تجارت تریاك و پیامدهای آن در افغانستان

پروفسور «بارنت روبین» پژوهشگر آمریكایی كه تحقیقات زیادی در مورد مسائل افغانستان انجام داده است، گفت: عواید بدست آمده از تولید تریاك در این كشور ۳‎/۱ میلیارد دلار است.وی در هفته جاری با استناد به گزارش سازمان مبارزه با موادمخدر سازمان ملل در كابل افزود: به موجب این گزارش از این رقم فقط ۲۵ درصد سهم تولید كنندگان و بقیه عاید قاچاقچیان می شود.

براساس گفته های این محقق، درآمد دهقانان افغان از محل كشت خشخاش با همه خطر، رنج و مرارتی كه به همراه دارد، ۷۷۵ میلیون دلار و سهم قاچاقچیان سه برابر این رقم یعنی دو میلیارد و ۳۲۵ میلیون دلار است.

در حالیكه این رقم ۹۷۰ میلیون دلار بیشتر از مجموع بودجه عادی و عمرانی افغانستان با جمعیت ۲۴‎/۲ میلیون نفر است.بودجه افغانستان در این دو بخش دو میلیارد و ۱۳۰ میلیون دلار است كه بخش اعظم آن را كمك های خارجی تشكیل می دهد.

این محقق آمریكایی پیشگیری از تولید و تجارت موادمخدر در افغانستان را دستگیری قاچاقچیان بزرگ مواد افیونی ذكر كرده است.وی در عین حال یادآور شد كه با وجود مشكلات دولت و عدم تصمیم جامعه جهانی در این ارتباط كار مبارزه با موادافیونی در افغانستان مشكل خواهد بود.روبین مدعی شد مشكلی كه از قبل و در حال حاضر در افغانستان وجود دارد، بر اساس توافقنامه جهانی است كه تولید تریاك را غیرقانونی اعلام كرده است.

وی با اشاره به افزایش ۱۰ برابری قیمت موادمخدر در خارج از مرزهای افغانستان اظهار داشت: افزایش تولید تریاك تقاضا را در جهان كمتر خواهد كرد.این محقق آمریكایی گفت: در افغانستان اجرای قانون ضعیف است و این امر قانونی شدن كشت تریاك را نیز بسیار مشكل خواهد كرد.وی اضافه كرد: نزدیك به ۱۰ سال طی حكومت مجاهدین و طالبان در افغانستان در سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ خورشیدی در این كشور تولید تریاك ممنوع نبود.

روبین یادآور شد: در آن زمان تریاك از قرار كیلویی ۴۰ دلار آمریكایی از كشاورزان خریداری می شد و در حال حاضر قیمت آن در هر كیلوگرم به ۴۰۰ دلار رسیده است.به گفته صاحبنظران، افغانستان از جمله كشورهای اسلامی است كه اقتصاد آن با مشكل تولید و تجارت موادمخدر در جهان روبرو است.سطح زیر كشت موادمخدر در افغانستان بر اساس گزارش سازمان ملل در سال زراعی جاری با ۵۹ درصد افزایش به ۱۶۵ هزار هكتار رسیده است.

میزان تولید تریاك در افغانستان با اقتصاد سنتی كشاورزی، شش هزار و ۲۰۰ تن اعلام شد كه از نظر تولید تریاك در صدر كشورها قرار دارد.پیشینه كشت موادمخدر در افغانستان به دهه هشتاد میلادی در ولایت هلمند در جنوب این كشور باز می گردد.با توجه به اشغال افغانستان توسط ارتش شوروی و تداوم درگیری های داخلی به علت صرفه اقتصادی و تامین هزینه های نظامی گروههای درگیر با ارتش اشغالگر، كشت خشخاش در مدت كمتر از ۱۰ سال به دیگر ولایات این كشور سرایت كرد.

عوامل ذكر شده و نیز فعالیت باندهای بین المللی موادمخدر در منطقه، نبود حاكمیت قانون، ضعف دولت مركزی و قدرت طلبی افراد و زورمندان محلی و جنگ سالاران به كشت خشخاش در افغانستان دامن زد.پس از آن بود كه با افزایش درآمد حاصله از تولید تریاك یك پدیده جدید و ناشناخته در اقتصاد این كشور ظاهر شد به گونه ای كه امروز سه میلیون از جمعیت ۲۴‎/۲ میلیونی نفری این كشور از راه كشت موادمخدر امرار معاش می كنند.

دولت و مجامع جهانی به رهبری انگلیس سرمایه های كلانی را صرف مبارزه با كشت و تولید تریاك در افغانستان كردند كه به علت عدم برخورد ریشه ای با پدیده نوظهور تولید و تجارت موادمخدر و بدون در نظر داشتن فرهنگ منطقه ای برنامه های آنان تقربیاً با شكست مواجه شده است.هم اكنون اغلب سازمانها به شكست در كار مبارزه با كشت موادمخدر و محو مزارع خشخاش در اغلب ولایات افغانستان اعتراف كرده اند.

