انتخابات پرابهام

انتخابات سراسری عراق ۳۰ ژانویه ۱۱ بهمن برگزار می شود در این انتخابات مردم عراق ۲۷۵ نماینده مجلس ملی را انتخاب می كنند و علاوه بر این كه تركیب این مجلس دولت آینده را مشخص و انتخاب خواهد كرد, نمایندگان قانون اساسی جدیدی را نیز می نویسند ۱۲۰ حزب در عراق مجاز به شركت در انتخابات هستند كه طبق قانون انتخابات هریك فهرستی انتخاباتی ارائه می كنند كه شامل حداقل ۱۲ و حداكثر ۲۷۵ كاندیداست

مردم سراسر عراق باید یكی از این فهرست های انتخاباتی را در برگه های رأی خود برگزینند. طبق قانون، در فهرست های انتخاباتی، به ازای هر سه نامزد مرد باید یك نامزد زن وجود داشته باشد تا حضور دست كم ۲۵ درصدی زنان در پارلمان تضمین شود. مسئولان و مأموران انتخاباتی عراق از مدتی پیش در ژاپن مشغول آموزش دیدن هستند؛ علاوه بر این كارشناسان سازمان ملل هم حضوری فعال خواهند داشت. كمیته انتخابات عراق دارای دو بازوی اجرایی است كه اولی هیأتی هفت نفره را شامل می شود. این هیأت مسئول تدوین قوانین و مقررات و نظارت و رفع اختلاف است. بازوی دوم كه اجرایی تر است مسئولیت برگزاری انتخابات را به عهده دارد. یك نماینده از سازمان ملل نیز به عنوان مسئول ارشد انتخاباتی حضور دارد.روند انتخاب اعضای كمیسیون انتخابات به این صورت بوده است كه طی یك فراخوان افراد داوطلب حضور در این كمیسیون معرفی شدند كه تعداد آنها به ۱۸۷۸ نفر رسید.

سازمان ملل طی مصاحبه و بررسی سوابق و توانایی این افراد فهرستی از افراد برگزیده را انتخاب و به شورای حكومتی عراق معرفی كرد. در نهایت ۱۴۰ نفر به این سمت منصوب شدند. فهرست های انتخاباتی احزاب با داشتن حداقل ۵۰۰ امضای واجدین شرایط رای دادن برای تعیین صلاحیت به كمیته انتخاباتی ارائه می شود. تنها شرایط تأیید صلاحیت، روشن بودن منابع مالی و عدم وابستگی به گروه های شبه نظامی مسلح است.

بیش از ۷۰حزب سیاسی و ۹ائتلاف در انتخابات مشاركت فعال دارند و فهرست انتخاباتی ارائه كرده اند. از جمله این احزاب، مهم ترین گروه سنی موسوم به حزب اسلامی عراق است كه فهرستی با ۲۷۵ نامزد ارائه كرده است. این حزب تهدید كرده بود در صورت به تعویق نیفتادن انتخابات، آن را تحریم خواهد كرد. احزاب سنی و سكولار و بعضی كردها به همراه بعضی كارشناسان غربی در هفته های اخیر خواستار تعویق انتخابات شده بودند. دلیل آنها برای این درخواست ادامه ناآرامی ها در مناطق سنی نشین و احتمال مشاركت كم رنگ در این مناطق است. حامیان تعویق انتخابات می گویند، اگر پیش از آرام شدن اوضاع، در عراق انتخابات برگزار شود، سنی ها به حاشیه رانده می شوند و این برای آینده عراق تبعات زیادی دارد. ایاد علاوی نخست وزیر، رهبران شیعه، دولت آمریكا، كمیته انتخابات و بسیاری از گروه های عراقی با مخالفت با تعویق انتخابات خواستار برگزاری به موقع آن هستند.ناظران صحنه سیاسی عراق هنوز نمی دانند تاثیر ناآرامیها برانتخابات واثرگذاری انتخابات برناآرامی هاچگونه خواهدبود .