر شده، به همین مقوله اشاره دارد. فعلا از ریشه‌یابی علت‌های تحقق نیافتن این امر در کشورمان چشم‌پوشی می‌کنیم.

سیاستگذاری در آموزش امری پویا و متحول است که به فراخور نیاز جوامع باید دستخوش تغییر و اصلاح شود. در این میان بهره‌مندی از سیاست‌ها و تجارب آموزش دیگر کشورها در طراحی نظام آموزشی کشور بسیار مفید و موثر است.

امروزه کشورهای مختلف جهان از ساختارهای آموزشی متفاوتی برخوردارند که طبیعتا ساختارهای فوق در هر کشوری بنا بر سیاست‌ها، برنامه‌ها و اهداف مورد نظر آن کشور متفاوت است. در این میان، تلاش بر این است که نظام آموزشی هر یک از کشورها با تحولات اجتماعی و پیشرفت‌های فرهنگی متناسب با قرن بیست و یکم همگام شود و از سویی دیگر، هماهنگی‌های لازم بین برنامه‌های آموزشی و بازار کار در حوزه‌های مختلف خدماتی، صنایع، کشاورزی، بازرگانی و غیره پدید آید.

در سال‌های اخیر، ایران نیز باتوجه به ناکارآمدی نظام‌های آموزشی گذشته در تحقق اهدافی نظیر تناسب تولیدات نظام آموزشی با بازار کار، برخورداری از راهبردها و رویکردهای نوین آموزشی، برخورداری و بهره‌وری از فناوری روز در ابعاد مختلف آن دستخوش تحولاتی نه‌چندان گسترده و بعضا موردی بوده است.

اما از آنجا که اعمال تغییرات مذکور هنوز از شکل ‌آرمانی برخوردار نشده است، آشنایی و بررسی ساختار نظام به عنوان سرآغاز مطالعات جامع در خصوص تجارب آموزشی کشورهای مختلف بویژه کشورهایی که از شرایط و امکانات مشابه کشور ایران برخوردارند، مطرح است.

● قاره آسیا

در قاره پهناور آسیا با مجموعه متنوعی از نظام‌های آموزشی مواجهیم که از یک‌سو به دلیل تطابق بیشتر وضعیت نظام با اهداف از پیش تعیین شده و برخورداری از امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی آموزش‌دیده از وضعیت مطلوب‌تری برخوردارند و از سوی دیگر برخی نیز با ادامه حاکمیت روش‌های سنتی بر نظام آموزشی مدارس بازدهی لازم را ندارند و به دلایل تامین نشدن منابع مالی موردنیاز، برخوردار نبودن از امکانات، فرصت‌ها، تجهیزات و شرایط لازم از آموزشی پویا محروم‌ هستند.

در این گزارش، تجزیه و تحلیل نظام آموزشی کشورهای جهان مدنظر نیست؛ بلکه به نگاهی توصیفی به اطلاعات موجود اکتفا می‌‌شود.

▪ مقطع آموزش پایه: براساس قوانین مصوب هر یک از کشورهای جهان، بخشی از مقطع تحصیلی به عنوان مقطع آموزش پایه تلقی می‌شود و شهروندان موظفند پس از احراز شرایط لازم و قانونی از آموزش قانونی این مقطع بهره بگیرند. دولت‌ها نیز به نوبه خود باید برای برخورداری هر چه بیشتر شهروندان از این مقطع تسهیلات لازم را فراهم و به ارائه خدمات به صورت رایگان مبادرت کنند.

مقطع آموزش اجباری در برخی کشورهای قاره آسیا (۲۶ درصد)‌ از جمله ترکیه، سوریه، ویتنام، ایران و امارات عربی متحده تنها شامل مقطع آموزش ابتدایی و در دیگر کشورها (۴۸ درصد)‌ این مقطع ۲ مقطع آموزش ابتدایی و مقدمات متوسطه را شامل می‌شود.

