سونا و سلامتی

سونا و سلامتی Sauna and Health سونا در طی قرنها مورد مطالعه و تحقیقات پزشکی قرار گرفته است و بعضی از یافته هایی که در طی این مدت بدست آمده است در زیر آمده است برای آدمهایی که از سلامت برخوردار هستند استفاده از سونا نه تنها هیچ خطری در پی ندارد بلکه می تواند باعث کسب لذت و تمدد قوا و سرزندگی و خوشی شود و در این میان هم ذهن و هم جسم افراد از فوائد سونا منتفع شوند

سونا و سلامتی (Sauna and Health )سونا در طی قرنها مورد مطالعه و تحقیقات پزشکی قرار گرفته است و بعضی از یافته هایی که در طی این مدت بدست آمده است در زیر آمده است : برای آدمهایی که از سلامت برخوردار هستند استفاده از سونا نه تنها هیچ خطری در پی ندارد بلکه می تواند باعث کسب لذت و تمدد قوا و سرزندگی و خوشی شود و در این میان هم ذهن و هم جسم افراد از فوائد سونا منتفع شوند .

● سونا و سلامتی : (Sauna and Health )

موضوع سونا و سلامتی را می توان از دو دیدگاه مختلف مورد بررسی قرار داد .

۱) آیا استفاده از سونا خطراتی را هم در پی دارد ؟

۲) آیا می توان از سونا برای بهبود سلامت افراد و یا درمان بیماریهای آنان کمک گرفت ؟

در فنلاند برای سالیان متمادی از سونا بعنوان منبعی برای کسب انرژی و سلامتی استفاده می شده است . اما امروزه فنلاندی ها با این پرسش جدی مواجه هستند که آیا جنبه سرگرم کننده و تفریحی سونا ممکن است خطراتی را هم در پی داشته باشد ؟ یک ضرب المثل قدیمی فنلاندی می گوید بیماری هنگامی می تواند باعث مرگ شود که سه چیز وجود نداشته باشد : لیکور liquor تار tar و سونا .

سونا در طی قرنها مورد مطالعه و تحقیقات پزشکی قرار گرفته است و بعضی از یافته هایی که در طی این مدت بدست آمده است در زیر آمده است :

برای آدمهایی که از سلامت برخوردار هستند استفاده از سونا نه تنها هیچ خطری در پی ندارد بلکه می تواند باعث کسب لذت و تمدد قوا و سرزندگی و خوشی شود و در این میان هم ذهن و هم جسم افراد از فوائد سونا منتفع شوند . سونا باعث تمیز شدن پوست و باز شدن منافذ آن شده و درد های بدن را تسکین می دهد و باعث می شد که افراد خواب عمیق تر و بهتری داشته باشند . قانون طلایی که در مورد سونا وجود دارد احساس راحتی و آرامشی است که بعد از سونا رفتن پیدا می کنید . افراد مبتدی و کسانی که تازه سونا رفتن را شروع کرده اند باید سونا را با رعایت دستورالعمل های آن شروع کنند تا بتدریج یا بگیرند که چگونه باید به سونا بروند . و بهترین لذت را از سونا رفتن ببرند .

تنها عده ای خاص از مردم هستند که امکان دارد سونا رفتن برای آنها خطراتی را در پی داشته باشد و بنابراین باید استفاده از سونا را تحت نظر پزشک انجام دهند مثلا کسانی که دارای بیماری فلبی هستند یا فشار خون بالا دارند و یا مبتلا به آسم بوده و یا از بیماریهای پوستی رنج می برند از این دسته هستند . اما حتی برای این دسته از افراد هم استفاده از سونایی که دارای درجه حرارت ملایمی باشد خطری رد پی ندارد . ( مثلا سونایی که درجه حرارت آن حدود ۹۰ درجه سانتیگراد ( ۱۹۴ درجه فارنهایت ) باشد مناسب است و اینگونه افراد باید از تغییرات شدید دمایی ، یعنی رفتن از محیط خیلی گرم به محیط سرد یا به عکس ؛ خودداری نمایند .

همینطور زنان حامله هم می توانند تحت همین شرایط و با اطمینان از سونا استفاده کنند ولی باید در درجه حرارت کمتری قرار گیرند ( حرارت حدود ۷۰ درجه سانتیگراد و یا ۱۵۸ فارنهایت ) .

