اولین دیكتاتور آفریقایی كه محاكمه می شود

در چند قدمی پست مرزی كامرون, دو مامور مسلح مرزی این كشور رنجروری را كه پلاك سیاسی دارد, متوقف می كنند مرد سیاه پوست تنومندی با لباس عربی آفریقایی سفیدرنگ پشت فرمان این اتومبیل است

در چند قدمی پست مرزی كامرون، دو مامور مسلح مرزی این كشور رنجروری را كه پلاك سیاسی دارد، متوقف می كنند. مرد سیاه پوست تنومندی با لباس عربی آفریقایی سفیدرنگ پشت فرمان این اتومبیل است. پس از چند لحظه از ماشین پیاده می شود و به سوی صندوق عقب می رود و یك صندوقچه آلومینیومی بیرون می آورد. در آن را باز می كند و خطاب به دو مامور كامرونی می گوید: «بفرمایید از خودتان پذیرایی كنید.» چشم های آن دو مرزبان نزدیك است كه از حدقه درآید زیرا در داخل آن صندوقچه دسته های دلارهای تا نخورده به صورتی منظم روی هم چیده شده است. اما از بخت بد آن آقا، این دو مامور مرزی اهل رشوه نیستند و پس از بازداشت، او را به مركز ایالت می برند. پس از بررسی مدارك آن مرد بازداشت شده در كمال شگفتی معلوم می شود كه او «چارلز تیلور» رئیس جمهور سابق لیبریا است، یعنی همان كسی كه از او به عنوان «چارلز سلاخ» یاد می كنند. تا اینكه دولت بریتانیا از شورای امنیت سازمان ملل درخواست كرد تا تیلور برای محاكمه به «لاهه» هلند برده شود.او اولین حاكم مستبد آفریقایی است كه توسط یك دولت آفریقایی تحویل دادگاهی مستقل و بی طرف می شود. چارلز تیلور یك جنایتكار جنگی است كه مسئولیت صدها هزار قربانی جنگ های مختلف در غرب آفریقا متوجه او است. تنها در جنگ های داخلی لیبریا كه شخص تیلور هدایت آن را برعهده داشت، بیش از ۲۵۰ هزار نفر جان خود را از دست دادند. پس از پایان جنگ داخلی نیز، تیلور شورش و قیام در كشورهای همسایه اش گینه و سیرالئون را سازماندهی كرد. او در مقابل دریافت الماس به شورشیان این كشورها اسلحه می داد، شورشیانی كه به بریدن و قطع كردن دست و پای زندانیانشان معروف بودند. تیلور پس از آن قتل عام وحشتناك بر سر به دست آوردن قدرت، سرانجام در آگوست ۲۰۰۳ به نیجریه شرقی گریخت و تا مدتی همراه با اطرافیانش راحت و آسوده در ویلایی واقع در سواحل كالابار در حاشیه دلتای نیجر زندگی می كرد.اما این زندگی راحت بسیار گذرا بود زیرا «اوباسانجو» نخست وزیر نیجریه به دلیل فشارهای دولت های آمریكا و لیبریا سرانجام اعلام كرد كه تیلور باید به دلیل اعمالش محاكمه شود. اما همه این اظهارات در حد حرف باقی ماند و او بازداشت نشد. اوباسانجو در اقدام بعدی به رئیس جمهور موقت لیبریا یعنی خانم «الن جانسون- سرلیف» اعلام كرد كه اگر وی خواهان تیلور است باید خودش او را در كالابار بازداشت كند. و البته همان طور كه پیش از این آمد در نهایت هم این پناهنده مهم و محترم به صورتی كاملاً اتفاقی بازداشت شد. اما پرسش اینجاست كه نفر بعدی چه كسی خواهد بود؟نفرات دوم و سوم لیستی كه البته هنوز وجود ندارد، عبارتند از «حسن هابره» و «منگیستو هایله ماریام» دیكتاتورهای ساقط شده چاد و اتیوپی. حسن هابره سال ها است كه تحت تعقیب قرار دارد. در زمان دیكتاتوری هابره یعنی در سال های دهه ،۸۰ هزاران نفر از مخالفان رژیم وی در دخمه ها و اردوگاه های پلیس مخفی چاد بر اثر شكنجه های وحشتناك كشته شدند.