در میان کشورهای آسیایی ، طولانی‌ترین مقطع آموزش پایه به کشورهای برونئی دارالسلام با ۱۲ سال و کشورهای آذربایجان ، ارمنستان ، قزاقستان به مدت ۱۱ سال تعلق دارد. کوتاه‌ترین مقطع آموزش پایه نیز به کشورهایی اختصاص دارد که آموزش در آن مقطع تنها مختص مقطع ابتدایی است و حداقل دوره آموزشی ۵ سال به طول می‌انجامد. از کشورهای فوق می‌توان به میانمار، مغولستان و ویتنام اشاره کرد.

▪ سن ورود به مقطع آموزش پیش‌دبستانی: در کشورهای آسیایی، کمترین سن ورود به آموزش پیش‌دبستانی ۲ سالگی در کشورهای قبرس و فلسطین اشغالی و بیشترین سن ورود به این مقطع ۵ سالگی است که در تایلند، اندونزی و ایران مشاهده می‌‌شود.

در اکثر کشورهای قاره آسیا سن ورود به مقطع آموزش پیش‌دبستانی ۳ سال (۴۸ درصد)‌ است. گفتنی است، مقطع آموزش پیش‌دبستانی در عمده نظام‌های آموزشی کشورهای دنیا اجباری نیست.

▪ مقطع آموزش ابتدایی: پایین‌ترین سن ورود به مقطع آموزش ابتدایی ۵ سالگی در کشورهای پاکستان، سریلانکا و میانمار و مسن‌ترین دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مقطع ابتدایی نیز در کشورهای فلسطین و اردن به دلیل طولانی بودن آن مقطع با ۱۵ سال سن و کشور یمن با ۱۴سال سن مشاهده می‌شود. طولانی‌ترین مقطع آموزش ابتدایی (۱۰ سال)‌ در کشورهای فلسطین و اردن وجود دارد.

▪ مقطع آموزش متوسطه: مقاطع آموزش رسمی با توجه به اهمیت مقاطع در نظام آموزشی کشورهای جهان به ۲مقطع اصلی آموزش ابتدایی و متوسطه تقسیم می‌شود. در برخی کشورهای قاره آسیا (۱۴ درصد)‌ نظام آموزشی تنها به ۲ مقطع مذکور تقسیم می‌شود و از انشعابات بیشتری برخوردار نیست.

به عنوان مثال، آنگولا (دوره ابتدایی ۱۰سال و مقطع متوسطه ۴ سال)‌، یمن (دوره ابتدایی ۹ سال و مقطع متوسطه ۳ سال)‌ به طول می‌انجامد و این در حالی است که در بیشتر کشورهای این قاره (۸۶ درصد)‌ مقطع آموزش متوسطه خود شامل ۲ مقطع کوتاه‌تر با عناوین مقطع مقدماتی متوسطه و مقطع تکمیلی متوسطه است.

طولانی‌ترین مقطع متوسطه ۸ سال نیز در کشورهای سریلانکا، کویت و در کشورهای آذربایجان، بنگلادش، ترکمنستان، سنگاپور، هند به مدت ۷ سال‌ مشاهده می‌شود. طولانی‌ترین مقطع مقدماتی متوسطه در سریلانکا با ۶ سال طول مدت مقطع و کوتاه‌ترین آن با ۲ سال طول مدت مقطع در بوتان است.

طولانی‌ترین مقطع تکمیلی متوسطه ۴ سال در پاکستان، کویت، ایران و کوتاه‌ترین مقطع در کشورهای چین، گرجستان، مغولستان و مالدیو دیده می‌شود.

● قاره آفریقا

در قاره آفریقا به دلیل وجود کشورهای متعدد شاهد تنوع زیادی در نظام‌های آموزشی هستیم. به طور مسلم اکثریت کشورهای قاره آفریقا در زمره کشورهای توسعه نیافته و برخی در زمره کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شوند.

تبعات چنین وضعیتی در مجموع شرایطی را پدید می‌آورد که جز در مواردی معدود، نظام‌های آموزشی این قاره به دلیل برخوردار نبودن از امکانات و تجهیزات لازم، نیروی انسانی متخصص و نبود سرمایه‌گذاری و پشتیبانی‌های مالی لازم از کیفیت قابل توجهی برخوردار نباشد.