اما عده ای هستند که باید بطو کامل از رفتن به سونا خودداری کنند . از جمله کسانی که تب دارند یا مبتلا به بیماریهای التهابی هستند و یا دچار جراحت شده اند .

افرادی که مبتلا به بیمارهای مسری (واگیر ) هستند لازم است که از سونا های خصوصی استفاده کنند . افرادی که الکل مصرف کرده اند نباید به هیچ وجه از سونا استفاده کنند . هیچگونه شواهدی مبنی بر اینکه سونا رفتن بتواند باعث رفع خماری بعد از نوشیدن مشروبات الکلی شود بدست نیامده است .

مطالب علمی تری در این زمینه را می توانید در نوشته های :

▪ Lasse Viinikka در نشریه : Annals of Clinical Research بدست آورید .

▪ journal Annals of Clinical Research listed in Sauna Literature

● فوائد بهداشتی سونا

اگر شما هم از آن دسته از افرادی باشید که استفاده از سونا را تجربه کرده اند حتما این اعتقاد را پیدا کرده اید که سونا رفتن دلپذیر ترین و بهترین فعالیتی است که در تمام روز انجام می دهید . گرمای سونا باعث ایجاد تب مصنوعی "artificial fever" در بدن می شود و همه اندام های بدن بدین ترتیب فعال و درگیر می شوند . حتی بعد از اینکه از سونا بیرون آمدید و در حال استراحت است باز فعالیت های اندام های شما ادامه پیدا می کند درست مثل این که در حال راه رفتن هستید !

بطور همزمان نیز بدن شما از درون پاک می شود و مواد زائد خود را از طریق پوست که وسیع ترین اندام بدن است و به وسیله تعریق دفع می کند .

Would you believe sitting in a sauna could be the most vigorous activity you۰۳۹;ve had all day? The heat makes an artificial "fever" and every organ of the body goes into action. While relaxed on the outside, your inner organs are as active as though you were running! Simultaneously you are being cleansed from inside out by the skin, your largest organ and its excretion, sweat.

▪ فوائد سونا :

استفاده از سونا یکی از راههای طبیعی برای رسیدن به سبک زندگی سالم و شاد است . برخی از فوائد بیشمار و شگفت انگیز سونا به قرار زیر است :

۱) باعث شادابی و طراوت پوست شده و پوست را پاکیزه و نرم و قابل انعطاف می کند .

۲) باعث احیاء و تجدید قوای جسمی و روانی بدن می شود .

۳) پاکیزگی عمیقی که در اثر سونا ایجاد می شود باعث خلاص شدن بدن از شر مواد زائد می گردد ( ۲۰ دقیقه ماندن در سونا معادل ۲۴ ساعت کار کردن کلیه هاست .) از همین روست که به پوست بدن نام کلیه سوم را داده اند چرا که در کنار دو کلیه ای که بدن دارد پوست هم با اثر تمیز کنندگی و تصفیه کننده ای که دارد همانند کلیه ها ؛ بدن را از شر مواد زائد پاک می کند .

۴) سونا رفتن باعث برطرف شدن تنش ها و استرس های بدن می شود .

۵) سونا باعث تسکین احتقان سینه , سینوسها و بینی می شود .

۶) سونا باعث حذف اسید لاکتیک از بدن شده و درد و ناراحتی مفاصل را تسکین می دهد .

۷) سونا رفتن برای کسانی که اندکی فشار خون دارند مفید است .

۸) سونا یکی از راههای موثر سم زدایی از بدن است .

۹) سونا باعث دفع فلزات سمی از بدن می شود .

۱۰) سونا رفتن اگر به همراه برس زدن بدن انجام گیرد می تواند باعث تمیز کردن بافت های مرده پوست شود .

۱۱) مواد زائدی ر ا که در اندام های داخلی بدن وجود دارند پاک می کند .

۱۲) باعث کشته شدن و نابودی ویروس ها و باکتریهایی می شود که در دمایی بالاتر از دمای بدن ؛ قادر به زنده ماندن نیستند .

۱۳) با افزایش میزان سوخت و ساز بدن , سبب می شود که دوره نقاهت بعد از بیماری کوتاه تر شود و بیمار سریع تر بهبودی پیدا کند .

