جمعه, ۳۱ فروردین, ۱۴۰۳ / 19 April, 2024
چالش پیشاروی فرهنگ ما در این زمان
در بحثهای عمومی آنچه از فرهنگ مراد میشود، بسیار گستردهتر ازتعبیرهای خاصی است که متخصصان شاخههایی از علوم که با فرهنگ سر و کار دارند، از آناراده میکنند، و در اینجا قصد بر این نیست که بحث تخصصی درباره اصطلاح فرهنگ به میانآید؛ مقصود آن است که به سرشت متنوع و در عین حال مجادلهانگیر بحث فرهنگ آگاه باشیم ودر چارچوب قراردادی که از مفهوم آن میکنیم، احتمال چالشهای دیگر را هم منتفی ندانیم.
فرهنگ، کّل اندامواری است متشکل از شماری اجزاء که بخشی از آنها میل به ثبات دارد وبخشی گرایش به تغییر، و میان اجزای ثابت و متغیر معمولاً رابطه تعاملی برقرار است و هرجزیی در حالتی که دارد بر اجزای دیگر، و به اشکال و درجات مختلف، تأثیر میگذارد.
یکی از علتهای پیچیدگی فرهنگ همین دو گانگی سرشت آن است: میل به تغییر، ومقاومت در برابر تغییر در محیط و شرایط متغیّر. در فرهنگ هم ایستایی دیده میشود و همپویایی؛ ساز و کاری نهان و نهفته در آن، از یک سو فرهنگ را به ساحل امن و آرام ثباتمیکشاند و از سویی به دل موجهای پرتلاطم تغییر میراند. این کشاکش را در هر فعالیتی کهجمعی، و به قصدی، گردهم میآیند، یا به هر منظوری نهادی میسازند یا به تبادل در زمینهایمیپردازند، شاید بتوان آشکارتر دید. گفتهاند اگر ساز و کارهای ثبات بخش در فرهنگ نباشد،خطر آشوبهای روانی و گسیختگیهای اجتماعی، سامانه - نظام - جامعه را تهدید خواهد کرد؛نیز گفتهاند که فرهنگ بهسان همه سامانههای موجودات زنده، هم در دل خود زندگی میپروردو هم مرگ را تحمل میکند. آنچه سبب اصلی بقا، و نیز رشد و تکامل سامانه است، مرگ اجزاییاست که توازن سامانه را به سود اجزای سالمتر، فعالتر، موثرتر، کارآمدتر، سودمندتر، و مانندآن، حفظ میکند؛ زیان بخش جای خود را به سودرسان؛ بیفایده و کم فایده جای خود را بهپرسود و منفعترسان، و بیتأثیر جای خود را به پرتأثیر میدهد. هر سامانهای که اجزای موثرترو سودرسان آن بر عناصر دارای خصلت ضدّ اینها برتری داشته باشد، جلوههای حیات آن رابارزتر میتوان دید؛ و این نکته ظاهراً درباره همه جامعههای بشری صادق است.
از جنبه درونی سامانههای فرهنگ که بگذریم، این واقعیت را باید در نظر داشت کهفرهنگها جدا از هم نیستند و هیچ فرهنگی نمیتواند در انزوای خود سر کند، به ویژه در جهانامروز که عصر جهانی شدن، یا شاید بهتر است بگوییم «عصر جهانی شده» آغاز شده است و هرفرهنگی که بخواهد خود را از روند عمومی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بر کنار سازد، بهسانعضوی خواهد شد که بخواهد در اندامواره زندهای، جزیرهوار و بدون تأثیر و تاثّر، بدون تعامل،به حیات خود ادامه دهد، که پیداست امری است حقیقاً محال. نداشتن ساز و کار داد و گرفت بامحیط اطراف، معنایی جز مرگ فرهنگ ندارد. در عصر جهانی شده، فرهنگی که بخواهد باب دادو گرفت با فرهنگهای دیگر را بر خود ببندد، محاصرهای را بر خود تحمیل کرده است که کمترینپیامد آن ایجاد گسستگی در راهها و اختلال در ابزارهای رشد حاکم بر این عصر است.
از میان عاملهایی که در هر فرهنگی بیش از عاملهای دیگر سرچشمه ثبات و تغییر است،از اینها بیشتر یاد میشود: مجموعه عاملهای تأثیرگذار در محیط فرهنگ، چه طبیعی و مادی،چه اجتماعی و اقتصادی، و چه اثر گذارهای دیگر؛ نیروهای انسانی فعال در جامعه؛ ارتباطاتمیان جامعه با جامعههای دیگر در معنای گسترده کلمه. این سرچشمهها هر کدام درون خوددستخوش تغییر و تحولاند و به کنشهای ساز و کارهای ثبات و تغییر با حساسیت واکنشنشان میدهند. در روند تحول طبیعی فرهنگ، در شرایطی که عامل تأثیرگذاری موازنه میاناجزاء را ناگهان و بهطور دفعی به هم نزند و سیر عادی داد و گرفتها را با اختلال رو بهرو نسازد،چگونگی تعامل میان سرچشمههای ثبات و تغییر، ویژگیهای ثبات یا تغییر جامعه را تعیینمیکند.