هابره پس از سقوط رژیمش در سال های دهه ۹۰ به مدت ده سال همراه خانواده اش در ویلایی اشرافی واقع در حومه داكار پایتخت سنگال زندگی می كرد، تا اینكه چندین گروه حقوق بشری ادعانامه ای را علیه وی تنظیم كرده و خواستار محاكمه هابره شدند. اما به دستور بالاترین مقام قضایی داكار قرار بر این شد تا دادنامه جدیدی علیه او تنظیم شود.البته رئیس جمهور سنگال «عبدالله واده» چهار سال پیش از این اعلام كرده بود كه درصدد تحویل هابره به دولت بلژیك است كه البته این كار هم هنوز در مرحله حرف باقی مانده است. اما در صورت وقوع چنین امری بی تردید بسیاری از حاكمان آفریقا به وحشت خواهند افتاد چون اگر همكاری های حقوقی در دادگاه بین المللی شكل بگیرد، چه بسا دیگر حاكمان آفریقا نیز تحت تعقیب قرار بگیرند.از جمله این حاكمان می توان از جنگ سالاران سومالی و سران رژیم خارطوم كه مسئول كشتار و آزار و اذیت اهالی دارفور هستند، یاد كرد. و یا از «كاگام» حاكم رواندا و «موسوونی» حاكم اوگاندا كه هر دو نفر متهمان اصلی قتل عام ها در كنگوی شرقی به شمار می آیند. در حال حاضر حقوقدانان اتحادیه آفریقا مشغول بررسی مسئله محاكمه حاكمان مستبد آفریقا هستند. سران این اتحادیه اعلام كردند كه صرف نظر از نتیجه دادگاه، هرگز حاضر به محاكمه هابره در هلند نبوده و آن دادگاه هر حكمی صادر كند مورد تایید اتحادیه نخواهد بود. به گفته رئیس جمهور كنگو یعنی دنیس ساسوانگوسو: «چنین دادگاهی در واقع توهینی است به شأن و منزلت آفریقایی.» دیكتاتور سابق اتیوپی منگیستو هایله ماریام یعنی همان جلادی كه نامش به عنوان «كاشف ترور سرخ» در تاریخ آفریقا ثبت است نیز تا به امروز بدون هیچ محاكمه ای به زندگی راحت خود ادامه می دهد. او كسی است كه در دوران حكومت خود برای سركوبی غیرنظامیان، نه فقط از ناپالم و بمب های خوشه ای بلكه از ایجاد قحطی مصنوعی هم استفاده می كرد. در دوران او بود كه حداقل یك صد هزار كشاورز اتیوپیایی قربانی كوچ دادن های اجباری شدند. یكی از نزدیكان وی می گوید زمانی ماریام دستور گردن زدن مردی را صادر كرد، تنها به این جرم كه یك زمین كشاورزی كوچك دارد و این مسئله برای وی در حكم فئودال بودن قربانی بود. دردناك تر اینكه پس از اجرای حكم، سر قربانی بینوا را به بازار آورده و در معرض فروش گذاشتند!هایله ماریام پس از سقوط رژیمش در سال ،۱۹۹۱ تا به امروز در ویلایی سفیدرنگ واقع در یكی از محله های اعیان نشین حراره پایتخت زیمبابوه زندگی می كند. با وجود آنكه جناب ماریام هر ماه صورت حساب تماس های تلفنی اش هزینه هنگفتی را به دولت زیمبابوه تحمیل می كند و با وجود آنكه گاه به دلیل افراط در نوشیدن الكل، خدمتكارها را به باد كتك می گیرد اما «رابرت موگابه» نهایت مراقبت و میهمان نوازی را در حق این میهمان محترم خود به جا می آورد. در اواخر سال ۱۹۹۹ چیزی نمانده بود كه ماریام تحویل دولت اتیوپی داده شود. او در آن زمان برای معالجه بیماری قلبی اش در بیمارستانی در ژوهانسبورگ بستری بود. دولت آفریقای جنوبی هم امنیت او را تضمین كرده بود اما زمانی كه سفیر اتیوپی تقاضای استرداد ماریام را كرد ظاهراً دولت آفریقای جنوبی قول خود را فراموش كرد. اما باز هم ماریام توانست با زیركی سوار اولین هواپیما به مقصد حراره شود و جان خود را نجات دهد. چند روز بعد تنها پیامی كه برای دوستان آفریقای جنوبی اش (كه در دوران آپارتاید پشتیبانی های سیاسی و مالی زیادی از آنان به عمل آورده بود) فرستاد این بود: «حرامزاده های ناسپاس!»