اهمیت روانشناسی در فوتبال مدرن

فوتبال, امروز فراتر از یک ورزش مرزهای کشورها را درنوردیده و به یک صنعت بین المللی تبدیل شده است صنعتی که رابطه تنگاتنگی با تبلیغات, سیاست و غرور ملی پیدا کرده است

فوتبال، امروز فراتر از یک ورزش مرزهای کشورها را درنوردیده و به یک صنعت بین المللی تبدیل شده است. صنعتی که رابطه تنگاتنگی با تبلیغات، سیاست و غرور ملی پیدا کرده است. امروزاین تجارت بزرگ به آوردگاهی برای رقابت های روانی ملت ها تبدیل شده، به گونه ای که برخی از تیم ها در جام جهانی آن را همانند آوردگاه جنگ مقدس شمرده و با سر دادن شعارهای ملی سعی بر تحریک احساسات میلیون ها انسان در اقصی نقاط جهان داشتند. شرایط به گونه ای پیش می رود که به اهمیت روزافزون این رشته ورزشی منجر خواهد شد. به اینگونه که کشورها با سرمایه گذاری های هنگفت در لیگ های حرفه ای فوتبال و استخدام مربیان طراز اول جهان به جست و جوی موفقیت در این رشته ورزشی نشسته اند. در دنیای امروز دانستن راه و روش زندگی و پیشرفت عملاً بدون استرس امکان پذیر نیست و در بین جوامع بشر بصورت قانون درآمده است.

امروزه روانشناسی را درتمام رگهای زندگی می توان یافت و خوشبختانه رو به توسعه و بهبود است. فوتبال نیز مانند دیگر فعالیتهای انسانی با مفاهیم روانشناسی از جمله اضطراب ،تصمیم گیری، هیجان و فشار روانی و ...گره خورده است. فوتبال یک بازی تیمی و در عین حال فردی است که مانند یک ارکستر سمفونی نیازمند هماهنگی افراد است و اشتباه کوچکی می تواند لطمات جبران ناپزیری را به گروه وارد نماید وظبفه هر فرد تعیین وهر فرد باید وظیفه خود رادر فضایی مملوء از تماشاگر به بهترین نحو انجام دهد و چشمهای منتظر و پر از توقع بسیاری به بازیکنان دوخته شده است که اصلی ترین دلیل تغییر عملکرد بازیکن تلقی می شود این هماهنگی تحت تاثیر روان فردی قرار دارد یعنی فرد با وجود سلامت روانی فردی و عدم وجود استرس های محیطی می تواند عملکرد خوبی در زمین داشته باشد و در نهایت روان تیمی ساخته شده ،به بازی جهت داده و نتیجه را مشخص می کند فوتبال با داشتن طرفداران زیاد و همچنین تیمی بودن ان بیشتر ازبسیاری از ورزشهای دیگر استرس زاست فوتبالیست برای موفقیت باید چندین مهارت را باهم به کارگرفته و در عین حال با تیم نیز هماهنگ باشد هر عملی که نیاز به هماهنگی دسته ای از افراد باشد بی تردید با فشارروانی زیادی همراه است و وجود فشار های روانی بر عملکرد تک تک افراد و در نهایت عملکرد تیم موثر است غلبه بر ترس و فشار روانی اعضا تیم و همچنین وجود خودباوری رمز موفقیت هر تیمی است تاکتیک و تکنیک زمانی موثر خواهد بود که فرد کلیه فشارهای بیرونی ودرونی را به حد نرمال تقلیل داده و از حد نرمال ان برای افزایش نیرو و انگیزه استفاده نمایند بالا بودن عملکرد فرد همواره بازتابی بوده‌است از وضعیت روانی و احساسات فرد؛ اضطراب ،دلهره، خشم، مرگ عزیزان ،مشاجره های خانوادگی و... می تواندعملکرد فرد رادر زمین بازی تحت تاثیر قرار دهد اضطراب و خشم می تواند تعادل شیمیایی بدن را به هم ریخته و در تصمیم گیری فرد اختلال ایجاد کند در حالی که بازی فوتبال بازی است سراسر تصمیم گیری که در لحظه روی می دهد و این مهم نیازمند آرامش و تمرین است وحالات هیجانی فرد نیز تعیین کننده تصمیم گیری فرد خواهد بود .