۱۴) سونا باعث می شود که غده هیپوفیر ( پیتوتاری ) میزان شتاب سوخت و ساز بدن را بیشتر کند که سبب افزایش رشد بدن و تقویت نیروی جنسی می شود .

۱۵) سونا باعث می شود که بدن از اثرات مثبت یونهای منفی بهره مند شود .

● سونای سوئدی Swedish Sauna

بطور سنتی , مردمانی که در کشورهای اسکاند یناوی زندگی می کنند از فرهنگ سونا لذت برده اند . شما حتی اگر برای مدت کوتاهی در یکی از کشورهای سوئد یا فنلاند اقامت داشته باشید شما به علت این امر پی خواهید برد . هر دوی این کشورها مکانهایی هستند که اغلب سرد و مرطوب است و سبب می شود که سرما تا عمق بدن نفوذ کند بطوریکه حتی با لباس پوشیدن هم نتوان براین سرما فائق شد .

برای خلاص شدن از این سرمای گزنده باید همه لباسهای خود را بیرون آورید و به داخل جعبه چوبی بروید که بیش از ۱۰۰ درجه گرما دارد . هر چند این کار مقداری مشکل بنظر می رسد اما اگر شما یکبار این کار را تجربه کنید آن وقت مفهوم اصطلاح گرمای برشته کننده toasty warm’ را درک خواهید کرد .

اما یک سوئدی قبل از اینکه بخواهد وارد سونا شود مراحل زیر را باید رعایت کند تا اطمینان حاصل شود که تجربیات او حداکثر کارآیی را دارند .

Sauna in True Style

ـ برای حفظ نظافت و بهداشت سونا , لازم است که قبل از ورود به سونا حتما دوش بگیرید .

ـ اغلب افرادی که سونا می روند ترجیح می دهند حوله کوچکی زیر پای خود قرار بدهند و روی آن بنشینند. و ضمنا ترجیح می دهند که بر روی سکوی بالایی سونا بنشینند .

ـ برای چند دقیقه اول که به سونا می روید صرفا بنشینید یا به پشت دراز بکشید و حالت آرامش داشته باشید . این کار باعث می شود که گرمای خشک سونا بدن شما را در بر بگیرد و روزنه های پوست اتان را باز کند .

ـ اگر خواستید که گرمای سونا را بیشتر کرده و خشکی آن را کاهش دهید , مقداری آب بر روی سنگهایی که بر روی اجاق سونا قرار دارند بریزید .

ـ هنگامی که این کار را انجام دادید می توانید یک بار دیگر دوش بگیرد تا کمی بدنتان خنک شود .

ـ برخی افراد برای اینکه از حداکثر فوائد سونا بهره مند شوند این رفت و آمد بین سونا و دوش آب را چندین بار تکرار می کنند . لازم است مقداری وقت بگذارید تا از مواهب و تمدد اعصابی که در اثر سونا گرفتن برایتان حاصل می شود بهره مند شده و لذت ببرید .

ـ هنگامی که شما این کارها را برای آخرین بار انجام دادید بهتر است در پایان کار یک دوش دیگر هم بگیرید تا بدنتان را از عرقهایی که کرده اید پاک کند .

ـ بعد از بیرون آمدن از سونا و دوش گرفتن باید بدن خود را کاملا خنک کنید و سپس لباسهایتان را بپوشید .

▪ تاثیری که دارد خیلی زیاد است اینطور نیست ؟

ـ سونا رفتن چیزی فراتر از رها شدن از لرزیدن در سرما و گرم شدن بدن است هنگامی که شما وارد سونای سوئدی می شوید اطمنیان حاصل کنید که در گرمای سونا راحت هستید .

سونا را با گرمای حدود ۶۰ درجه سانتی گراد شروع کنید سپس بتدریج به قسمت های بالاتر سونا که گرم تر است بروید جایی که احتمالا درجه حراراتی حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد دارد . هر چند ما سونای سوئدی را با نام سونای خشک می شناسیم اما لازم است که مقداری رطوبت هم به هوای آن اضافه شود .