چندی پیش دو روزنامه اروپایی به نقل از علاوی نوشتند كه به منظور به حداقل رساندن تهدیدات امنیتی این انتخابات، رأی گیری می تواند طی دو تا سه هفته در سراسر كشور برگزار شود. به این ترتیب كمبود نیروهای امنیتی برای تك تك حوزه های رأی گیری، باعث اختلال در روند انتخابات نمی شود.رقابت اصلی در این انتخابات میان سه فهرست انتخاباتی است: فهرست ائتلافی شیعیان با حمایت آیت الله سیستانی، فهرست ایاد علاوی كه به فهرست دولتی ها یا فهرست مورد حمایت آمریكا معروف است و فهرست انتخاباتی كردها. حضور انتخاباتی شیعیان كه با ائتلاف آنها و حمایت رهبر پرنفوذ شیعیان عراق یعنی آیت الله سیستانی، قدرت زیادی یافته، این انتخابات را به شمشیری دولبه برای آمریكا تبدیل كرده است. شیعیان بیش از ۶۰ درصد جمعیت عراق را تشكیل می دهند اما در چند دهه گذشته تحت حكومت اقلیت سنی و سركوبگر عراق مجالی برای حضور و فعالیت سیاسی یا حتی اجتماعی و مذهبی نیافته بودند. اكنون شیعیان بعد از پشت سرگذاشتن بحران های یك سال گذشته همچون ترور بعضی شخصیت های برجسته و شورش خونین مقتدی صدر، برای حضوری فعال در صحنه سیاسی عراق برنامه ریزی دقیقی كرده اند. در همین راستا گروه های شیعه به رهبری حزب الدعوه و مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، ائتلافی به نام «پیمان متحد، عراق» تشكیل داده اند. آیت الله سیستانی با صدور فتوایی میلیون ها تن از پیروانش را به حضور فعال در انتخابات فراخوانده و با حمایت از فهرست شیعیان، وزنه این فهرست را در رقابت های انتخاباتی سنگین كرده است. این ائتلاف منحصراً شیعه نیست و چند چهره سنی و كرد نیز در آن حضور دارند. از احزابی كه در این ائتلاف شركت دارند مجلس اعلای انقلاب اسلامی، حزب الدعوه، كنگره ملی عراق و شورای سیاسی شیعه هستند. چند كاندیدای مستقل سنی و چند كاندیدای قبیله ای از دیگر افراد حاضر در این فهرست ائتلافی هستند.در صدر فهرست ائتلافی شیعیان نام عبدالعزیز حكیم دیده می شود كه با توجه به اقبال این فهرست در عراق و پیش بینی ها درباره پیروزی آن، ممكن است به یكی از چهره های قدرتمند سیاسی و به قول نویسنده روزنامه نیویورك تایمز، به قدرتمندترین آنها تبدیل شود. روابط نزدیك او با ایران ،كه در حقیقت به سال های تبعید او كه در ایران گذشته است بازمی گردد، زنگ خطر را در واشنگتن به صدا درآورده است. واشنگتن به شدت از نفوذ ایران و نزدیكی آن با شیعیان عراق نگران است. احمد چلبی، از افرادی كه اخیراً مغضوب واشنگتن قرار گرفته است در ردیف دهم این فهرست قرار دارد.همسایگان عراق با اكثریت سنی همچون اردن و عربستان نیز نگران قدرتمند شدن شیعیان در عراق هستند.روزنامه واشنگتن پست هفته گذشته، سیاست های آمریكا در عراق را به اسب بی مهاری تشبیه كرد كه جهت گیری آن نامعلوم بوده و كشورهایی مانند ایران از آن در جهت منافع خود بهره می گیرند.