تب خال

تب خال یک عفونت ویروسی ناشی از ویروس HSVمی باشد اگر چه عفونت ناشی از ویروس تب خال اغلب در سطح پوست و مخاط می باشد و عوارض چندانی ندارد اما می تواند با گرفتاری در سیستم مرکزی و نیزگرفتاری در بعضی از احشاء داخل بدن انسان, باعث ناتوانی یا مرگ انسان شود

تب خال یک عفونت ویروسی ناشی از ویروس HSVمی‌باشد. اگر چه عفونت ناشی از ویروس تب خال اغلب در سطح پوست و مخاط می‌باشد و عوارض چندانی ندارد اما می‌تواند با گرفتاری در سیستم مرکزی و نیزگرفتاری در بعضی از احشاء داخل بدن انسان، باعث ناتوانی یا مرگ انسان شود.

ویروس تب خال دو نوع استHSV۱ که به نام ویروس لب و دهان و HSV۲ که ویروس تب خال تناسلی می‌باشد و همان طور که از نام آن پیداست HSV۲ بیشتر ناشی از عفونت مقاربتی و در دستگاه تناسلی ایجاد می‌شود.

تماس HSV با سطوح مخاطی یا نقاط خراشیده شده پوست، اجازه ورود این ویروس بداخل بدن را می‌دهد و بعد از همانندسازی ویروسی و یا مخاطی به تکثیر و ازدیاد آن منجر می‌شود.

▪ اصولاً موارد زیر باعث انتقال ویروس می‌گردد:

- تماس با افراد دارای ضایعات زخمی فعال تب خال.

- تماس با افراد بدون علامت ولی منتشر کننده ویروسی (ناقل بدون علامت).

- تماس با افرادی که ویروس در روی سطوح مخاطی آنها در حال همانندسازی است.

وقتی که ویروس در پوست یا مخاط تکثیر یافت به انتهای عصب محیطی وارد می‌شود و از طریق ریشه‌های عصبی به داخل سلول عصبی (جسم عصب) منتقل می‌گردد و در سلول عصبی سال‌ها (اغلب تا آخر عمر) خواهد ماند و در زمان‌های مختلفی می‌تواند مجدداً به سطوح پوستی منتقل شده و عود بیماری را سبب گردد.

● علائم بالینی تب خال به عوامل زیر بستگی دارد:

- محل ایجاد عفونت

- سن فرد

- وضعیت ایمنی فرد مبتلا

عفونت اولیه ویروسHSV معمولاً با نشانه‌های عمومی بدن همراه است و گرفتاری پوستی یا مخاطی شدیدتری دارد، دوره بیماری بیشتر و طولانی‌تراست و انتشار ویروس نیز شدیدتر و طولا نی‌تر از عود‌های بیماری است.

همان طور که ذکر شد ویروس تب خال می‌تواند نقاط مختلف بدن را گرفتار نماید که علائم هر کدام متفاوت خواهد بود.

● شایع‌ترین محل‌های گرفتاری ویروسی شامل:

۱)عفونت دهانی، صورتی - عفونت تناسلی - عفونت هرپسی

۲) هرپس کشتی‌گیران - عونت قرنیه - عفونت سیستم عصبی مرکزی

۳) عفونت نوزادان - عفونت احشائی شامل مری، ریه، کبد، مفاصل خواهد بود که به شرح مختصرچند مورد شایع‌تر می‌پردازیم.

