حقوق پایدار هسته ای

گزارش محمد البرادعی مدیر كل آژانس بین المللی انرژی هسته ای بار دیگر توجه رسانه های خبری را به فعالیت های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران جلب كرده است

دو بار سفر معاون پادمانی آژانس به تهران در هفته های گذشته ، ۲۳ مورد بازرسیهای سرزده و نیز مصاحبه ها و اسناد ارائه شده ایران ، بخش بازرسی و فنی آژانس را به این نتیجه رساند كه هر دو ابهام باقیمانده در گزارش البرادعی ، یعنی منشاء نهایی آلودگی سطح بالا و گستره برنامه سانتریفیوژهای P۱ و P۲ حل شده است.مع الوصف این گزارش علیرغم فعالیت های مستمر ایران برای شفاف سازی در فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود هنوز به نكاتی اشاره دارد كه ضرورت دارد تهران همكاری بیشتری با آژانس داشته باشد.مسئولان ارشد پرونده هسته ای ایران نیز اعلام كردند جمهوری اسلامی ایران ضمن فراهم آوردن زمینه اعتماد سازی از طریق همكاری مستمر با آژانس سعی دارد قدرت تاثیرگذاری خود را در تنظیم بازی بین المللی بالا ببرد. از این رو بكار گیری دیپلماسی رسمی، پنهان، ارتقای سطح بازیگری، تعامل بین المللی ، شفاف سازی و اعتماد آفرینی و مدیریت افكار عمومی به عنوان راهبردهای اصلی سیاست های كشورمان مطرح هستند . نوشتار زیر مروری دارد بر حق مسلم جمهوری اسلامی ایران در بهره مندی از فن آوری صلح آمیز انرژی هسته ای.با نزدیك شدن به نشست شورای حكام آژانس بین المللی انرژی اتمی IAEA جدال ایران و آمریكا بر سر مسائل هسته ای به اوج خود رسیده است. در این میان روسها برای كاهش تنش و جلوگیری از ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت پیشنهاد همكاری مشترك در بحث غنی سازی اورانیوم را مطرح ساخته اند. بحث حضور جدی روسها در فرآوری هسته ای، این فرصت را به برخی از محافل خارجی داده كه اعلام كنند با توجه به اینكه روسیه متعهد به تأمین سوخت هسته ای ایران شده است چرا ایران همچنان مصر به انجام و سرمایه گذاری عظیم در بخش غنی سازی اورانیوم است. بعضی از تحلیل گران عقیده دارند كه روسیه تنها متعهد به تأمین سوخت هسته ای نیروگاه اتمی بوشهر بوده و هیچ تعهدی نسبت به ارسال سوخت هسته ای به سایر نیروگاه هایی كه ایران مصمم به ساخت آنهاست ندارد. از سوی دیگر روسیه حتی در زمینه سوخت هسته ای نیروگاه اتمی بوشهر نیز متعهد به ارسال سوخت، برای مدت محدود و مشخص است و بدین لحاظ ایران حتی در مورد نیروگاه اتمی بوشهر نیز پس از اتمام قرارداد با روس ها ملزم به تأمین سوخت هسته ای از منابع دیگر می باشد. نكته مهمی كه در بحث تأمین انرژی (سوخت- برق) باید به آن توجه داشت و این خود سبب مداخلات برخی كشورهای زورگو در مناطق استراتژیك جهان به ویژه خلیج فارس است امنیت انرژی است. كشورهای صنعتی ۶۰ درصد نفت جهان را مصرف می كنند ولی فقط قسمت ناچیزی از آن را تولید می كنند. بدیهی است كه كشورهای عضو اوپك و بالاخص كشورهای تولید كننده نفت حوزه خلیج فارس نقش تعیین كننده ای در تأمین این انرژی دارا هستند. همین وابستگی اروپا و آمریكا به انرژی (نفت) سبب مداخلات آنان در منطقه شده است.