واشنگتن پست تنها روزنامه آمریكایی نیست كه سیاست های نومحافظه كاران را در عراق به باد انتقاد می گیرد. در چند روز گذشته و در پی انفجار در چادر بزرگ نهارخوری نیروهای آمریكایی در موصل كه حدود ۲۰ نظامی آمریكایی در آن كشته شدند حملات مطبوعاتی به نومحافظه كاران شدت گرفته است. رامسفلد احتمالا برای كاهش ابعاد این حملات بود كه كریسمس خود را در شهرهای آشوبزده عراق و در میان نیروهای نظامی آمریكا گذراند تا هم به قول خود موجب تقویت روحیه آنان شده باشد و هم از حساسیت افكار عمومی و مطبوعات آمریكا علیه مشی پنتاگون و نقش كلیدی خود در ماجراهای غم انگیز عراق بكاهد.واشینگتن پست می نویسد: اگر دو سال پیش از تحلیلگران آمریكایی پرسیده می شد، بدترین نتیجه سیاسی ممكن پس از اشغال عراق چیست، پاسخ آنها شاید این بود كه استقرار رژیمی تحت نظر روحانیون محافظه كار شیعه و دارای ارتباط خوب با ایران. این در حالی است كه به نظر می رسد بعد از انتخابات ۳۰ ژانویه استقرار چنین حكومتی از جدی ترین احتمالات است.این روزنامه آمریكایی با اشاره به تلفات و هزینه های آمریكا در عراق كه آن را ۱۲۰۰ كشته و بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برآورده كرده است، می نویسد: تاریخ نگاران در آینده از این موضوع متحیر خواهند شد كه آمریكا چگونه پس از متحمل شدن این هزینه های سنگین برای تشكیل دولتی تلاش كرده كه رهبران اصلی آن در ایران تربیت شده بودند. اما عده ای دیگر از تحلیلگران آمریكایی كه طیف نزدیك به دولت را شامل می شوند، این ارزیابی ها را بزرگ نمایی می خوانند و می گویند: شیعیان عراقی و روحانیون كه آنها را رهبری می كنند قدرت طلب نیستند. آنها به رفتار به دور از تنش شیعیانی همچون حكیم و سیستانی اشاره می كنند كه در عین مخالفت با حضور آمریكا، رویكرد تهاجمی و خشونت آمیز نداشته اند.با این حال این سناریو كه حكومت شیعیان در عراق كنار شیعیان ایران نقشه ژئوپلتیك خاورمیانه را تغییر دهد، حكومت های سنی همسایه عراق را به وحشت انداخته است. اما دولت آمریكا با خونسردی از این موضوع حداقل در ظاهر نگرانی نشان نمی دهد. یك مقام بلندپایه دولت بوش كه در سیاستگذاری های مربوط به عراق هم حضور دارد، در واكنش به هشدارهای اخیر غازی الیاور رئیس جمهور عراق و ملك عبدالله پادشاه اردن، گفت: آنچه كه اینها می گویند در حقیقت نشان دهنده نگرانی و عصبانیتشان نسبت به گذار از حكومت سنی به حكومت شیعه است. این گذار، از نظر احساسی، مذهبی و تاریخی برای آنها ناخوشایند است و این منطقه سنی به سختی آن را می پذیرد.مقتدی صدر در فهرست ائتلاف شیعیان و در انتخابات حضور ندارد. او و پیروانش در اعتراض به ادامه دستگیری ها و سركوب نیروهای صدر بعد از درگیری های نجف، در انتخابات شركت نمی كنند. مقتدی صدر در نامه ای از مردم عراق خواسته است در این انتخابات شركت نكنند چرا كه هدف از برگزاری آن جدایی دین از عراق است.علاوی كه در روز آخر مهلت ثبت نام فهرست های انتخاباتی، با فهرست انتخاباتی خوبش وارد عرصه شد، از حمایت آمریكا برخوردار است.