با وجود این کلیه این موارد مانع از این نمی‌شود که جنبه‌های مثبت به صورت موردی وجود نداشته باشد. به طور کلی، از نکات برجسته در مطالعات نظام‌های آموزشی قاره آسیا می‌توان به اجرای طرح‌ها و برنامه‌های جهانی آموزش اشاره کرد که در جهت رفع محرومیت، افزایش پوشش تحصیلی و ارتقای کیفیت آموزشی به اجرا درآمده است. در تحقیقات به عمل آمده مشخص شده است مطالعه و بررسی راهبردهای فوق تا حدود زیادی راهگشا و اثربخش بوده است.

▪ مقطع آموزش پایه: براساس قوانین مصوب کشور بخشی از مقطع تحصیلی به عنوان مقطع آموزش پایه تلقی می‌شود و کلیه شهروندان موظفند پس از احراز شرایط لازم و قانونی از آموزش این مقطع برخوردار شوند. دولت‌ها نیز به نوبه خود باید برای برخورداری هرچه بیشتر شهروندان از این مقطع تسهیلات لازم را فراهم و به ارائه خدمات به صورت رایگان مبادرت کنند.

مقطع آموزش پایه در بسیاری از کشورهای قاره آفریقا (۵۰ درصد)‌ تنها شامل مقطع آموزش ابتدایی می‌شود؛ مانند کشورهای اتیوپی، چاد، کامرون، گینه و این در حالی است که در برخی کشورها نیز (۴۱ درصد)‌ این مقطع از ۲مقطع ابتدایی و مقدماتی متوسطه متشکل می‌شود. این وضعیت در کشورهای الجزایر، کنگو، تونس، نامیبیا و نیجر مشاهده می‌شود.

کشورهای این قاره (۸۷/۵ درصد)‌ مقطع متوسطه خود از ۲ مقطع کوتاه‌تر تقسیم می‌شود که با عنوان دوره مقدماتی متوسطه و مقطع تکمیلی متوسطه شناخته می‌شود.

کوتاه‌ترین طول مدت متوسطه در مجموع کشورهای قاره آفریقا در لیبی و سودان با طول مدت ۳ سال و طولانی‌ترین مقطع متوسطه ۷ سال در گینه، موزامبیک و چاد دیده می‌شود. طولانی‌ترین مقطع تکمیلی متوسطه ۵ سال است که در موزامبیک و کوتاه‌ترین مقطع در لسوتو و ملاوی آفریقای جنوبی وجود دارد.

● قاره آمریکا

قاره آمریکا از ۲ بخش آمریکای شمالی و جنوبی تشکیل شده است که به طور نسبی می‌توان چنین تقسیم ‌بندی‌ای را به نوعی به بعد آموزشی آن قاره نیز تعمیم داد؛ چرا که در آمریکای شمالی کیفیت آموزشی ۲ کشور بزرگ و توسعه یافته کانادا و ایالات متحده آمریکا که قسمت اعظم این قاره را تشکیل داده‌اند، در مقایسه با دیگر کشورها از مطلوبیت چشمگیری برخوردار است و دلایل این مطلوبیت را می‌توان در بسیاری از عوامل از جمله توجه سرمایه‌گذاری همه‌جانبه در حوزه آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهم‌ترین‌ عوامل توسعه جامعه، مطالعه و تحقیق مستمر برای بهبود روند کیفی و کمی آموزش، برخورداری از وسایل کمک آموزشی و فناوری روز، شیوه‌های نوین تربیت معلم و روش‌های آموزشی جستجو کرد.

عامل موثر دیگری که نقشی انکارناپذیر بر کیفیت آموزشی دارد، برخورداری کشورهای مذکور از نظام آموزشی غیرمتمرکز است؛ به نحوی که هریک از ایالت‌ها دارای وزارت آموزش و پرورش مجزاست و آن وزارت می‌تواند در محدوده ایالت خود از استقلال و قدرت تصمیم‌گیری لازم برای اداره امور برخوردار باشد. همین موضوع سبب رقابتی سازنده بین ایالت‌های مختلف شده است و در نهایت به مدد دیگر عوامل در مقایسه با کشورهای آمریکای جنوبی چهره مطلوب‌تری از نظام آموزشی را ترسیم می‌کند.