چگونه است كه آمریكایی ها بااعمال سیاست یكجانبه گرایانه با حضور مستقیم در منطقه بیشترین تلاش را برای تأمین امنیت انرژی مورد نیاز خود به كار می گیرند و حتی در این میان عراق را اشغال می كنند، ولی جمهوری اسلامی ایران حق ندارد برای تأمین امنیت خود از ابزارها و امكانات موجود داخلی كه ممنوع نیز نشده اند استفاده نماید؟! این امر چگونه برای جهانیان پذیرفتنی است كه آمریكا اولین اولویت خود را در منطقه تأمین امنیت و دسترسی آزاد به نفت خام خلیج فارس قرار داده و با اشغال عراق به دومین ذخایر نفت دنیا دست یافته ولی حاضر نیست كه اجازه بدهد كشور بزرگی همچون ایران، با داشتن جمعیتی نزدیك به ۷۰ میلیون نفر به فكر تأمین سوخت آینده خود باشد. در تبیین موضوع و حق مسلم ایران در دسترسی به فناوری صلح آمیز هسته ای می توان به ماده NPT۴ اشاره كرد كه تنها سود بالقوه اعضای جهان سومی NPT (غیرهسته ای مانند ایران) دریافت و عده كمك برای كسب تكنولوژی هسته ای در راستای مقاصد صلح آمیز است. ماده ۴ NPT در این زمینه صریحاً اعلام می دارد كه مفاد معاهده به گونه ای تفسیر نخواهد شد كه به حقوق اعضای آن در توسعه تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز لطمه وارد سازد. در قسمتی از این ماده، ضمن اشاره به تعهدات دولت های هسته ای اعلام می دارد كشورهای هسته ای متعهد شده اند كه با مبادله هرچه سریع تر تجهیزات مواد اطلاعات علمی و تكنولوژیك برای مقاصد صلح جویانه انرژی هسته ای در اختیار كشورهای غیرهسته ای قرار دهند. اما در همین زمینه نیز تبعیض های بسیار و نارضایتی های چشمگیری در مورد محدوده چنین كمكهایی وجود دارد. نوع و چگونگی تعامل جهان غرب با ایران گویای همین مدعاست. برخلاف آنچه در ماده ۴ معاهده آمده است نه فقط هیچ یك از كشورهای دارای تكنولوژی هسته ای در زمینه های فنی، تبادل دانش هسته ای، ارسال تجهیزات و... كمترین همكاری و كمكی به جمهوری اسلامی ایران نكرده اند بلكه دولت آلمان قرارداد قبلی خود برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را به صورت یكجانبه لغو كرد و روسیه كه انجام این پروژه را متعاقباً عهده دار گردید با فشارهای گسترده سیاسی، اقتصادی و بین المللی از سوی آمریكا و متحدانش برای جلوگیری از همكاری هسته ای صلح آمیز با ایران روبه رو كرده است.ایران نه تنها NPT بلكه تمامی معاهدات بین المللی الزام آور در زمینه عدم اشاعه سلاح های كشتار جمعی را امضاء و تصویب نموده است. با این حال از حق مسلم خود كه در ماده ۴ NPT پیش بینی شده است، یعنی حق استفاده صلح جویانه از انرژی اتمی محروم گردیده است.جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو معاهدات بین المللی هرگز مانعی بر سر اجرای آنها ایجاد نكرده است. در سوءظن و ابهام آمیز خواندن برنامه های هسته ای ایران از سوی آمریكا باید گفت: این آمریكا بود كه از بمب اتمی بر علیه هیروشیما و ناكازاكی استفاده كرد و در جنگ بالكان بدون كوچكترین اعتنایی به قوانین و معاهدات بین المللی از اورانیوم ضعیف شده، استفاده نمود. فریبكارانه بودن شعارهای دولتمردان كاخ سفید را می توان در تجهیز عراق به سلاح های كشتار جمعی و سكوت مطلق آنان در مقابل كاربرد این سلاح های مخرب برعلیه مردم مظلوم حلبچه و ایران دید. این در حالی است كه در دكترین نظامی ایران، تسلیحات هسته ای جایگاهی ندارند. چرا كه برای ایران روشن شده است تسلیحات هسته ای جز خطر آفرینی نمی تواند سود دیگری داشته باشد. وجود سلاح هسته ای در شوروی سابق نتوانست از فروپاشی آن جلوگیری كند و یا عراق با وجود داشتن تسلیحات كشتار جمعی نتوانست یك هفته در مقابل تهاجم نیروهای ائتلاف مقاومت كند. حادثه یازده سپتامبر نیز نشان داد ابرقدرتی چون آمریكا با وجود تسلیحات هسته ای در مقابل حملات آسیب پذیر است.

ایران به دنبال كسب سلاح های كشتار جمعی نیست و فعالیت های هسته ای آن نیز در راستای مقاصد صلح جویانه بوده و هست. تلاش دولتمردان كاخ سفید و تأكید بر مقابله همه جانبه با برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران به جای تلاش واقعی جهت برچیدن و حذف كامل زرادخانه هسته ای از یك سو و اقدامات گسترده آن برای تقویت نقش شورای امنیت در این زمینه، بیم و نگرانی هایی را در مورد سوءاستفاده آمریكا از اختیارات خود تحت مفاد منشور ملل متحد برای دولت های فاقد سلاح هسته ای ایجاد كرده است.

چنین رهیافتی می تواند توجیهی برای بسط مداخله جویی های قدرت هایی در امور دیگر كشورها باشد و این بهانه جویی ها و اشكال تراشی ها زمینه را برای جلوگیری از دستیابی دولت های فاقد تكنولوژی هسته ای به دانش مورد نظر فراهم خواهد ساخت. لذا استفاده صلح آمیز از دانش هسته ای و تداوم چرخه سوخت هسته ای، حق مسلم كشور و ملت ایران است و هیچ كشوری نمی تواند مانع از دستیابی به این تكنولوژی صلح آمیز گردد.

دكتر محمد مهدی مظاهری