استرس حاکم بر این جام و تمامی تورنمنت های فعلی جهان این باور را در سطح اول فوتبال جهان پدید آورده که با کمک گرفتن از روانشناسان ورزشی میزان استرس بازیکنان و حتی مربیان را کاهش دهند تا موجب تقویت انگیزه آنها شوند. برای مثال روانشناسان ورزشی تیم ملی مکزیک ۴۸ ساعت قبل از مسابقه از مربیان و بازیکنان خواستند هر گونه تماسی با دنیای خارج از هتل از جمله خانواده هایشان را قطع کنند. روانشناسان ورزشی با بررسی نحوه عملکرد بازیکنان در باشگاه ها و نقاط ضعف و قوت آنها، معمولاً به کمک تمرینات و استفاده از موسیقی و دوره های آموزشی، آنها را برای مسابقه آماده می کردند. روانشناسان ورزشی، راهنمایی و مجموعه دستورالعمل های قابل لمس ارائه می دهد که چطور تیم در موقعیت های رقابتی و مسابقه، بهترین استراتژی های روحی را به دست آورد. پیش از بازی آلمان و ایتالیا در نیمه نهایی جام جهانی ،۲۰۰۶ مربیان تیم ملی ایتالیا از مسئولان کشور خود درخواست حضور یک روانشناس اجتماعی -ورزشی را برای حل مشکل جو ورزشگاه کردند. آنها در تمرین ۴ ساعته که روز قبل از بازی انجام دادند به کمک بلندگوهای قدرتمند صدای تماشاچیان بازی آلمان و آرژانتین را که ضبط کرده بودند، پخش کرده و اینگونه تیم را برای بازی فردا آماده کردند.

تردید نیست همواره غلبه بر ترس و گذشتن از مرز اضطراب تا به اعتماد به نفس رسیدن دستور کار هر مربی توانایی است تا بتواند به درستی رفتار بازیکنانش را تحت تاثیر قرار دهد..

در نمودار زیر توانایی بازیکنان برای فراموش کردن ترس و اضطراب تا رسیدن به اعتماد به نفس و خود باور داشتن را نشان می دهد ترس- اضطراب- اعتماد به نفس خود باور داشتن همواره یک مربی خوب از خود می پرسد آیا بازیکنانش از نظر فیزیکی آماده هستند؟ آیا آنها از نظر تکنیکی و تاکتیکی در نهایت توانایی هستند؟ آیا آنها از نظر روانی پرداخته اند؟ آیا آنها از نظر احساسی در آمادگی به بسر می برند؟ اغلب سوال برانگیز است، چرا که یک بازیگر در یک روز بهتر از دیگر روزهاست آیا این یک اتفاق است، یا باور داشتن و اعتماد به نفس به نهایت توانایی خود رسیدن

بسیاری از ورزشکاران خوب اعتقاد دارند، هر گاه آنها نیاز به خوب بودن داشته اند به آن رسیده اند در نهایت توانایی و قادر به کنترل "احساسات" خود بودند..

بالا بودن کمیت یک رقابت و خوب ظاهر شدن در آن همواره بازتابی است از آرامش درونی احساسات کنترل شده یک ورزشکار یا مربی، و تاثیر آنها در لحظات متفاوت بطور مثال تاثیری روی سرعت، ضربان قلب و یا حتی رفتار و گفتار یک مربی ورزشکاران با تجربه به خوبی می توانند در گیرودار یک رقابت چقدر مشکل است تا به خوبی قادر به فکر کردن بود به خصوص هنگامی که در لحظات حساس یک بازی و یا یک رقابت فشرده نیاز به آن است و چگونه باید از خشم و دست زدن به حرکات و درگیری هایی که منجر به آن می شود، خود را بازداشت تا بتوان دوباره در خدمت تیم بود یا در نهایت با کنترل رفتار دوباره در خدمت تیم بود یا در نهایت با کنترل رفتار دوباره به مسابقه بازگشت گر چه در این لحظات خشم، نفرت، کمبود انرژی و نگرانی می تواند بر یک ورزشکار غلبه کند و او را از مسیری که نباید در آن قرار گیرد، قرار دهد.. .

