زنان پاکستان در سوگ بی نظیر بوتو

چهل و چهار روز از ترور نخست وزیر سابق پاکستان گذشت

زندگی بی نظیر بوتو به افسانه می ماند. او در سیاست ، شهرت ، و توطئه به دنیا آمد. اما درست در شبی به قتل رسید که پاکستانی ها به قدرت رسیدن پیروزمندانه مجدد او را انتظار می کشیدند. فقدان او به ویژه زنان را متاثر ساخت. بسیاری از زنان در خارج از پاکستان نیز او را تحسین می کردند ، هر چند او را بیش تر یک سیاستمدار کهنه کار می دانستند و نه قهرمانی واقعی برای ایجاد تغییر ، به ویژه در زندگی زنان. پاکستان رهبران زن بسیار دارد اما بی نظیر بوتو تنها رهبری بود که نه فقط در سطح ملی ، بلکه در سطح بین المللی مرکز توجه بود.هنگامی که بوتو در سال ۱۹۸۸ ، اولین زنی شد که در کشوری مسلمان از طریق انتخابات دموکراتیک به قدرت رسید ، ۳۵ سال داشت. مدافعان حقوق زنان پاکستان این واقعه را جشن گرفتند.

او اولین قاضی زن برای دادگاه عالی را برگزید ، و یک نیروی پلیس زن تشکیل داد اما این نخست وزیر سخنور مدرن ، به زودی با واکنش های خشن سیاستمداران و رهبران نظامی و مذهبی روبه رو شد و سپس ۲۰ ماه بعد به اتهام فساد مالی که دامن شوهرش را نیز گرفت ، از قدرت کنار گذاشته شد. او دوباره در سال ۱۹۹۶ به قدرت رسید و سه سال در آن باقی بود. هر چند باز فعالان زن از او رضایت نداشتند.هنگامی که بوتو در اکتبر ۲۰۰۷ دوباره تصمیم گرفت به پاکستان باز گردد ، به نظر می رسید زن دیگری شده است و نگاهی متفاوت به نقش نظامیان و افراطیون و خساراتی که به کشور وارد کرده اند ، پیدا کرده است. هر چند او کم تر راجع به دغدغه های زنان صحبت می کرد اما رویکرد کلی او امیدهایی را در دل زنان می کاشت ، که او بالاخره بر نیروی جنگ طلبان فائق خواهد آمد و تغییر ایجاد خواهد کرد.

● نمادی قوی برای زنان

هر چند احتمال قتل او وجود داشت اما برای کشوری که سال های اخیر را با چنین دشواری ای سپری کرده است ، فاجعه ای دردناک بود. بوتو ، هر چند که اشتباهاتی در پرونده خود داشت اما نمادی قوی در پاکستان به شمار می رفت ، به ویژه برای زنان. هر کس که با عمق و گستره خشونت خانگی ، وضعیت نامناسب بهداشت مادران و وضعیت کار سیاسی برای زنان در پاکستان آشنا است ، می داند که برای زنان پاکستانی امید داشتن به آینده چه قدر دشوار است. بوتو با نشان دادن قدرت خویش به عنوان یک سیاستمدار ، مادر و همسر ، همواره الگویی برای زندگی آینده زنان پاکستانی بوده است. یکی از کسانی که پیش از این بوتو را در مورد سیاست هایش در مورد زنان نقد می کرد می گوید: «زنان پاکستانی همواره بیش ترین بها را برای مشکلات پاکستان پرداخته اند. مسایل زنان به سادگی فراموش می شود و هرگز در اولویت قرار نمی گیرد و هر گونه اقدام و فعالیتی برای تغییر این وضعیت به شدت دشوار است.»هر چند بوتو منتقدانی در خارج از پاکستان و کشورهای غربی داشت اما فقدان او همه را اعم از حامیان و منتقدان در شگفتی و تاثر فرو برد. شهناز بوخاری ، یکی از حامیان و فعالان زن برجسته پاکستانی بعد از این حادثه گفت: «جای او را هیچ کس نمی تواند بگیرد.