البته توضیح این نکته ضرورت دارد که برشمردن امتیازات فوق به منزله نامناسب بودن وضعیت آموزش در کشورهای آمریکای جنوبی نیست؛ چراکه اصلاحات آموزشی انجام شده یکی دو دهه اخیر در برخی کشورها تحولات فراوانی در ارتقای سطح آموزش آن کشورها به وجود آورده است که مطالعه و بررسی هرکدام از آن موارد می‌تواند رهگشای کارشناسان و برنامه‌ریزان آموزشی شود.

▪ مقطع آموزش پایه: مقطع آموزش پایه در برخی کشورهای این قاره (۳۱ درصد) تنها مقطع ابتدایی را در بر می‌گیرد. برای مثال کشورهای پاناما، مکزیک، پرو و پاراگوئه و نیز کشورهایی مانند، آرژانتین، ایالات متحده آمریکا، دومینیکن، گرانادا و... هر دو مقطع ابتدایی و متوسطه وجود دارد.

در میان کشورهای آمریکایی، طولانی‌ترین مقطع آموزش پایه مربوط به کشورهای آنگوئیلا و سنت کریستوفرونویس با ۱۲ سال طول مدت مقطع است. کوتاه‌ترین مقطع آموزش پایه نیز به کشورهایی اختصاص دارد که آموزش در آن مقطع تنها مختص مقطع ابتدایی است و حداقل ۵ سال به طول می‌انجامد، مانند کشور کلمبیا.

▪ سن ورود به آموزش پیش‌دبستانی: در میان کشورهای آمریکایی کمترین سن ورود به آموزش پیش‌دبستانی ۲سالگی است که در کشورهایی چون گودالوپ(یکی از مستعمرات فرانسه) و... مشاهده می‌شود و بیشترین سن ورود به این مقطع ۵ سالگی است که کشورهای پاناما، گواتمالا، کوبا و شیلی از آن جمله‌اند. در بیشتر کشورهای این قاره (۴۷ درصد) سن ورود به مقطع پیش‌دبستانی ۳ سال است.

▪ مقطع آموزش ابتدایی: پایین‌ترین سن ورود به مقطع آموزش ابتدایی ۵ سالگی است که در کشورهای باهاما بلیز و سنت‌لوسیا دیده می‌شود و مسن‌ترین دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مقطع ابتدایی نیز در کشور السالوادور و به دلیل طولانی بودن آن مقطع با ۱۵ سال و سپس کشورهای برزیل و ونزوئلا با ۱۴ سال مشاهده می‌شود. طولانی‌ترین مقطع ابتدایی با ۹ سال در کشورهای السالوادور و ونزوئلا و پس از آنها کشورهای دومینیکن، شیلی و برزیل با ۸ سال طول مدت مقطع وجود دارد. کوتاه‌ترین طول مقطع ۵ سال است که در کشورهایی مثل کلمبیا و گویان فرانسه اجرا در می‌آید.

▪ مقطع آموزش متوسطه: به طور کلی، مقطع‌های آموزش رسمی با توجه به اهمیت مقطع‌ها در نظام آموزشی کشورهای جهان به ۲ بخش اصلی ابتدایی و متوسطه تقسیم می‌شود در برخی کشورهای قاره آمریکا (۳۵ درصد) برای مثال کشور آنگوئیلا (دوره ابتدایی ۷ سال ومقطع متوسطه ۵ سال)، بلیز (دوره ابتدایی ۸ سال و مقطع متوسطه ۴ سال) و برزیل (دوره ابتدایی ۸ سال و مقطع متوسطه ۳ سال) نظام آموزشی تنها به ۲ گروه مورد اشاره تقسیم می‌شود و از تفکیک بیشتری برخوردار نیست.

