نه, تو مینای من نیستی

مهدی هاشمی در فیلم «من کجا خوابم برد » در ۶ نقش متفاوت بازی کرده است

هویت، مهم‌ترین مساله وجودی هر آدمی است و افراد مختلف بسته به دیدگاه، روحیه و ویژگی‌های مخصوص به خودشان از دیگران متمایز و شناخته می‌شوند. مقوله‌ای که از دیرباز موردتوجه اندیشمندان و صاحبنظران حوزه‌های تفکری بوده است و نویسندگان بسیاری هم به این مقوله پرداخته‌اند.

فئودور داستایوفسکی، نویسنده بزرگ روس در رمان «همزاد» بحث هویت را به چالش می کشد و داستان کارمند دون پایه ای به نام یاکف پتروویچ گولیادکین را روایت می کند که از خوابی بیدار می شود، اما اطمینانی ندارد که واقعا بیدار شده باشد. او مطمئن نیست آنچه در پیرامونش رخ می دهد، واقعیت است یا ادامه رویاها و کابوس آشفته اوست.

سینما نیز که همواره مترصد به تصویر کشیدن ایده ها و موضوعات بحث برانگیز بوده، به مساله هویت و بحران های مربوط به آن توجه ویژه ای نشان داده است و فیلمسازان در قالب داستان های مختلف به این مقوله پرداخته اند.

شاید مشهورترین مثال در این زمینه فیلم «مرد عوضی» ساخته آلفرد هیچکاک باشد. این فیلم داستان مردی به نام مانی بالستررو، نوازنده سر به زیر و آرام «کافه شبانه» با بازی هنری فاندا را نشان می دهد که به اشتباه، به جای سارق گرفته می شود و به زندان می افتد و به این ترتیب زندگی گرم و آرامش از هم می پاشد. این فیلم هم از آن دسته آثاری است که فیلمساز مشهور سینمای دلهره قهرمانش را به دل آتش می فرستد و سرانجام هم سیاوش وار او را از این مخمصه می رهاند. البته این رهایی و رستگاری به هیچ وجه آسان و بدون دردسر به دست نمی آید و قهرمان برای رسیدن به ساحل آرامش باید از هفت خوان قصه ای پرفراز و فرود و سراسر تعلیق بگذرد. اینجا هم مانی بدون این که بفهمد چه بلایی سرش آمده هویتش را از دست می دهد و به جرمی ناکرده محاکمه می شود و به زندان می افتد. هیچکاک از قابلیت سینما به نفع جذابیت فیلمش نهایت استفاده را می برد و حتی اثر انگشت و دستخط قهرمان در مظان اتهام فیلم را با سارق یکی می کند تا بر ابهام، تعلیق و جذابیت اثر بیفزاید.

رابرت لوئیس استیونسون، نویسنده اسکاتلندی داستان مشهوری به نام «دکتر جکیل و آقای هاید» دارد که درباره دکتری به نام جکیل است که به بحث دوگانگی شخصیت علاقه دارد. او دارویی برای جداکردن جنبه های خوب و بد انسانی خود می سازد. از جنبه های بد او فردی به نام آقای هاید پدید می آید که دست به اعمال جنایت بار و قتل می زند. در پایان دکتر جکیل که دیگر نه قادر به کنترل آقای هاید است و نه می تواند از قالب آقای هاید خارج شود، به صورت اصلی خود یعنی دکتر جکیل درمی آید و خودکشی می کند. سینما نیز چند بار و در چند مقطع مختلف سراغ این داستان رفته و آن را به فیلم تبدیل کرده است.

فیلم شاخص سال های اخیر مارتین اسکورسیزی یعنی «شاترآیلند» نیز به نوعی به مساله بحران هویت اشاره دارد و قصه کارآگاهی به نام تدی دانیلز با بازی لئوناردو دی کاپریو را روایت می کند که برای پیدا کردن مجرم روانی مفقودشده ای وارد زندان مخوفی می شود، اما در پایان شاهد چرخش غافلگیرکننده ای هستیم و هویت او از یک کارآگاه به مجنونی مجرم تغییر می کند. البته ایده اصلی این فیلم از اثر مشهور اکسپرسیونیستی روبرت وینه یعنی «مطب دکتر کالیگاری» گرفته شده است.

