سیندرلای قومی

قصه «سیندرلا» قصه قومی آشنایی است كه كمتر كودك یا نوجوانی را می توان یافت كه با این قصه آشنا نباشد

قصه های سنتی سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده اند. ادبیات سنتی پل ارتباطی مستحكمی است كه كودكان می توانند به وسیله آن درك عمیق تری از جهان داشته باشند.

در این میان قصه های قومی كه یكی از انواع قصه های سنتی است سهم عمده ای در دریافت مناسبات مشترك انسانی برای كودكان و نوجوانان به ارمغان می آورد.

قصه «سیندرلا» قصه قومی آشنایی است كه كمتر كودك یا نوجوانی را می توان یافت كه با این قصه آشنا نباشد.

اما شاید برای مخاطبان این كتاب دریافت این نكته كه از این اثر روایت های متعددی وجود دارد جالب و شگفت انگیز باشد. «آلن داندس» كارشناس فرهنگ قومی بر این باور است كه بیش از هزار روایت از داستان سیندرلا در سرتاسر دنیا شناسایی شده است.

به نظر می رسد در این راستا نشر آفرینگان با ترجمه و چاپ مجموعه داستان های سیندرلا تلاش كرده است تا روایت های متعددی از این قصه قومی را با ترجمه هایی از زهره حسین زادگان و نسرین وكیلی به كودكان ایرانی معرفی كند.

سیندرلای كره ای، سیندرلای روسی و...

سیندرلاهای مختلفی هستند كه در كشورهای مختلف با نام های متفاوت خلق شده اند. واسیلیسای زیبا در روسیه، شكوفه گلابی در كره و... همگی داستان دختری است كه مادر خود را از دست داده و نامادری حسودی دارد كه با او بدرفتاری می كند.

اما این دختر همچنان، مهربان و صبور باقی می ماند و در پایان پاداش خوبی خود را می بیند. اگرچه شاید در هركدام از این روایت ها شخصیت پردازی، صحنه پردازی و شیوه های جادوگری متفاوتی به چشم می خورد اما زیرساخت درونمایه های آنها یكی است.

در واسیلیسای زیبا عنصر جادویی مثبت عروسك كوچكی است كه مادر به هنگام مرگ به دخترش سپرده تا همراه و همیار او در سختی ها باشد.

در شكوفه گلابی، درخت گلابی كه مانند مادری برای شكوفه است او را یاری می دهد تا با كمك قورباغه؛ گاو نر و گنجشك ها كارها را به سود شكوفه تمام كنند و او را از خشم نامادری دور نگه دارند.

در روایت های گوناگونی كه از این قصه های قومی به چشم می خورد جادوگر همیشه بدجنس است. در سیندرلای روسی بابایاگای ترسناك سعی می كند تا واسیلیسا را بترساند و او را وادار كند تا كارهایش را به بهترین شكل انجام دهد. در این روایت های چندگانه كه از مجموعه سیندرلا منتشر شده است شخصیت شیطانی وجود دارد كه در قالب یك نامادری حلول كرده است. زمان و مكان به گذشته های دور برمی گردد و آغاز هر داستان به اینگونه است:

«سال ها پیش تاجر ثروتمندی با همسر و تنها دخترش زندگی می كرد.»

«سال ها پیش زمانی كه همه جا پر از مخلوقات جادویی بود، در كشور كره پیرمردی با همسرش زندگی می كرد.»

در تمامی این ترجمه ها ما با واقعیت ها و ارزش هایی كه این قصه های قومی از آن سرچشمه گرفته اند روبه رو هستیم. شخصیت ها و اعمال آنها و پاداش هایشان درونمایه هایی را شكل می دهند كه به دستاوردهای مادی می انجامد. خوبی بر بدی چیره می شود.

در سیندرلای كره ای هر بار كه شكوفه گلابی كاری را كه نامادری اش از او خواسته به خوبی انجام می دهد نامادری با خشونت به او می گوید: «بچه خوك یك روز به چیزی كه سزاوارش هستی می رسی.» اما شكوفه گلابی صبر می كند و با مهربانی باز هر كاری را كه می تواند انجام می دهد تا سرانجام در پایان داستان به چیزی كه سزاوارش است دست پیدا می كند.

«فرماندار گفت: پس چیزی كه سزاوارش است، من هستم. چون می خواهم با من ازدواج كند و این كفش، كفش خوش شانسی است چون من را به او رساند.»

در سیندرلای روسی هم ما با همین پایان خوش و درونمایه مشترك روبه رو هستیم.

به نظر می رسد كودكان و نوجوانان با خواندن آثاری از این دست رفته رفته یاد می گیرند كه هر داستان در یك فرهنگ ریشه دارد. آنها با مشاهده های روایت های جداگانه از یك قصه می توانند دریابند كه فرهنگ و آداب و سنن هر كشور تا چه حد آن قصه را تغییر داده و شباهت ها و مشتركات اینگونه قصه های قومی تا چه حد از تداخل فرهنگ ها به وجود آمده است.

داستان های سیندرلا با قطع وزیری و كاغذ گلاسه و نقاشی های زیبا و ترجمه هایی نسبتاً روان مجموعه جذابی را پدید آورده است كه خوانندگان كودك و نوجوان را خیلی زود و سریع به خود جذب می كند و تازگی خاصی به یك قصه قومی قدیمی بخشیده است.

ناشر آفرینگان

ترجمه سال ۸۱

شرلی كلیمو

ترجمه: زهره حسین زادگان

میترا صادقی