اما در بیشتر کشورهای این قاره (۶۵ درصد) مقطع متوسطه به ۲ مقطع کوتاه‌تر تقسیم شده که با عنوان مقطع مقدماتی متوسطه و مقطع تکمیلی متوسطه شناخته می‌شوند.کوتاه ترین طول مدت متوسطه در مجموع کشورهای قاره آمریکا در کشور ونزوئلا با طول مدت ۲ سال و در کشور السالوادور و برزیل باطول مدت ۳ سال مشاهده شده و طولانی ترین مقطع متوسطه ۷ سال در کشورهای جامائیکا، سورینام و گودالوپ اجرا می‌شود.

طولانی‌ترین مقطع مقدماتی متوسطه در کشور سنت ویسنت و گرنادین با ۵ سال طول مقطع و سپس کشورهای پرو و شیلی دیده می‌شود. طولانی ترین مقطع تکمیلی متوسطه ۴ سال در کشور جامائیکاست و کوتاه‌ترین مقطع با ۲ سال طول مدت مقطع در کشورهایی چون؛ هندوراس، نیکاراگوا و آرژانتین اجرا می‌شود.

● قاره اروپا

در میان قاره‌های جهان، اروپا را می‌توان به عنوان جایگاهی قلمداد کرد که مجموعه‌ای از پیشرفته‌ترین و متنوع‌ترین نظام‌های آموزشی را در خود جای داده است. دلایل پیشرفت این نظام‌ها را می‌توان در عوامل ذیل جستجو کرد:

۱) استقرار و اجتماع بیشتر کشورهای توسعه‌یافته در این قاره.

۲) قدمت فرهنگی و سوابق ممتد و طولانی علمی و آموزشی در هر یک از کشورها.

۳) وقوف براهمیت و نقش آموزش و پرورش در توسعه جامعه و سرمایه‌گذاری‌های لازم در این زمینه.

۴) شناسایی و بهره‌برداری مفید کشورها از منابع، ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود خود.

۵) برنامه‌ریزی و آینده‌نگری‌های لازم.

۶) ساختار مناسب مدیریتی حاکم بر نظام آموزشی.

۷) بهره‌گیری از مشارکت‌های موثر مردمی‌

۸) برخورداری و به‌کارگیری فناوری پیشرفته در چارچوب برنامه آموزشی‌

گفتنی است، میزان کارآیی نظام‌های آموزشی و برخورداری از عوامل فوق در کشورهای این قاره یکسان نیست و می‌توان کشورهای مختلف را از نظر به سطوح مختلفی تقسیم‌بندی کرد؛ اما شاخص‌ترین نمونه‌ها را می‌توان در آلمان، انگلیس و اسکاندیناوی یافت.

▪ مقطع آموزش پایه‌

آموزش پایه در تعداد کمی از کشورهای این قاره (۷درصد)‌ برای مثال، کشورهای آلبانی، مقدونیه و لهستان تنها مقطع ابتدایی را دربرمی‌گیرد. در بیشتر کشورها نیز ۸۸درصد‌ این مقطع شامل مقطع ابتدایی و مقدماتی متوسط می‌شود. این وضعیت در کشورهایی مانند آلمان، بلژیک، انگلیس و هلند مشاهده می‌شود.

گفتنی است، تعداد معدودی از کشورها (۵ درصد)‌ اطلاعات ویژه این مقطع را گزارش نکرده‌اند.

در میان کشورهای اروپایی، طولانی‌ترین مقطع آموزش پایه مربوط به کشور هلند با ۱۳ سال و پس از آن کشورهایی مانند آلمان و بلژیک به میزان ۱۲ سال به طول می‌انجامد. کوتاه‌ترین مقطع آموزش پایه نیز ۸ سال بوده که در کشورهایی مانند اسلوونی، بلغارستان، رومانی و سن‌مارینو مشاهده می‌شود.

▪ سن‌ ورود به آموزش پیش‌دبستانی‌

در کشورهای اروپایی کمترین سن ورود به آموزش پیش‌دبستانی ۲ سالگی است که در اسپانیا، ایسلند و فرانسه وجود دارد. بیشترین سن ورود به این مقطع ۵ سالگی است که تنها در کشور سوئیس به اجرا درمی‌آید. در بیشتر کشورهای این قاره، سن ورود به مقطع پیش‌دبستانی ۳سالگی است.