▪ عفونت دهانی – صورتی

فراوان‌ترین تظاهر اولیه عفونت ویروسیHSV۱ عفونت دهانی- صورتی می‌باشد که بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و با تب- درد عضلانی – ناتوانی در خوردن – ناخوشی – بزرگی غدد لنفاوی گردن همراه است و ممکن است باعث ضایعات زخمی شکل در زبان- لثه – کام و نقاط دیگر دهان گردد ضایعات حلق ممکن است همراه نقاط چرکی روی زخم هم باشد. مدت بیماری ۱۴- ۳ روز طول می‌کشد. عفونت مجدد ممکن است بدون علامت و فقط دفع ویروس از راه بزاق همراه باشد که این باعث آلودگی دیگران می‌شود ولی در بعضی اوقات همراه ایجاد زخم‌های دهانی یا اطراف دهان(لب یا پوست خارجی اطراف لب) می‌باشد، علائم عمومی مثل تب- درد عضلانی و بی‌حالی همراه آن است و طول بیماری کوتاه‌تر از حمله اولیه بیماری است.

▪ عفونت تناسلی

شایع‌ترین تظاهر عفونت HSV۲ عفونت تناسلی می‌باشد. حمله اولیه با تب – سردرد – میال‍‍‍زی – درد، خارش، سوزش و ترشحات مهبلی(در خانم‌ها) و پیشابراه (درمردان) و نیز بزرگی غدد لنفاوی ناحیه همراه است. ضایعات ممکن است وزیکولی(ضایعه شبیه جوش صورت)و یا پاره شده و دلمه بسته(پوستول) باشد. عود ضایعه تناسلی هم شایع است و مانند حمله اولیه با درد موضعی و همراه وزیکول و پوستول است ولی علائم عمومی (سردرد – تب – درد عضلانی) در آن وجود ندارد.

▪ عفونت سیستم عصبی مرکزی

عفونت ناشی ازHSV می‌تواند سیستم عصبی مرکزی را گرفتار نماید و باعث انسفالیت (ورم مغز)گردد. این ویروس شایع‌ترین عامل انسفالیت تک گیر (اسبوراریک) می‌باشد و دو توزیع سنی دارد، ۵ تا ۱۵ سال و بالای ۵۰ سال. می‌تواند در اثر عفونت اولیه HSV و یا با عفونت مخفی داخل بدن ایجاد شود. علامت بالینی انسفالیت HSV شامل تب – استفراغ – خواب آلودگی – تشنج و اغما می‌باشد. اگر درمان زود شروع شود، می‌توان به نجات بیمار امید داشت اما اگر تشخیص و درمان به تأخیر بیافتد با عوارض غیرقابل جبران و اغلب مرگ، همراه خواهد بود.

▪ عفونت نوزادان

در میان جمعیت آلوده به ویروس HSV نوزادان(کمتر از ۶ هفته) بالاترین عفونت احشائی و سیستم عصبی مرکزی را خواهند داشت و مرگ و میر نوزادان درمان نشده، ۶۵ درصد است. ۱۰ درصد از بچه‌هایی که عفونت سیستم عصبی داشته‌اند تکامل طبیعی خواهند داشت اگر چه شایع‌ترین ضایعه نوزادان عفونت پوستی است، امکان ابتلا احشاء مهم‌تر را نیز خواهند داشت. نوزادان اغلب عفونت را در هنگام زایمان از کانال زایمانی و از مادران آلوده می‌گیرند.

● درمان

اگر چه اغلب عفونت‌های ویروسی داروی اختصاصی ندارد و درمان آنها با مواظبت و دارو‌های علامتی خواهد بود . ولیHSV داروی اختصاصی دارد. دارو‌هایی مانند آسیکلوویر – فامسیکلوویر- ولاسیکلویر از دارو‌های اختصاصی این بیماری هستند. معمولاً برای بیماری‌های شدیدتر ناشی ازHSV مانند گرفتاری سیستم عصبی مرکزی یا گرفتاری نوزادان– گرفتاری ریوی– گوارشی و نیز بیمارانی که سطوح ایمنی پایینی دارند، درمان تزریقی توصیه می‌شود اما برای عفونت‌های خفیف‌تر و در افرادی که ایمنی طبیعی دارند، توصیه نمی‌شود.

دکتر عباسعلی جوادی متخصص عفونی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان