شناخت انسان مقدمه ای بر شناخت خدا

در تمام علوم و دانش بشری شناخت و کشف زوایای پنهان و مبهم مسائل و پدیده های پیچیده مورد هدف و قصد است. در علوم دینی و فلسفی هم هدف اصلی شناخت انسان، جهان هستی و دستگاه آفرینش و رابطه …

در تمام علوم و دانش بشری شناخت و کشف زوایای پنهان و مبهم مسائل و پدیده های پیچیده مورد هدف و قصد است. در علوم دینی و فلسفی هم هدف اصلی شناخت انسان، جهان هستی و دستگاه آفرینش و رابطه این دو با خالق و آفریدگار جهان است. لذا شناخت ابعاد و ویژگی های پنهان و پیچیده انسان و چگونگی صفات و خصوصیات اخلاقی آن باعث می گردد تا فرد به مبدا جهان آفرینش و غایت اساسی آن نزدیک تر گردد.‏

در واقع کلید سعادت دو جهان شناختن نفس است و خوشبختی دنیوی و اخروی مربوط به شناخت انسان می گردد. زیرا شناختن انسان خودش را، اعانت بر شناخت پروردگار می کند. انسان با شناخت اخلاقیات و اعتقادات شخصی خود، نقاط ضعف و قوت نفس می تواند فضایل اخلاقی و معنویات روحی خود را افزایش داده و رذایل و زشتی های روحی خود را از بین ببرد و یک قدم به خالق و پروردگار خویش نزدیک گردد.‏

از حضرت رسول اکرم (ص) منقول است که فرمود: من عرف نفسه فقد عرف ربّه. یعنی هر که بشناسد خود را به تحقیق که شناخته است پروردگار خود را. در واقع انسان، خلیفه و جانشین خداست. خداوند از روح خود در کالبد انسان دمیده است و او را بین تمام موجودات و مخلوقات خویش گرامی داشته است، پس انسان موجودی شریف و ارجمند است و شناخت چنین موجود با ارزشی در واقع شناخت خداوند است و این مسلم است هر که نتواند خود را بشناسد به شناخت دیگری چون تواند رساند؟ زیرا که هیچ چیز از خود انسان به انسان نزدیک تر نیست، پس چون خود را نشناسی دیگری را چون شناسی؟

تو که در علم خود زبون باشی عارف کردگار چون باشی و همچنین شناختن خود موجب شوق کمالات و تهذیب اخلاق و باعث سعی در دفع و رفع رذایل می گردد و هر که خواست خود را بشناسد باید بداند که از دو چیز آفریده شده است: یکی جسم که از گوشت و پوست و استخوان و رگ و پی و غیره ترکیب شده و دیگری نفس یا جان است و آن جوهری است مجرد از عالم ملکوت و این دو یعنی جسم و جان به قدرت کامله خداوندی با هم ارتباطی تام دارند و تا انسان زنده است این دو از هم جدا نمی شوند.‏

در واقع شناخت ویژگی های روحی و اخلاقی و خوبی ها و بدی های خلق نشان از قدرت خداست. ولی شناخت جسم و کالبد انسان بر عهده علم پزشکی می باشد و پیچیدگی و شگفتی آن که در طول زمان کشف گشته است قدرت و علم بی نهایت خدا را نشان می دهد ولی شناخت اصلی در مورد انسان، کشف خصوصیات روحی و نفسانی اوست.

بخشی از انسان که علی رغم نابودی جسم و کالبد هرگز نابود نمی شود و جاودانه به زندگی خود ادامه می دهد و چون اجل موعود فرا رسید روح از بدن جدا شده و رجوع به عالم خود می کند و در واقع جسم مرکب و حافظ روح است لذا باید هم از مرکب (جسم) مواظبت نمود و هم از راکب (جان) و البته از جسم چندان کار مشکلی نیست و می توان با شناخت غذاهایی که مفید و یا احیاناً مضرند و درست استفاده کردن از آنها جسم را تقویت نمود، ولی آنچه مشکل است و در عین حال اهمیت بیشتری هم دارد، مراقبت از جان است و اصلاً مراقبت از جسم هم برای حفظ جان است لذا در اینجا وظیفه بسیار سنگین است و اغلب کُمیت ها لنگ، زیرا در اینجا حرف از معنویت است نه مادیات و با مختصر عدم توجه لغزیدن است و سقوط کردن و این جا سخن از اخلاق است و شناختن فضایل اخلاقی و همچنین رذایل و این دو ویژگی مقدمه ای بر خوشبختی و سعادت انسان است.

سیما امینی