همه می دانند که چگونه افسردگی، پریشانی خاطر و بی میلی می تواند منجر به یک نمایش بد می شود. هم چنانکه خشم و اضطراب می تواند تعادل شیمیایی را در درون بدن به هم ریخته و احساسات را به هم برانگیزد، در حالی که آرامش و تعادل می تواند در لحظات حساس بازی کنترل احساسات را در بر گرفته و منجر به گرفتن تصمیمات خوب در حین رقابت شود! به همین دلیل است که چنین بازیکنانی را بازیکنان آماده و سرسخت برای پیروزی در رقابت می نامند، آیا چنین سرسختی و مبارز بودن یک هدیه خداوندی است، یک میراث خدا دادی است یا یک استراتژی قابل یادگیری و تمرین شده است؟

چگونه می توان ورزشکار افسرده و پژمرده ای را درون زمین بازی دید در حالیکه همین بازیکن در هفته ای که گذشت شاخص ترین و بهترین بازیکن درون زمین مسابقه بوده است. آیا این دلیلی نیست که باید نمایش یک بازیگر را زیرذره بین قرار داد، روز به روز و لحظه به لحظهامروزه مربیان بسیاری با آگاهی از ارزش های آمادگی روانی قبل از آغاز فصل از بازیکنانشان می خواهند که خود را با خواسته های آنها تطبیق دهند، این همواره موجب بروز ناراحتی هایی می شود، اما داشتن اصول روشن که به خوبی قابل درک باشد به کم کردن اضطراب و ناراحتی و برخوردها کمک می کند و بازیکنان در می یابند هنگامی که مربی آنها را نشانه می گیرد به معنای متهم کردن آنها نیست بلکه سعی در کم کردن اشتباهات و بالا بردن دانش تیمی است، اگر قبول کنیم دلیل باخت را باید در ابعاد روانشناسی آن بررسی و تجزیه و تحلیل کرد بازیکنان برتر نه تنها از آمادگی بدنی و بصرت تاکتیکی برخوردارند بلکه قبل از هر مسابقه نیز خود را از نظر روانی آماده می سازند، این آمادگی می تواند، مستقیم یا غیر مستقیم بوده و به بازیکن کمک کند که چگونه خود را از هر جهت در شرایط مطلوب فیزیکی و روانی نگاه دارد. امروزه روش زندگی، سلامتی کامل، اعتماد به نفس و قادر به کنترل احساسات بودن EMOTIOHA MANAGEMENT و شناخت و دانش درگیری در لحظه های حساس بازی یک بازیکن معمول را به یک بازیکن فوق العاده تبدیل می کند.

اغلب سوال می شود چه چیزی در یک بازیکن جوان تحسین برانگیز است، آقا و با شخصیت بودن، زیرکی، زود یاد گرفتن و با هوش بازی کردن و سریع بودن در سرعت عکس العمل ها، همراه با سرعت بهنگام توپ داشتن از اصول است، به خاطر داشته باشند، رفتار و منش جزئی از حرکات یک بازیکن درون زمین بازی است، در حالیکه اگر یک بازیکن بتواند، در هر بازی نهایت استعداد خود را بکار گیرد در مسیر درستی قدم برداشته است. فراموش نکنیم که بسیاری از بازیکنان پیش رفتی میلی متری سال به سال دارند. امروزه با رشد روزافزون رسانه های جمعی و تبدیل شدن فوتبال به یک سرگرمی جهانی و همه گیر شدن آن، آموزش و تحصیل در این صنعت امری سودآور به نظر می آید. فوتبال، امروز فراتر از یک صنعت، مرزهای کشور ها را درنوردیده و می رود که به بی رقیب ترین ورزش جهان از لحاظ درآمدزایی برسد..مسلماً سرمایه گذاری منطقی و پرورش مربیان و روانشناسان ورزشی می تواند آینده فوتبال را تضمین کند.به نظر می رسد فوتبال ایران در مسیر حرفه ای شدن گریزی ندارد جز آنکه با دانش روز فوتبال همراه شود و در این راه علم روانشناسی ،و به کارگیری آن وبستر سازی فرهنگ استفاده از این دانش در باشگاه ها و تیم های ملی از اولویت های فوتبال ما می باشد .

کاوه دانش

دکتر رسول دانشجو

هیئت علمی دانشگاه آزاد

منابع:

ـ نقش روانشناسی در فوتبال ، سایت تبیان

ـ اینترنت / سایت ravanshnasy.org

ـ روزنامه ابرار ورزشی مقاله، قیصر فوتبال از اصول تاکتیکی و روانشناسی فوتبال می‌گوید