در حال حاضر دولت به منظور تشویق كشاورزان و دست كشیدن از فعالیت در مزارع خشخاش طرح «كشت جایگزین» را به مرحله اجرا درآورده است.دولت و نهادهای ذیربط در تلاش هستند با كشت زعفران، سویا، پنبه، پسته، گل و گیاهان زینتی و دیگر فعالیت های تولیدی میل به كشت بوته خشخاش را در افغانستان كاهش دهند.

دست كشیدن از كشت خشخاش كه افغانها به آن «كوكنار» می گویند، گذشته از زمان، نیاز به سرمایه گذاری، تامین ماشین آلات و كودشیمیایی و بذر اصلاح شده دارد.كشاورزان افغان به علت ضعف بنیه اقتصادی به تنهایی قادر نیستند بدون حمایت مالی دولت به كشت جایگزین بپردازند.دولت نوپای افغانستان نیز به علت تخریب اغلب زیرساختهای كشاورزی و صنعتی كشور طی سه دهه جنگ داخلی نمی تواند كشاورزان را تشویق كند تا از یك فعالیت تولیدی سودآور دست بردارند.

شماری از كشاورزان افغان آمادگی خود را برای كشت جایگزین اعلام و ازدولت و نهادهای ذیربط به خاطر خلف وعده های داده شده در كشت محصولات جایگزین به شدت انتقاد می كنند.امسال دولت افغانستان اعلام كرد كه در راستای مبارزه با كشت خشخاش، ۲۰ هزار هكتار از مزارع كوكنار را در سطح كشور تخریب خواهد كرد.

وزارت مبارزه با موادمخدر افغانستان نیز فعالیت هایی را در این رابطه آغاز كردند، اما با مقاومت كشاورزان در برخی ولایات روبرو شدند. در درگیری پلیس با زارعان تعدادی كشته و شماری نیز زخمی شده و ماموران و خودروهای آنان نیز متحمل تلفات و خسارات زیادی شدند.این هفته نشستی با حضور «حامد كرزای» رییس جمهوری افغانستان و با شركت وزیران امور داخله، زراعت و آبیاری، احیا و انكشاف دهات (روستایی) و سفیران آمریكا و انگلیس و نماینده سازمان مبارزه با جرایم و موادمخدر در كابل برگزار شد. رییس جمهوری افغانستان در این نشست از كشت خشخاش بعنوان یك عمل «ناروا» یاد و اعلام كرد محصول خشخاش و فروش آن از نظر دین اسلام یك عمل حرام است.

وی گفت: تصمیم ما در مبارزه با موادمخدر قاطع خواهد بود و در این راه تلاش های خود را سرعت بخشیده ایم تا عاملان اصلی و قاچاقچیان این پدیده منفی را با كمك مردم به پنجه قانون بسپاریم.كرزای افزود: استفاده از موادمخدر باعث تباهی نسل جوان می شود كه این موضوع را باید علمای دین، بزرگان و متنفذان از طریق مساجد و محافل به اطلاع كشاورزان برسانند و آنان را از پیامدها و ضررهای این پدیده كشنده و حرام آگاه كنند. «حبیب الله قادری» وزیر مبارزه با موادمخدر افغانستان نیز گفت: به منظور تامین معیشت كشاورزان و كشت جایگزین و ایجاد طرح های توسعه منطقه ای، سال آینده میلادی (۲۰۰۷) آمریكا ۱۴۰ میلیون دلار و انگلیس ۴۰ میلیون پوند در اختیار این كشور قرار خواهند داد.وی اظهار امیدواری كرد با این قبیل مساعدتها بدون شك شاهد كاهش قابل ملاحظه ای در كشت خشخاش در افغانستان خواهیم بود.

با توجه به فرهنگ اسلامی حاكم بر سرزمین افغانستان زمانی شمار معتادان این كشور كمتر از یكصدهزار نفر تخمین زده می شد.اما وزارت مبارزه با مواد مخدر و نیز مسوولان سازمان ملل چندی قبل تعداد معتادان این كشور را ۹۲۰ هزار نفر اعلام كردند كه ۱۲۰ هزار نفر از آنان زن هستند. سخنگوی دفتر نمایندگی سازمان ملل در امور افغانستان (یونیما) پیشتر گفته بود در مجموع ۳‎/۸ درصد از افغانها معتاد هستند.صدیق گفت: بیشترین تعداد معتادان مربوط به ولایتهای غربی و جنوبی است و ولایات تخار و بدخشان واقع در شمال شرق كشور نیز تعداد زیادی معتاد دارند.