در سونا سنگهای صخره ای داغی وجود دارند که با پاشیدن آب بر روی انها ی می توانید بخار فوق العاده خوبی را درست کنید . هوای سونا نباید کاملا خشک باشد چون در این حالت باعث صدمه دیدن دستگاه تنفسی و ناراحتی های تنفسی می شود . ضمنا اگر نیمکت های چوبی سونا خیلی داغ شده است می توانید مقداری آب بر روی آنها بپاشید تا از سوختن کمر و پشت شما جلوگیری شود .

اگر شما هم جزء ان دسته از سوئدی های سونا روهای حرفه ای و قدیمی باشید . حتما بعد از بیرون آمدن از سونا به داخل حوض یخ زده آب خواهید پرید تا به این ترتیب بدن شما سر حال بیاید و زنده شود .

● سونای سنتی و سونای مدرن

زمانی در تمام نقاط ایران و حتی در دورافتاده ترین روستاها و با همان امکانات اندک حمامهایی بود که خزینه داشت و بخش سرد و گرم داشت و استحمام در آنها بسیار لذت بخش بود . اگر چه بدون شک ان حمامها اشکلاتی هم داشتند که ناشی از نبودن امکانات و نداشتن آگاهی های بهداشتی بود اما بهرحال با متقضیات زمان و مکان و شرایط موجود آن دوران هماهنگی داشت . الان دیگر تقریبا خبری از آن حمام های و گرمابه های سنتی ایران نیست . واقعیت این است که ما نباید این حمامها را به یکباره کنار می گذاشتیم بلکه باید نوعی از آنها را که با استفاده از فن آوری جدید اصلاح شده بود بکار می گرفتیم .

الان یکی از معروف ترین و پرطرفدارترین حمامهای موجود در دنیا سونای فنلاندی است که هم به شکل اصلی آن یعنی سونای خشک و هم بصورت سونای بخار مورد استفاده است . آنهائیکه گرمابه های سنتی ایران را از نزدیک دیده اند و یا از این گونه حمام ها استفاده کرده اند این موضوع را تائید خواهند کرد که این گرمابه های شباهت خیلی زیادی با سونای بخار دارند . چیزی که امروزه با نام حمامهای ترکی Turkish bath از آن یاد می شود . این حمام ها دارای یک خزینه آب جوش بودند که خیلی شبیه به جکوزی داغ بود و یک مخزن آب سرد داشتند که برای مخلوط کردن با آب داغ مورد استفاده بود و بخشی از آب خزینه را که مصرف می شد را تامین می کرد . شیوه معماری حمام به گونه بود که دودهای خروجی از سر بینه حمام از راهرو باریکی که در زیر کف حمام ساخته شده بود و "گربه رو " نامیده می شد عبور می کرد و بدین ترتیب باعث گرم شدن کف حمام و گرم شدن هوای داخلی حمام می شد . نوعی استفاده هوشمندانه از گرمای دودهای خروجی . که شباهت زیادی به اکونومایزرهای مورد استفاده در دیگ های بخار داشت .

از نمونه های معروف اینگونه حمامها که امروزه بطور کامل حفظ شده اند حمام گنجعلی خان در کرمان و حمام وکیل در شیراز است .

فنلاندی ها با درایت و کاردانی خود توانستند حمام های سنتی خود را هم به شکل کلاسیک ان و هم به شکل مدرن و امروزی اش به دنیا عرضه کنند همین کار را ما هم می توانستیم با حمامهایی سنتی امان انجام دهیم که نکردیم .

هیچ ایرادی ندارد ما از سوناهای خشک و بخار استفاده کنیم یا با مباحثی مانند : حمام متوالی سرد و گرم contrast bath و آب درمانی آشنایی پیدا کنیم . اما جا داشت که در کنار همه این حمامهای مدرن و امروزی , باید به احیاء و نوسازی حمامهای سنتی هم می پرداختیم این کار مختص به همین زمینه هم نیست و روشی است که می بایست به همه جنبه های زندگی ما تعمیم داده می شد .