بسیاری، علاوی را غایب بزرگ فهرست مورد حمایت آیت الله سیستانی می دانند. او از شیعیان سكولار و از تبعیدی های دوران حكومت صدام حسین است كه در ۲۸ ژوئن گذشته به عنوان نخست وزیر موقت عراق سوگند یاد كرد. حزب او موسوم به پیمان ملی عراق، گروهی از بعثی های سابق، شیعیان سكولار و سیاستمداران سنی را شامل می شود كه در سال ۱۹۹۱ توسط سیا تشكیل شد. همین سابقه و البته این نكته كه او منصوب تلویحی آمریكا در دوران حكومت انتقالی عراق بوده است میان او و شیعیان فاصله ای قابل توجه ایجاد كرده است. او هنوز نامزد مورد نظر واشنگتن برای اداره دولت آینده عراق است، اما آمریكایی ها در نهایت احتیاط هیچ گاه به طور علنی از او حمایت نكردند تا مبادا چهره اش در میان عراقِی ها مخدوش شود.حسین شهرستانی، از دانشمندان هسته ای سابق عراق و عادل عبدالمهدی وزیر دارایی كه در میان ۱۰ نفر اول فهرست مورد حمایت آیت الله سیستانی قرار دارند، از دیگر افرادی هستند كه دیپلمات های غربی در عراق از آنها به عنوان گزینه های احتمالی هدایت دولت آینده عراق نام می برند.«جوست هیترمن» یك تحلیلگر امور عراق در مؤسسه بحران بین المللی در بروكسل درباره انتخابات عراق می گوید: «این انتخابات هم می تواند اولین گام به سوی دموكراسی باشد و هم اولین گام در مسیر مصیبت های بعدی.» یك مقام غربی دیگر كه بدون ذكر نامش با نیویورك تایمز گفت وگو می كرد، ولی به گفته این روزنامه آمریكایی چندین دهه تجربه در خاورمیانه دارد، این انتخابات را پرابهام ترین اقدام دموكراتیكی خواند كه تا به حال در یك كشور عربی اجرا می شود. بیش از ۱۴ میلیون عراقی واجد شرایط رأی دادن قرار است از میان ۷۷۰۰ نامزد، نمایندگان مجلس ملی، ۱۸ شورای استانی و پارلمان منطقه ای خودمختار كردها را انتخاب كنند.اینكه نتیجه چه خواهد شد و تأثیر متقابل ناآرامی ها بر انتخابات و انتخابات بر ناآرامی ها چگونه خواهد شد فضایی این چنین مبهم را ایجاد كرده است.از سوی دیگر مؤسسه نظرسنجی آمریكایی گالوپ ماه آوریل نظرسنجی ای در عراق انجام داده كه نتایج آن نشان می داد، ۸۰ درصد عراقی ها از خروج فوری نیروهای آمریكایی از عراق بعد از انتخابات، حمایت می كنند.اكنون و در آستانه انتخابات حتی علاوی هم در برنامه های انتخاباتی خود، جدول زمانی برای خروج نیروهای ائتلاف از عراق را وعده داده است. البته این وعده به ایجاد ظرفیت نیروهای امنیتی عراق و تقویت این نیرو مشروط شده است.توماس فریدمن از نویسندگان مطبوعاتی و نظرپردازان آمریكایی چند روز پیش در یادداشتی در روزنامه نیویورك تایمز نوشت، نومحافظه كاران آمریكا به شدت به یك «نوبعثی» در عراق نیاز دارند، یك چارچوب سیاسی كه منافع ملی گراهای عرب سنی طرفدار بعث را در عراق پیش ببرد اما با دورنمایی پیشرفته تر و تكثرگرایانه تر از حزب بعث صدام حسین.

فریدمن، تنها راه مقابله با نفوذ ایران در عراق را روی كار آمدن چنین نظامی در بغداد می داند و می گوید: بهترین راه این است كه مشاركت سنی ها در این انتخابات را به حداكثر برسانیم و به این طریق حضور شیعیان و نقش آنها در تدوین قانون اساسی عراق را متعادل كنیم.فریدمن به دولت بوش توصیه می كند كه با اردن، مصر، عربستان و حتی سوریه همكاری نزدیك داشته باشد تا آنها از سنی های عراق بخواهند در انتخابات شركت كنند. اكنون كه عراقی ها برای اولین بار به مشاركت مستقیم در تعیین آینده كشورشان دعوت شده اند پیش بینی این آینده از همیشه سخت تر شده است.