«ایدی امین دادا» رئیس جمهور سابق اوگاندا و احتمالاً خونخوارترین حاكم مستبد آفریقایی پس از دوران استعمار و پس از سقوط دولتش ۲۵ سال تمام راحت و آسوده در شهر بندری جده در عربستان سعودی زندگی كرد و در نهایت با ۷۵سال سن در اثر نارسایی كلیوی درگذشت. حاكمان سعودی همواره با او به قول خودشان «پدر اعظم» به مانند یك دوست محترم و بسیار عزیز رفتار می كردند. ایدی امین در عربستان نه تنها از جهت انتخاب خوراك و مسكن آزاد بود بلكه به طور مرتب مقرری دریافت می كرد و همیشه یك اتومبیل نو و آخرین سیستم در گاراژ منزلش داشت. همه می دانستند كه این حاكم مستبد سابق حداقل دستور قتل سیصد هزار انسان بی گناه را صادر كرده است اما برای دولت عربستان مسئله مهم این بود كه ایدی امین مسلمان خوبی است كه روزی دو بار به مسجد می رود.طی همه آن ۲۵ سال تنها یك بار رابطه دوستانه امین با میزبانانش دچار مشكل شد. در سال ۱۹۸۹ ایدی امین پنهانی از تبعیدگاهش خارج شد و به سوی كنگو پرواز كرد تا در آنجا ترتیب تشكیل یگان هایی برای تسخیر دوباره اوگاندا را بدهد، تلاشی كه جز شكست و شرمندگی حاصل دیگری نداشت. اما سعودی ها به گفته خودشان تنها به خاطر قولی كه داده بودند مانع از ورود مجدد وی به عربستان نشدند، ولی از آن پس ایدی امین از فعالیت های سیاسی و نظامی منع شده و اجازه مصاحبه با هیچ خبرنگاری را هم نداشت.گذشته جنایت بار امین هرگز موجب این نشد كه وی پس از سقوط، از احترام و توجه محروم باشد. اینكه او در دوران حكومت خود، مخالفانش را طعمه سوسمارها می كرد و یا آنها را مجبور می كرد سر خود را به پتك آهنگری بكوبند خیلی زود فراموش شد و همه درباره آن جنایت ها سكوت كردند. جالب آنكه در كشورهای غربی هم كسی از وی به عنوان یك جنایتكار یاد نمی كند و بیشتر از هر چیز او را دلقكی دیوانه می نامند.«قیصر بوكاسا» دیكتاتور سابق آفریقای مركزی نیز به دلیل آنكه زمانی جزء سربازان ویژه فرانسه بوده است، توانست پس از سقوط دولتش در سال ۱۹۷۹ در كشور فرانسه ساكن شود. اما معلوم نیست به چه علت ناگهان در سال ۱۹۸۶ تصمیم گرفت سفری به وطنش انجام دهد و البته در همان فرودگاه مقصد بازداشت شد.بوكاسا دیكتاتور بدنام و جنایتكاری بود كه زیرزمین های قصرش واقع در «بانگوی» را تبدیل به شكنجه گاه مخالفانش كرده بود. بوكاسا كوتاه زمانی پس از رسیدن به قدرت دستور قتل یكصد دانش آموزی را كه علیه قانون لباس متحدالشكل تظاهرات به راه انداخته بودند، صادر كرد. بنا به گفته ها شخص بوكاسا چندین نفر از مخالفان خود را كشته و سپس آنها را خورده بود. این دیكتاتور خونخوار در سال ۱۹۸۷ محاكمه و به اعدام محكوم شد كه البته بلافاصله این حكم به حبس ابد تقلیل یافت. اما پس از چند سال آزاد شد و در سال ۱۹۹۶ به مرگ طبیعی مرد. بوكاسا ۱۷ زن و ۵۰ فرزند از خود برجای گذاشت...

منبع: اشپیگل آن لاین

اریش ویدرمان

ترجمه : محمدعلی فیروزآبادی