فیلم «من کجا خوابم برد؟» نوشته شهروز آقایی پور و به تهیه کنندگی و کارگردانی محمدجواد کاسه ساز که بتازگی وارد شبکه نمایش خانگی شده است، مساله هویت را در بستری عاشقانه روایت می کند. جهانگیر جم، وکیل دادگستری است که سال ها دنبال عشق گمشده خود مینا می گردد. او هرجایی که می خوابد، در جای دیگر و با شخصیت و چهره فرد دیگری از خواب بیدار می شود. بحث اصلی فیلم قصه فردی است که در پایان می فهمیم دچار بیماری اختلال چندگانگی شخصیت است.

آن چیزی که باعث گرمای فیلم شده، برجستگی مساله عشق است و حتی در لحظاتی فیلم به مباحث عشق و عرفان مطرح شده در ادبیات کلاسیک ایران ارجاع می دهد. همان حیرانی ها و آشفته احوالی و پریشانی عشاق در برابر معشوق و همان حسرت های ابدی و ازلی. فیلم با شعر معروف «هرگز نمیرد آن که دلش زنده شد به عشق» شروع و با ترانه ای سراسر آغشته به عطر حسرت و تمنایی عاشقانه به پایان می رسد که بیت اول آن این است: نه، تو مینای من نیستی نگاهاتو نمی شناسم / باید برگرده اون روزا شاید برگرده احساسم

فیلم روی مرز باریک و حساس کمدی و تراژدی حرکت می کند و بازی استادانه مهدی هاشمی در نقش شش شخصیت متفاوت در همراه کردن تماشاگر و باورپذیرکردن لحظات داستان نقش بسزایی دارد. موقعیت های کمدی و جدی مدام در هم می غلتند و تماشاگر به همان میزانی که لبخند به لبش می نشیند، به همان اندازه نیز از دیدن حسرت برای عشق از دست رفته و درماندگی جهانگیر متاثر می شود.

فیلم پر از لحظات زیبا و تاثیرگذار است و موفق به خلق تصاویر ماندگاری در ذهن تماشاگر می شود. مثلا آنجا که جهانگیر ماهیگیر بالای درختی به خواب می رود و در پس زمینه اش هواپیمایی از آسمان می گذرد. یا آنجا که پروفسور جهانگیر در همایش «آب های زیرسطحی در لغزش های چرخشی!» مشغول خواندن مقاله ای علمی برای حاضران است و وقتی مینای خیالی اش را میان جمعیت می بیند عنان از کف می دهد و قدم در وادی عشق می گذارد. او در حالی که درباره جلوگیری از زلزله صحبت می کند، در چرخشی عاشقانه ادامه می دهد: باید بگذاریم این زلزله ها درون و وجود ما را بلرزاند و خرابمان بکند. خراب، خراب، خراب، خراب...

مهدی هاشمی بازی در نقش های فراوان و متفاوتی را در کارنامه دارد، اما اینجا با بازی در شش شخصیت مختلف بخش دیگری از توانایی هایش را به رخ می کشد. شش نقشی که هرکدام قابلیت تبدیل شدن به قهرمان یک فیلم جداگانه را دارند. هاشمی ضمن توجه به این نکته اساسی که همه این شخصیت ها یک نفر هستند، به وجود تفاوت های ریز شخصیتی و هویتی آنها نیز واقف بوده است و بخوبی این مساله را در بازی اش نشان می دهد. فقط در جهت حسرت همیشگی جهانگیر در از دست دادن عشقش مینا، این حسرت هم برای ما می ماند که می شد این اثر شبکه نمایش خانگی را با امکانات و شرایطی بهتر به فیلم سینمایی ماندگاری تبدیل کرد، اما این اتفاق نیفتاد و می توان حدس زد ظرفیت این ایده و قصه جذاب و بازی هاشمی آنچنان که باید به بار ننشیند و خیل عظیم تماشاگران آن طور که باید این فیلم را نبینند.

مهدی هاشمی، افسانه پاکرو، ابراهیم آبادی، بهنوش صادقی، لادن سلیمانی و میثم طاهری بازیگران فیلم «من کجا خوابم برد؟» به کارگردانی محمدجواد کاسه ساز هستند که با مدت زمان ۷۶ دقیقه وارد شبکه نمایش خانگی شده است.

علی رستگار