▪ مقطع آموزش ابتدایی‌

پایین‌ترین سن ورود به مقطع آموزش ابتدایی ۴ سالگی است که در عین حال پایین‌ترین سن ورود به این مقطع در جهان است و مسن‌ترین دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مقطع ابتدایی نیز در لهستان و مقدونیه به دلیل طولانی بودن آن مقطع با ۱۴ سال سن دیده می‌شود. طولانی‌ترین مقطع ابتدایی با ۸ سال طول مدت مقطع نیز در آلبانی، جبل‌الطارق و مقدونیه اجرا می‌شود. کوتاه‌ترین طول مقطع نیز ۳ سال است که به کشور روسیه فدرال تعلق دارد و در عین حال این مدت زمان رکورد کوتاه‌ترین مقطع ابتدایی در جهان نیز به حساب می‌آید.

▪ مقطع آموزش متوسطه‌

به طور کلی مقطع‌های آموزش رسمی با توجه به اهمیت آنها در نظام آموزشی کشورهای جهان به ۲ بخش اصلی ابتدایی و متوسطه تقسیم می‌شوند. در برخی کشورها، قاره اروپا (۷ درصد)‌ مثل آلبانی، مقدونیه و لهستان (دوره ابتدایی ۸ سال و مقطع متوسطه ۴ سال)‌ نظام آموزشی تنها به ۲ گروه مورد اشاره تقسیم می‌شود؛ اما در بیشتر کشورهای این قاره (۸۶ درصد)‌ مقطع متوسطه به ۲ مقطع کوتاه‌تر تقسیم و با عناوین مقطع مقدماتی متوسطه و مقطع تکمیلی متوسطه شناخته می‌شوند.

کوتاه‌ترین طول مدت متوسطه در مجموع کشورهای قاره اروپا در آلبانی، مقدونیه و لهستان با طول مدت ۴ سال مشاهده می‌شود و طولانی‌ترین مقطع متوسطه ۹ سال است که در آلمان به اجرا درمی‌آید و در عین حال طولانی‌ترین دوره متوسطه در جهان است.

طولانی‌ترین مقطع مقدماتی متوسطه در آلمان با ۶ سال و سپس ۵ سال در کشورهای لتونی، لیتوانی و روسیه فدرال مشاهده می‌شود و کوتاه‌ترین آن نیز با ۲ سال طول مدت در کشورهای اسپانیا، استونی، بلژیک و مالت به اجرا درمی‌آید. طولانی‌ترین مقطع تکمیلی متوسطه ۵ سال است که در کشورهایی مانند سن‌مارینو و مالت و کوتاه‌ترین مقطع با ۲ سال طول مدت مقطع در کشورهایی مانند اکراین، ایرلند و روسیه سفید دیده می‌شود.

● قاره اقیانوسیه‌

▪ مقطع آموزش پایه: مقطع آموزش پایه در برخی کشورهای این قاره (۲۰ درصد) از جمله کشورهای تووالو، جمهوری وانواتو و ساموآ تنها مقطع ابتدایی را دربرمی‌گیرد و در بیشتر کشورها نیز (۶۵ درصد) این مقطع شامل ۲ مقطع ابتدایی و مقدماتی متوسطه می‌شود. این روال آموزشی در کشورهایی مانند استرالیا، توکلو، زلاندنو و گوام اجرا می‌شود. گفتنی است، برخی کشورها (۱۵ درصد) از دادن اطلاعات مربوط به این مقطع امتناع ورزیده‌اند.

در میان کشورهای اقیانوسیه، طولانی‌ترین مقطع آموزش پایه مربوط به توکلو و سانوآی آمریکا با ۱۲ سال طول مدت مقطع است. کوتاه ترین مقطع آموزش اجباری متعلق به جمهوری وانواتو است که در آن مقطع، آموزش حداقل ۶ سال به طول می‌انجامد.