و اگر موازنه میان اجزاء به دلیلی از میان برود، رویدادی در جامعه پدید خواهد آمد کهگاه به آن اصطلاحاً «بحران فرهنگی» میگویند، که از نخستین نشانههای آن در خطر افتادناحساس ایمنی ناشی از ثبات ارزشها، هنجارها و قاعدههای حاکم بر رفتار و عمل است؛ یا بهتعبیر دیگر، یکپارچگی سامانه فرهنگ با تهدید رخنه، شکاف یا تفاوتهای دیگری که ممکناست خطری به حال انسجام باشد، رو بهرو میگردد.
در اعصاری که بُرد ارتباطات محدود بود و داد و گرفت میان فرهنگها با کندی صورتمیگرفت، روندهایی که ثبات را در جامعهای به سود تغییر بر هم میزد، عمدتاً ناشی از دو عاملاصلیتر درونی بود: ابداعها و نوآوریها، چه از حیث اندیشه و نظر، و چه از لحاظ فن و عمل،که الزامات خود همان محیط طبیعی و تعامل نیروی انسانی و محیط تحمیل میکرد؛ و دیگریاز ارزش و کاربرد افتادن جنبههایی از فرهنگ که با الزامات محیط طبیعی و تعامل انسان و محیطپیوند داشت.
تحول و تغییر تدریجی، که شتاب امروزی را نداشت، آدمیان آن اعصار را با بحرانیکه امروزه به صورتهای مختلف با آن رو بهرو شدهایم، سرگشته و بیتاب نمیساخت. بیتابیاین روزگار از دگرگونیهای زلزلهآسایی است که ارتباطات جهانی شده، نه خبر رویدادها، کهخود رویدادهای شتاب گرفته را منتقل میکند. حرکت مصنوعات، کالاها و اندیشهها از فرهنگیبه فرهنگ دیگر، شتابی گرفته است که الگوهای فرهنگی را با سرعتی بدور از انتظار جایگزینمیکند و بحران را نه از یک نقطه خاص فرهنگی، که از چند سو به درون جامعههای مختلفرسوخ میدهد. تعبیر زلزله نابهنگام برای عرصه دستخوش تغییر فرهنگ، به هیچ رویگزافهگویی و بزرگنمایی نیست، همانا واقعیت جهان این روزگار است.
میزان شدّت بحرانی که از آن سخن میگوییم طبعاً در جامعههای مختلف یکسان نیست؛ اینمیزان با توجه به خصلت فرهنگی هر جامعه، انعطافپذیری، توان رویارویی و سازگاری، قدرتجذب و دفع، انسجام و یکپارچگی، ترکیب اجزای فرهنگی و متغیرهای دیگر تعیین میشود.چالش جهانی، همه فرهنگهای جهانی را در معرض بحرانهای همراه خود قرار داده است. اینچالش برای کشورهای در حال توسعه و همه کشورهایی که فرهنگ ساز نیستند، یا قدرتهایتولیدی خود را از دست دادهاند، یا قدرتهای تولیدی آنها کاهش یافته است، بدون شکجدّیتر است. این چالش از دو جهت دیگر هم برای کشور ما جدّی است: از این رو که این کشورروزگاری خود فرهنگساز و تمدنآفرین بوده و داعیههای جهانی داشته است و در خودآگاه وناخودآگاه جمعی مردم آن، سازوکاری که نمیگذارد گذشته از خاطره تاریخی آن محو شود،نیرومند و شاید به دلایلی بسیار نیرومند و اثرگذار باشد؛ و نکته دیگر اینکه مردم این کشور باانقلاب اخیرشان بسیاری از ارزشهای جهانی را عملاً به معارضه خواند.
تهران ـ باغ صبا
عبدالحسین آذرنگ
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
اسرائیل ایران حمله ایران به اسرائیل آمریکا گشت ارشاد ایران و اسرائیل ارتش جمهوری اسلامی ایران دولت دولت سیزدهم وعده صادق جنگ سید ابراهیم رئیسی
سیل شهرداری تهران هواشناسی قوه قضاییه تهران کنکور سیلاب آموزش و پرورش سازمان هواشناسی پلیس سلامت وزارت بهداشت
یارانه قیمت خودرو یارانه نقدی خودرو قیمت دلار قیمت طلا بازار خودرو بانک مرکزی ایران خودرو بورس قیمت سکه دلار
احسان علیخانی تلویزیون ازدواج شبکه نمایش خانگی تبلیغات رابعه اسکویی سینمای ایران کتاب موسیقی سریال دفاع مقدس تئاتر
دانشگاه تهران دانشگاه آزاد اسلامی
رژیم صهیونیستی عملیات وعده صادق غزه فلسطین جنگ غزه روسیه چین سازمان ملل حماس اسراییل حزب الله لبنان طوفان الاقصی
پرسپولیس فوتبال صنعت نفت آبادان استقلال لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید بارسلونا بازی لیگ برتر کشتی فرنگی تراکتور سپاهان
هوش مصنوعی سامسونگ تلگرام اپل وزیر ارتباطات ایلان ماسک ناسا عیسی زارع پور
چاقی پیاده روی درمان و آموزش پزشکی دیابت سلامت روان