یک سال از درگذشت ناصر عبداللهی گذشت

هنوز هم از شروه خوان بندر غافلیم

وقتی خبر بستری‌شدن ناصر عبداللهی در یکی از بیمارستان‌های بندرعباس به گوش رسید، بلافاصله حواشی به‌وجود آمد و نظریه‌های عجیب و غریبی در مورد دلیل بستری‌شدن وی نیز منتشر شد.

دهان به دهان خبر استفاده بیش از حد از قرص‌های مسکن و روانگردان و حتی موادمخدر به یاوه در میان خیلی‌ها گشت و بعد هم نوبت رسید به مسائل فرقه‌ای که بی‌شک طرح آن نفعی به بهبود حال ناصر عبداللهی نداشت. این فضای کاذب باعث شد خیلی از ما از دعا، ندبه و استغاثه غافل بمانیم. شاید این راهی بود که او را نجات می‌داد اما چه فرق می‌کند اینها برای من / وقتی که زنگ اسم تو دارد صدای من. همه دوست داشتیم عبداللهی سلامتی‌اش را به‌دست آورد تا دوباره شنوای صدای گرم او باشیم. حالا یک سال از درگذشت او گذشته است و خاک جای ما آدمیان همنشین اوست.

بدون شک ناصر عبداللهی در موسیقی پاپ سال‌های بعد از انقلاب، کاراکتری متفاوت بود و با اولین باری که صدایش به گوش مردم رسید، دل‌ها را تصاحب کرد اما چه رازی در آن صدا نهفته بود که مردم ترانه‌هایش را زمزمه می‌کردند؟ مهم‌تر اینکه بعد از درگذشت آنها، غفلت چه بلایی بر سر خاطره ناصر عبداللهی در ذهن مردم می‌آورد. واقعا پس از درگذشتش تاکنون چند بار صدای او را از رادیو و تلویزیون شنیدیم؟ در‌واقع فراموشی عبداللهی و دیگر هنرمندانی که از میان ما رفته‌اند، فراموشی اخلاقیات است اما وقتی صحبت از فراموش‌شدن خواننده‌ای اخلاقی در رسانه می‌شود، باید ترسید و گفته‌های هزارباره را دوباره گفت.

خشایار اعتمادی نیز در گفت‌وگو با «تهران امروز» بر چنین موضعی تاکید می‌کند و می‌گوید: در برخورد با مرحوم عبداللهی دریافتم او پر از فضیلت‌های اخلاقی است و تجلی همان فضیلت‌ها بود که موسیقی وی را دارای موقعیتی متفاوت و ماندگار کرده بود. این فضیلت اخلاقی به وضوح در ادب و تربیت او دیده می‌شد.»

اعتمادی در ادامه می‌افزاید: «نکته‌ای که عبداللهی را از سایرین متمایز می‌کرد، اندیشه متفاوت آن زنده‌یاد بود. او در انتخاب اشعار بسیار سختگیر می‌نمود و ترانه‌های پرمحتوایی را برای اجرا برمی‌گزید. او با اشراف و تسلطی که به موسیقی سرزمین خودش، جنوب و موسیقی پاپ داشت، سعی می‌کرد در این خصوص فرهنگسازی کند اما نکته‌ای که در این خصوص به همه اهالی پاپ آسیب می‌رساند، بی‌توجهی و بی‌مهری نسبت به این ژانر موسیقایی است.»

نگاه خشایار اعتمادی در خصوص اندیشه متفاوت ناصر عبداللهی، راهنمای پنهان و خوبی است برای اینکه بدانیم الگو با تاثیرپذیری از فرهنگ خودی شکل می‌گیرد و صدای متفاوت دستاویز خوبی برای داشتن هویتی مستقل است.

سیدعباس سجادی، مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی‌ ـ هنری شهرداری که این روزها مراسمی برای اولین سالروز درگذشت ناصر عبداللهی در فرهنگسرای ارسباران برگزار کرد در این خصوص اظهار داشت: صاحب‌نظری می‌گفت برای جهانی‌شدن ابتدا باید بومی بود. در‌واقع برای دستیابی به موفقیت و جلب توجه مخاطبان انبوه هر هنرمندی باید ریشه در فرهنگ خودش داشته باشد. ناصر عبداللهی نیز به‌واسطه پایبندی به فرهنگ بومی خود و بهره‌گیری از موسیقی محلی بندرعباس توانست از خود چهره‌ای متفاوت و موفق به‌جای بگذارد. او با اشاره به اینکه شم شعرشناسی در ناصر عبداللهی قوی بود و با شعرهای خوبی مسیر خوانندگی حرفه‌ای را آغاز کرد، گفت: «یکی از دلایل موفقیت عبداللهی در نوازنده‌بودن او بود. وقتی یک خواننده، نوازندگی هم بداند، صدایش را بهتر مدیریت می‌کند.»

سجادی در خصوص شخصیت ناصر عبداللهی و غفلت‌ها و کم‌لطفی‌های دیگران به او اشاره کرد: «ناصر عبداللهی مثل موسیقی‌اش که ریشه در فرهنگ بومی خودش داشت، ساده و بی‌ادعا بود و تجلی این سادگی وی را در کلامش نیز می‌توانست دید. همین ویژگی باعث شده بود که مردم او را دوست داشته باشند. نکته قابل‌ذکری که یادآوری‌اش باعث تاسف است، آشفتگی مساله کپی‌رایت و رعایت حقوق مادی و معنوی هنرمندان در ایران است. من فکر می‌کنم این مساله به آثار ناصر عبداللهی و بازماندگانش لطمه زد. باید در این خصوص فرهنگسازی صورت بگیرد و رعایت حقوق مادی و معنوی مولفین و مصنفین به‌عنوان اخلاق شهروندی رواج پیدا کند. این مساله به عهده رسانه ملی است، رسانه‌ای که خودش این کار را نمی‌کند و به‌راحتی از حقوق هنرمندان می‌گذرد. وقتی یک رسانه تاثیرگذار مثل تلویزیون، آثار هنرمندان را به هر نحو که دلش می‌خواهد پخش می‌کند، دیگر نمی‌توان امیدی به صلاح سایر موسسات و رسانه‌های دیگر داشت. این غفلت در خصوص آثار هنرمندان زنده و درگذشته صدق می‌کند که باید هر چه زودتر برطرف شود.»