او تنها امید ما برای پاکستانی لیبرال و دموکرات بود؛ تنها نقطه روشن در این فضای تاریک و خفه کننده». بوخاری که در اروپا و آمریکا به خاطر مبارزاتش برای حقوق زنان شهرت بسیار دارد ، رییس گروه «انجمن زنان مترقی» در پاکستان است که یکی از فعالیت های آن پناه دادن به زنان خشونت دیده است. او که قبلا نسبت به فعالیت های خود خوش بین بود ، اکنون احساس یاس و ناامیدی می کند. زندگی برای بیش تر پاکستانی ها دشوار است. ده ها سال است که پاکستان شاهد کودتاهای پی در پی ، رهبران دیکتاتور ، روابط پرتنش با همسایگان ، به ویژه هند و افغانستان ، بوده است. این بی ثباتی سبب گسترش هر چه بیش تر فقر ، ناامنی و بی سوادی در میان ده ها میلیون پاکستانی شده است. جمعیت پاکستان در کل ۱۴۹ میلیون نفر است. این مشکلات بیش از همه دامنگیر زنان پاکستان است ، که با خشونت در خانه ، تبعیض اجتماعی و نادیده گرفته شدن سیاسی نیز دست و پنجه نرم می کنند. رییس جمهور فعلی پاکستان ، پرویز مشرف ، در سال ۲۰۰۲ سهمیه های جنسیتی برای مناطق مختلف کشور ایجاد کرد (۳۳ درصد زن در دولت محلی و ۱۷ درصد زن در سطوح استانی و فدرال). این قانون با وجود مفید بودنش ، هنوز سبب دستیابی زنان به محافل قدرت در پاکستان نشده است ، زیرا زنان نمی توانند در عمل از شیوه های رهبران مرد پیروی کنند یا با مانع آن ها مواجه می شوند. انتظار نمی رود نتایج انتخابات اخیر در پاکستان نیز به از میان برداشتن تبعیض علیه زنان کمکی بکند. هنوز هزاران دختر و زن جوان پاکستانی قربانی سنت خشونت باری هستند که براساس آن ، هنگامی که قتل یا منازعه ای میان اقوام و قبیله ها اتفاق می افتد ، زنان مبادله می شوند و به ازدواج مردانی که نمی خواهند درمی آیند ، تا طرفین منازعه یا خشونت آشتی کنند. بر اساس دستوری از ژنرال ضیاءالحق در سال ۱۹۷۹ ، مردم پاکستانی تابع احکام «حدود» شده اند؛ که ترکیبی از احکام اسلامی و قوانین سکولار است که در مورد برخی جنایات به کار می رود.در سال ۲۰۰۶ ، ژنرال مشرف لایحه ای به نام «لایحه حمایت از زنان» امضا کرد که مجازات مرگ را برای روابط جنسی خارج از ازدواج از میان برمی دارد و به پرونده های تجاوز بر اساس قانون مجازات عمومی رسیدگی می کند. این لایحه پس از مخالفت ها و جنجال های بسیار تصویب شد.در دو دهه اخیر در پاکستان ، به برکت فشارهای مداوم فعالان حقوق زنان ، تقریبا هر سیاستمداری که به صحنه پرمخاطره سیاست پاکستان پا گذاشته ، در بهبود وضعیت زنان وعده و وعید داده است. برخی از آن ها ، مانند مشرف و بوتو ، اقدامات محدودی انجام داده اند اما در مجموع ، بهبود جایگاه مدنی و حقوقی زنان دغدغه سیاستمداران پاکستانی نبوده است.

امروز بسیاری از فعالان زن اذعان می کنند که با رفتن بوتو ، هیچ کس نخواهد توانست جای او را در صحنه سیاسی پاکستان و به ویژه در ارتباط با مسایل زنان ، پر کند؛ هر چند فعالان زیادی در این زمینه وجود دارد. بوخاری یکی از آن فعالان است. اسما جهانگیر یکی دیگر از این فعالان است که در سطح جهان به خاطر تاسیس «کمیسیون حقوق بشر پاکستان» و به عنوان سخنگوی ویژه سازمان ملل در مورد آزادی مذهب شهرت دارد. حینه جیلانی ، وکیل و فعال حقوق بشر و نماینده ویژه سازمان ملل برای دفاع از حقوق بشر ، اولین دفتر حقوقی را با اعضای زن ، در سال ۱۹۸۰ تاسیس کرد. مجیده ریضی ، اولین قاضی دادگاه عالی پاکستان ، رییس کمیسیون ملی وضعیت زنان است و درباره حقوق زنان آثار نوشتاری بسیاری دارد. اما هیچ یک از این ها نمی تواند جای بوتو را برای ایجاد تحولاتی به نفع زنان ، بگیرد. به قول یک منتقد بوتو:«حماقت است اگر بگوییم که بوتو به عنوان سیاستمدار زن هیچ خطایی نکرد. او بارها دغدغه های زنان را نادیده گرفت اما او نماد فرصت و نقطه شروعی برای زنان پاکستان بود و هیچ کس نمی تواند جای او را بگیرد.»

منبع:

www.womensenews.org

ترجمه: پروانه عسگری