الان در ایران سوناهای خشک و بخار توسعه و گسترش چندانی پیدا نکرده است و جز در تهران و یکی دو شهر بزرگ در اغلب نقاط ایران حمام های سونا شناخته شده نیستند . در تهران هم تنها بخش معدودی از اهالی مرفه که در شمال شهر و ساختمانهای مدرن زندگی می کنند بصورت خصوصی از سونا استفاده می کنند و تعداد سوناهای عمومی چندان قابل توجه تیست این سوناها هم بصورت جنبی ساخته شده اند یعنی تقریبا همه این سوناها، در کنار استخرها هستند وبصورت مجموعه های سونا استخر و جکوزی به ارائه خدمات مشغول اند این مجموعه های هم زیرمجموعه سازمان تربیت بدنی هستند،

در طی چندین دهه اخیر و در خلایی که در فاصله بین منسوخ شدن گرمابه های سنتی و ظهور حمام های دوش دار خانگی پدید آمد ؛ نوعی از گرمابه های عمومی هم راوج پیدا کردند که تنها جنبه عمومی داشتند چون از مشخصه های حمام های سنتی بی بهره بودند که اینگونه گرمابه های هم در حال محو شدن هستند بطوریکهد با توجه به تغییر شیوه زندگی مردم در طول سال‌های گذشته و استفاده از حمام دوش دار در خانه‌های ایرانی، از رونق گرمابه‌ها ی مزبور هم کاسته شده است و فقط حدود ۴۰۰ گرمابه از این نوع به صورت اسمی در تهران باقی مانده که عملا بسیاری از آنها تعطیل هستند. و در حال حاضر تقریبا تمامی مشتریان گرمابه‌ها را کارگران، سربازان و اقشار بسیار مستضعف تشکیل می‌دهند.!

هنوز هم دیر نشده است می توان به نوسازی و احیاء گرمابه های سنتی با روشی جدید پرداخت باید ساختار سنتی گرمابه های باید تغییر کند . و سبکی نو بوجود آید .

● ترتیب استفاده از سونا استخر

▪ سونا استخر و جکوزی در ۱۰ مرحله :

ـ ترتیب استفاده از سونا استخر و جکوزی

برای استفاده از مجموعه های سونا استخر و جکوزی می توان از روشهای مختلفی استفاده کرد اگر شما اصول علمی انجام این کار را بدانید کم کم روش خاص خودتان را که منطبق با شرایطی بدنیتان است پیدا خواهید کرد در زیر یک روش پیشنهادی برای این کار ارائه شده است که بر گرفته از نکات علمی و پزشکی و بر اساس تجربه های شخصی نگارنده است می توانید آن را عملا امتحان کنید :

۱) دوش گرفتن و شستشوی بدن : قبل از ورود به محوطه استخر وسونا , حتما دوش بگیرد و بدن اتان را با مواد شوینده بطور کامل بشوئید . این کار برای حفظ بهداشت استخر و سونا و جکوزی (که از این پس با نام مختصر مجموعه از آن یاد می کنیم ) خواهد شد ضمنا اینکه برای سلامت خودتان و دیگران هم خیلی اهمیت دارد. بدن رد فضای گرم سونا شروع به عرق کردن می کند در این حالت میکربهایی که بر روی پوست بدن وجود دارند شرایط خوبی برای تکثیر پیدا می کنند بنابراین لازم است که حتما بدن خود را بشوئید تا مقدار این میکربها کمتر شود !

۲) سونای بخار و گرم کردن بدن : برای شروع بهتر است ابتدا از سونایی بخار شروع کنید فضای گرم و مرطوب این مکان , محیط خیلی مناسبی است تا دمای بدن شما بالا رود و ماهیچه ها و رگهای بدن شما آماده فعالیت بدنی شوند . زمان ماندن دراین مکان می تواند حدود ۵ تا ۷ دقیقه باشد . این کار دقیقا همان گرم کردن =warm up قبل از انجام حرکات ورزشی را دارد و به این منظور صورت می گیرد که به ماهیچه ها و تاندون ها ی بدن آسیبی نرسد و قابلیت انبساط و انعطاف آنها را افزایش دهد .

۳) شنا در استخر : بعد از بیرون آمدن از سونای بخار , بدن شما آماده است که شنا کند می توانید به مدت حداقل ۳۰ دقیقه در استخر به انجام شنای قورباغه یا کرال سینه یا هر شنای دیگری که مورد علاقه اتان است بپردازید این کار برای بالابردن ضربان قلب شما و بهبود وضعیت قلبی و عروقی شما لازم است .