▪ سن ورود به آموزش پیش دبستانی: در کشورهای آمریکایی کمترین سن ورود به آموزش پیش‌دبستانی ۲‌سالگی است که در زلاندنو و بیش‌ترین سن ورود به این مقطع ۵ سالگی است که در گوام، نائورو و پاپواگینه‌نو دیده شده است. در نیمی از کشورهای این قاره سن ورود به مقطع پیش‌دبستانی ۳ سالگی و در بقیه کشورها ایسن میزان، از ۲ تا ۵ سالگی متغیر است.

▪ مقطع آموزش ابتدایی: پایین‌ترین سن ورود به مقطع آموزش ابتدایی ۵ سالگی است که در استرالیا، توکلو و زلاندنو دیده می‌شود و مسن‌ترین دانش‌آموزان شاغل به تحصیل در مقطع ابتدایی نیز در کشورهای توکلوو، توالو و گوام به دلیل طولانی بودن آن مقطع با ۱۳ سال سن مشاهده می‌شود.

طولانی‌ترین مقطع ابتدایی با ۹ سال در توکلوو و پس از آن کشورهای ساموآی آمریکا، گوام و ساموآ با ۸ سال طول مدت مقطع مشاهده شده است. طول مقطع نیز ۵ سال است که در کشورهایی مثل کالدونیای جدید و پولنسیا فرانسه دیده می‌شود.

▪ مقطع آموزش متوسطه: به طور کلی، مقاطع آموزش رسمی با توجه به اهمیت مقاطع در نظام آموزشی کشورهای جهان به ۲ بخش اصلی آموزش ابتدایی و متوسطه تقسیم می‌شود. در برخی کشورها قاره اقیانوسیه (۴۵ درصد) نظام آموزشی تنها به ۲ گروه مورد اشاره تقسیم می‌شود و از تفکیک بیشتری برخوردار نیست.

برای مثال، کشور توکلو (دوره ابتدایی ۹ سال و مقطع متوسطه ۲ سال)، نیئو (دوره ابتدایی ۶ سال و مقطع متوسطه ۶‌سال)، و جزیره نورفورک (دوره ابتدایی ۷سال و مقطع متوسطه ۴سال). اما در بقیه کشورهای این قاره (۵۵ درصد) مقطع متوسطه خود به خود به ۲ مقطع کوتاه‌تر تقسیم می‌شود که با عناوین مقطع مقدماتی متوسطه و مقطع تکمیلی متوسطه شناخته می‌شوند.

کوتاه‌ترین طول مدت متوسطه در مجموع کشورهای قاره اقیانوسیه در کشور توکلو با مدت ۲ سال و در کشورهای تووالو، گوام، نائورو با طول مدت ۳ سال و طولانی‌ترین مقطع متوسطه ۷ سال در کشورهایی مانند تونگا، جمهوری وانواتو و زلاندنو دیده می‌شود.

طولانی‌ترین مقطع مقدماتی متوسطه در کشورهای پولنسیا فرانسه، زلاندنو و کالدونیای جدید با ۴ سال طول مقطع و کوتاه‌ترین آن با ۲سال طول مدت مقطع در جزایر اقیانوس آرام و ساموآی آمریکا دیده می‌شود.

طولانی‌ترین مقطع تکمیلی متوسطه ۳ سال است که در کشورهایی مانند جزایر کوک، جمهوری وانواتو و زلاندنو و کوتاه‌ترین مقطع با ۲ سال طول مدت مقطع در کشورهایی مانند استرالیا، جزایر سلیمان، ساموآ و مشاهده می‌شود.

همان گونه که در ابتدا نیز بیان شد، در این نوشتار نگاهی توصیفی به ساختار نظام آموزشی مدنظر بود و طرح این مطالب تنها به منظورجلب توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه برای بررسی و مطالعه در زمینه شیوه‌های مختلف مدیریت و اداره آموزش و پرورش، نوآوری‌های آموزشی، پیوند آموزش با بازار کار و اشتغال و حضور موثر مردم و مشارکت‌های مردمی در آموزش است که در گام‌های بعدی می‌تواند حوزه مطالعاتی مناسبی را پیش روی علاقه‌مندان امر آموزش قرار دهد.

این پژوهش در سال ۸۶ از سوی نگارنده‌ انجام شده است.

هادی مصدق‌