سراغ امیر تاجیک می‌روم که وقتی تماس می‌گیرم در مراسم بزرگداشت ناصر عبداللهی در بندرعباس حضور دارد. او در خصوص ناصر عبداللهی و ویژگی‌های هنری‌اش می‌گوید: به نظر من ناصر عبداللهی پدیده موسیقی پاپ در سال‌های اخیر بود و با توجه به شیوه‌ای که پی گرفته بود، تحولی در موسیقی پاپ به وجود آورد. او از تمام مولفه‌های هنرمند بودن برخوردار بود و شخصیت والایی داشت.

او در جملاتی احساسی و عاطفی این‌گونه ادامه داد: «ناصر خودش موسیقی و ملودی بود. حس بالایی در صدایش موج می‌زد و یک خواننده واقعی بود.»

تاجیک درباره مولفه‌های موسیقایی شخصیت ناصر عبداللهی می‌گوید: «تنالیته و رنگ صدای ناصر بم و تنور مردانه‌ای بود که به دلیل وجود حس قدرتمند در صدایش از آن یک صدای منحصربه‌فرد ساخته بود. اما افسوس که ما پس از درگذشت هر کس به یاد ویژگی‌ها و تفاوت‌هایش می‌افتیم. وقت آن رسیده که مدیران فرهنگی درصدد شناخت و جلب رضایت هنرمندان زنده باشند تا کسی پس از مرگش کشف نشود. اگر چه ناصر به حدی توانمند بود که در زمان حیاتش نیز میان مردم محبوب بود.»

او در پایان صحبت‌هایش به جنبه‌ای دیگر از شخصیت عبداللهی اشاره کرد و گفت: «او از بابت وفاداری به فرهنگ جنوب، نیز یگانه بود و لهجه زیبای جنوبی را در ترانه‌هایش حفظ کرد.»

موسیقی پاپ ایرانی به مدد آهنگسازان و خوانندگان خلاقی مثل ناصر عبداللهی دوباره جان گرفت و روزبه‌روز رشد کرد. عبداللهی خود در گفت‌وگویی در این باره گفته است: «موسیقی پاپ ایرانی حرکت نوین و تازه‌ای است که پویایی دارد و به جرات می‌توان اذعان کرد که روند این حرکت تا به اینجا خوب بوده و توانسته است جایگاه ویژه‌ای میان جوان‌ها ایجاد کند. این حرکت در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی موفق بوده است و امیدوارم سیر صعودی این هنر خدای ناکرده به حرکتی نزولی بدل نشود.»

یکی از مواردی که در سال‌های اخیر به آسیب موسیقی پاپ ایرانی بدل شده است، عدم هویت و نگاه مستقل در نگرش اهالی این ژانر است. همان‌طور که در نظرات گفت‌وگوکنندگان آمد، نگاه بومی ناصر عبداللهی به مقوله موسیقی از او یک کاراکتر منحصربه‌فرد ساخته بود. زنده‌یاد عبداللهی ریشه در فرهنگ خودی داشت. او در این خصوص گفته است: «به عنوان یک بندرعباسی از اهالی این شهر می‌خواهم «جنوبی» زندگی کنند، با راستی و به دور از دوز و کلک. مردم جنوب از اصالت واقعی برخوردارند، اصالت‌هایی که پرورش آنها می‌تواند ختم به راه معنویت شود.»

همین روحیه معنوی و انسانی از وی هنرمندی معتقد ساخته بود که رضا کریمی دوست قدیمی و مدیر برنامه‌های ناصر عبداللهی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «شخصیت ناصر گفتنی نیست، ناصر را باید تجربه می‌کرد. متاسفانه درک ما درک کاملی از ناصر نبود، چون او به یک رسالت اعتقاد داشت و دائم به این موضوع اشاره می‌کرد. موسیقی وسیله‌ای بود که ناصر به واسطه آن از اهداف و نگاه معنوی صحبت می‌کرد.»

او غفلت ما را از این خواسته و یک مثال می‌آورد و می‌گوید: «جای بسیار تاسف است که شبکه‌های ماهواره‌ای در روز ازدواج حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) از من می‌خواهند که آهنگ ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) با صدای ناصر را پخش کنند، اما شبکه‌های تلویزیونی ما که چندان اعتقادی هم به مقوله کپی‌رایت ندارند و این آثار همیشه در دسترسشان است، حتی این نیاز را احساس نمی‌کنند که باید در چنین روزی این آهنگ پخش شود. فقط دوست داریم در شرایط بحرانی به مسائل دشوار و حاشیه‌ای دامن بزنیم.»

راست می‌گوید غفلت در بسیاری از حوزه‌های فرهنگی موجب خودفراموشی های فراوانی شده است که به نفع ما نیست. بهتر است حالا که خیلی‌ها زنده‌اند و می‌توان از راه‌های مختلف به دادشان رسید، رسید. موسیقی پاپ ما این روزها نیاز به هدایت در مسیری درست دارد که البته غفلت‌های فرهنگی یکی از عوامل خروج از این مسیر صحیح است

محمود امین