۴) جکوزی گرم و رفع خستگی : چون بعد از شنا کردن بدن شما خسته شده است بهتر است حدود ۵ دقیقه ای هم در جکوزی داغ باشید و با فشار آب بخش های مختلف بدن اتان را ماساژ دهید تا نفس اتان هم به حالت عادی برگردد وآماده شوید تا جلسه اصلی سونا را شروع کنید . سعی کنید همه بخش های بدن را ماساژ دهید و از ماساژ قوزک و کف پا را هم فراموش نکنید ! که خیلی موثر است ( بعدا در این مورد مفصل خواهم نوشت )

۵) سونای خشک و فوائد بیشمار آن : حالا بدن شما آماده است که یک جلسه کامل سونای خشک را تجربه کند راحت بر روی یکی از طبقات سونا دراز بکشید . یادتان باشد در سونا نباید هیچ گونه حرکات ورزشی انجام دهید فقط می توانید به آرامی بخش هایی از بدن اتان را ماساژ دهید. لازم است بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه درسونا بمانید اگر طاقت تحمل گرما را ندارید برای چند لحظه بیرون بیائید کمی آب سرد بر روی سرتان بریزید و مجددا یه سونا بگردید اگر شما بتازگی سونا رفتن را شروع کرده اید نباید انتظار داشته باشید که براحتی بتوانید ۲۰ دقیقه در سونا بمانید . این کارآدمهای حرفه ای است !

۶) دوش گرفتن وشستن عرق های : بعد از بیرون آمدن از سونا باید حتما دوش بگیرد تا عرق های بدن اتان شسته شود نه اینکه مثل این آدمهایی که به استخر موج در ممکو می آیند با چند لیتر عرق روی بدن بداخل استخر و یا جکوزی بروید ! بهتر است از دوش آب سرد استفاده کنید تا کمی بدن اتان خنک شود

۷) پریدن در جکوزی سرد برای خنک شدن بدن : بدون شک لذت بخش ترین قسمت سونا رفتن همین هنک شدن یکباره در آب سرد است چنان بدن سر حال می آید و بقدری این کار دلپذیر است که حدی ندارد برخی از اینکه یکباره در آب سرد بپرند واهمه دارند ولی این ترس بیمورد است شما اگر ناراحتی قلبی ندارید و بدن اتان سالم است بدون هیچ ترس و واهمه ای می توانید در آب سرد جکوزی بروید با این شرط که آب جکوزی واقعا سرد باشد نه مثل آب جکوزی ممکو که ولرم است و اصلا حالت خنک کنندگی ندارد ! باید بدانید که در فنلاند ودر زمستانهای سر آن نواحی , فنلاندی های سنتی بعد از بیرون آمدن از سونا , یخ روی دریاچه ها را می شکستند به داخل آب سرددریاچه می پریدند . شما حتی اگر روزهای اول انجام این کار برایتان مشکل یاشد بتدریج عادت می کنید .

۸) تمام کردن برنامه : شما در این حالت می توانید برنامه خود را تمام کنید یا اگر دوست داشتید یک دو بار دیگر هم به جکوزی داغ بروید و مجداد بقه جکوزی سرد برگردید ( که نوعی حمام آب گرم و سرد متناوب یا : contrast bath است که برای تحریک غدد بدن و بالابردن مقاومت بدن بسیار مفید است . درهر صورت باید بیاد داشته باشید که پایان برنامه باید با آب سرد توام باشد تا حرارت بدن که ناشی از اقامت در سونا بوده است خنک شود .

۹) خشک کردن و خنک کردن کامل بدن : حتما بدن اتان را کاملا خشک کنید و درجه حرارت آن را نیز به حالت طبیعی برگردانید .

۱۰) نوشیدن آب کافی برای جبران مایعات زا دست رفته بدن : سونا رفتن بدلیل اینکه باعث تعریق می شود و بدن را با کمبود آب مواجه می کند نیاز دارد که بعد از بیرون آمدن از سونا به اندازه کافی آب بنوشید تا مایعات بدن جبران شود باید با استفاده از میوه های مختلف و موادغذایی تازه , املاح از دست رفته را نیز جبران و جایگزین گرد . یکی از بهترین نوشیدنی ها " ماء الشعیر " که چون حاوی ویتامینهای گروه B هست از این نظر می تواند مفید باشد .